Երբ անցած տարվա դեկտեմբերի 12-ի առավոտյան Ադրբեջանը փակեց Լաչինի միջանցքը, Արցախում ու Հայաստանում չէին կանխատեսում, որ շրջափակումը կարող է մեկ ամիս շարունակվել՝ թերևս նկատի ունենալով, որ ճանապարհը փակելու նախկին փորձերը հաշված ժամեր էին տևել։ Հիմա, սակայն, անգամ պաշտոնական հայտարարություններում խորացող անորոշություն է. 120 հազար արցախցիների դեռ որքա՞ն կբավարարեն սննդի պաշարները։
Շուշիից մտնելով Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին կապող միակ ճանապարհ՝ ադրբեջանցիները առանց ռուս խաղաղապահների դիմադրության արագ տեղավորվեցին՝ վրաններ, խարույկ, սննդի կետ, երգ, պար ու հերթափոխ։
Բնապահպան ներկայացող ադրբեջանցիները Կաշենի ու Դրնբոնի հանքավայրերում ստուգումներ են պահանջում, որ կանխեն, ինչպես պաստառներին են գրել, «էկոցիդը»։ Անկախ լրատվամիջոցներից կարճ ժամանակ պահանջվեց բացահայտելու, որ բնապահպանությունից նրանք հեռու են, ցույցերի, ակցիաների երբևէ չեն մասնակցել, փոխարենը սոցիալական ցանցերում ակտիվ գովերգում են Ալիևների ընտանիքին, խրախուսում հայատյացությունը։
Ու թեև Արցախի իշխանությունները հայտարարեցին հանքարդյունահանումը դադարեցնելու մասին պայմանով, որ միջազգային փորձագետները դիտարկեն տարածքը, ճանապարհը չբացվեց։
Պաշտոնական Երևանը հենց առաջին օրվանից Ռուսաստանին է ուղղում ակնկալիքները՝ մեղադրելով, թե խաղաղապահները Արցախի հայաթափման լուռ վկան են դարձել։
«Դե ֆակտո ստացվում է, որ եռակողմ հայտարարությամբ արձանագրված պարտավորությունը, այն է՝ վերահսկողության տակ պահել Լաչինի միջանցքը չի կատարում նաև Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորախումբը», - հայտարարել է վարչապետ Փաշինյանը։
Հայկական կողմը չմասնակցեց Մոսկվայում Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի արտգործնախարարների հանդիպմանը, իսկ արդեն նախագահների մակարդակով բանակցությունները չկայացան, թեև Պուտինը, Ալիևը և Փաշինյանը նույն հարկի տակ մասնակցում էին նույն միջոցառմանը։ Լաչինի թեման Ռուսաստանի նախագահը գոնե հրապարակային նաև Նիկոլ Փաշինյանի հետ հանդիպմանը չշոշափեց։
Միջանցքը բացելու Ադրբեջանին ուղղված կոչեր հնչեցրել են Վաշինգտոնը, Փարիզը, Բրյուսելը, միջազգային կառույցներ, հարցը հասավ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ, գրեթե միաբերան հորդորներ՝ վերացնել շրջափակումը, ինչը, սակայն, տեղի չի ունենում։
Ադրբեջանի արտգործնախարարությունն ինչպես շրջափակումից առաջ, այնպես էլ այս ընթացքում կրկնում է. «Ղարաբաղն Ադրբեջանի անքակտելի մասն է, և այնտեղ ապրող բնակչության իրավունքներն ու անվտանգությունը կերաշխավորվեն Ադրբեջանի օրենքներով ու Սահմանադրությամբ»։
Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության ամենօրյա տեղեկագրերում գրեթե ամեն օր միայն նշվում է, որ բանակցությունները հայկական և ադրբեջանական կողմերի հետ շարունակվում են։
Այս ընթացքում ընդամենը տասը տոննա բեռ է Հայաստանից Արցախ տեղափոխվել. Կարմիր խաչի միջնորդությամբ մանկական սնունդ, դեղեր ու բժշկական պարագաներ։ Այնինչ, ըստ մոտավոր հաշվարկների՝ օրական մոտ 400 տոննա բեռ էր մինչև շրջափակումը Ղարաբաղ մտնում։ Ծայրահեղ ծանր վիճակում հայտնված 18 հիվանդ Արցախից Հայաստան է տեղափոխվել Կարմիր խաչի միջոցով, Ստեփանակերտի պնդմամբ՝ հիվանդանոցների վերակենդանացման բաժանմունքներում մոտ 3 տասնյակ մարդ սպասում է իր հերթին, այդ թվում՝ երեխաներ։
Շաքարավազը, ձեթը, մակարոնեղենը, բրինձը արցախցիները ստանում են պետական պահուստներից՝ կտրոններով։
«Ամեն ինչ պակաս է, ոչ մի բան էլ չկա», - ասում են տեղացիները, ավելացնում. «Խանութները սաղ դատարկ են»։
Հազարից ավելի մարդ մեկ ամիս է՝ սպասում է Հայաստանում, որ ճանապարհը բացվի հասնեն ծնողներին, զավակներին։
Ռուսաստանից Արցախ տեղափոխված Ռուբեն Վարդանյանը ի պատասխան Ադրբեջանի պահանջների՝ լքել Ղարաբաղը՝ բազմահազարանոց հանրահավաքի ամբիոնից բացառեց այդ սցենարը. «Ես այստեղ եմ, ես պայքարում եմ, ու ես այստեղից չեմ գնալու, ու ես չեմ ենթարկվելու Ադրբեջանի պայմաններին», - հայտարարեց նա։
Երեկվա ասուլիսում Նիկոլ Փաշինյանն ուղիղ չասաց՝ Ադրբեջանը Սյունիքով միջա՞նցք է պահանջում Լաչինի ճանապարահը բացելու համար։ Բաքվի նպատակը, ըստ Երևանի, արցախահայերի կամքը կոտրելն է։
«Մեր գործիքակազմը պետք է լինի դիվանագիտական, այն է՝ միջազգային հնարավորինս մեծ ճնշում գործադրել Լաչինի միջանցքը բացելու հարցում», -երեկ ասաց նա։
Բայց առաջիկա բանակցությունների մասին դեռ չի հայտարարվել։ Արցախում դրությունն ավելի ու ավելի ծանր է դառնում։
