Երևանն ու Բաքուն խաղաղության բանակցություններում միմյանցից ի՞նչ լրացուցիչ երաշխիքներ են ակնկալում, որպեսզի հետագայում իրարից տարածքային պահանջներ չունենան:
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն անցած շաբաթ կուսակիցների հետ հանդիմանն ասել էր, թե բանակցային գործընթացը վերջին շրջանում հենց այս օրակարգի շուրջ է: Փակագծեր վարչապետն այդ օրը չէր բացել, բայց նրա այդ ու նոր Սահմանադրություն ունենալու մասին հայտարարությունը քաղաքագետներն ու փորձագետները կապեցին միմյանց հետ՝ եզրակացնելով՝ հենց մայր օրենքի փոփոխությունն է Բաքվի ակնկալած լրացուցիչ երաշխիքը:
«Մենք, իհարկե, երկուստեք պետք է միմյանց անվտանգային երաշխիքներ տանք, հետևաբար մենք պետք է ինչ-որ քայլեր անենք, և այդ քայլերը պետք է բխեն Հայաստանի Հանրապետության պետական շահի տրամաբանությունից», ասում է «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Վաղարշակ Հակոբյանը։
Հարցին, թե օրինակ՝ Սահմանադրությունը կարող է լինել այդ երաշխիքներից մեկը, նա պատասխանեց. - «Հայաստանի Հանրապետությունում որևէ ներքին ներքաղաքական պրոցես միտված է ՀՀ-ին, սա բանակցային գործընթաց է, և բանակցային գործընթացը կապել Հայաստանում քաղաքական գործընթացների հետ, ես ճիշտ չեմ համարում, որովհետև այդպիսի բան չկա»։
Գործող Սահմանադրության նախաբանում հղում է արվում 1990 թվականին ընդունված Անկախության հռչակագրին, որտեղ հիշատակում կա ինչպես Հայաստանի և Արցախի վերամիավորմանն, այնպես էլ Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման օրակարգի մասին: Արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանը երեկ «Ազատության» հետ զրույցում հաստատեց՝ սա Ադրբեջանի համար խնդիր է:
«Բարձրաձայն էլ իրենք այդ մասին ասել են, այո, իրենք համարել են, որ դա խնդիր է, և իրավական հարցեր են ներկայացրել, որոնք կողմերը համարել են խնդիրները։ Մենք էլ համապատասխանաբար նույն կերպ խնդրահարույց ենք համարել իրենց մոտ ձևակերպումները», - ասել էր նախարարը:
33 տարի առաջ ընդունված Անկախության հռչակագրում խնդիրներ նաև Հայաստանի վարչապետն էր տեսել, երբ այն վերընթերցել էր 44-օրյա պատերազմից հետո: Նիկոլ Փաշինյանը այդ մասին խոստովանել էր ամիսներ առաջ և հավելել, թե դրա բովանդակությունը Հայաստանին կոնֆլիկտի մեջ է պահելու հարևանների հետ: Սրան զուգահեռ Ադրբեջանի նախագահն է Երևանից հուսալի երաշխիքներ պահանջում, որ խաղաղության պայմանագրի ստորագրումից հետո ռևանշ չի լինի:
Հայաստանում ռևանշիստական ուժերի ի հայտ գալը կամ չգալը կապված է հենց Ադրբեջանի կողմից վարվող քաղաքականության հետ. քաղաքագետ
Քաղաքագետ Տիգրան Գրիգորյանը շեշտում է՝ որքան էլ իշխանական պատգամավորները հերքեն, թե Բաքվի ակնկալած երաշխիքը հենց Սահմանադրությունը փոխելով է Երևանը պատրաստվում ապահովել, արտգործնախարարի երեկվա հայտարարությունից հետո բոլոր կասկածները վերջնականապես հաստատվեցին:
«Նրանք ունեն վախեր, որ Հայաստանում ինչ-որ փուլում տեղի է ունենալու իշխանափոխություն, և տարբեր խմբեր են գալու իշխանության, որոնք նշելու են, որ օրինակ՝ խաղաղության պայմանագիրը, որը կարող է ստորագրվել, հակասահմանադրական է իր բնույթով, և այդ իսկ պատճառով փորձում են նմանատիպ փոփոխությունների հասնել մինչև խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը։ Բայց պարզ է նաև, որ սա բավականին պրիմիտիվ մտածելակերպ է Ադրբեջանի կողմից, որովհետև Հայաստանում ռևանշիստական ուժերի ի հայտ գալը կամ չգալը կապված չէ, իհարկե, Անկախության հռչակագրի հետ, այլ կապված է հենց Ադրբեջանի կողմից վարվող քաղաքականության հետ», - ասաց նա։
Բաքուն լրացուցիչ երաշխիքներից է խոսում այն դեպքում, երբ Հայաստանի ղեկավարությունը հրապարակավ ճանաչել է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը 86 հազար 600 քառակուսի կիլոմետր տարածքով, որը ներառում է նաև Լեռնային Ղարաբաղը: Ավելին՝ Փաշինյանի կառավարությունը Լեռնային Ղարաբաղի անկումից հետո չի բարձրաձայնել արցախահայերի վերադարձի, նրանց անվտանգության և իրավունքների ապահովման հարցերը։ Վարչապետն ընդգծում է՝ իր խնդիրը Հայաստանի Հանրապետության ապագան է։
Սրանով հանդերձ Ադրբեջանի պաշտոնյաները մինչև օրս անձամբ չեն հայտարարել կոնկրետ մակերեսով Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելու մասին: Դիրքորոշումները տարբեր են նաև սահմանազատման և կոմունիկացիաների ապաշրջափակման հարցերում: Քաղաքագետն ասում է՝ անգամ այս սկզբունքների շուրջ կողմերի համաձայնության դեպքում Երևանը չպետք է Բաքվի պարտադրանքով Սահմանադրություն փոխի:
«Դա նշանակում է, որ ընդհանրապես որևէ կարմիր գծեր չունես, և վաղը նորանոր նմանատիպ պահանջներ կարող են ի հայտ գալ, և Հայաստանի իշխանությունների այս պահվածքը կարելի է անվանել պրովոկատիվ և ցուցադրական թուլություն, այսինքն՝ թուլություն, որը դրդում է Ադրբեջանին նորանոր պահանջներ ՀՀ վերաբերյալ։ Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանի կողմից տրվելիք երաշխիքներին, պարզ է, որ ոչ մի նմանատիպ երաշխիք չի լինելու», - շեշտեց Տիգրան Գրիգորյանը։
Նիկոլ Փաշինյանը նոր Սահմանադրություն ունենալու անհրաժեշտության մասին հայտարարել է, սակայն առայժմ վարչապետն ու թիմակիցները չեն հաստատել, որ մայր օրենքից մտադիր են հանել Անկախության հռչակագրին հղումը:
