«Սուրմալուի» ողբերգությունից շուրջ երեք շաբաթ անց իշխանությունները տեսչական մարմիններում մարդկային ռեսուրսի պակասի մասին են խոսում՝ պնդելով, թե համապատասխան որակավորում ունեցող մասնագետներ չկան։ Փորձագետները, մինչդեռ, հակադարձում են՝ սա արդարացում չէ, ու խիստ քննադատում գործադիրին՝ շեշետելով, որ առնվազն 16 մարդու կյանք խլած պայթյունը գուցե չլիներ, եթե պատկան մարմիններն ավելի պատասխանատու գործեին։
Դեռ 2021-ի մարտին կառավարությանն առընթեր հրդեհային անվտանգության տեսչական մարմինը «Սուրմալու»-ում ավելի քան երկու տասնյակ խախտում էր հայտնաբերել, սակայն մինչև պայթյունը՝ ավելի քան մեկ տարվա ընթացքում, տեսուչներն այստեղ վերստուգում չէին իրականացրել՝ պարզելու, թե արդյոք վերացվել են այդ խախտումները։ Պատճառաբանեցին, թե ծանրաբեռնված են, մարդկային ռեսուրսները չեն բավականացնում։ 43 տեսուչները տարեկան հասցնում են ընդամենը 500 օբյեկտ այցելել, մինչդեռ բարձր ռիսկայնության մոտ 30 000 օբյեկտների ավելի քան 90 տոկոսն այդպես էլ մնում է բախտի քմահաճույքին։
«Կառավարության նիստում երբ որ քննարկվում էր էս ողբերգական դեպքը, գործադիրը չքննարկեց՝ կարո՞ղ ա մի բան պիտի փոխեն, կարո՞ղ ա մի բան սխալ եք անում։ Երբ որ գործադիրը չի ուզում հասկանա ինքը ինչն ա սխալ անում, ինչը ճիշտ, չի ուզում հասկանա կարո՞ղ ա իր սխալի արդյունքն ա, կարո՞ղ ա ինչ-որ բան ինչ-որ բան պետք ա փոխի, կարո՞ղ ա ինչ-որ բան չի արել կամ անելուց սխալ ա արել», - ասում է«Իրազեկ և պաշտպանված սպառող» ՀԿ-ի ղեկավար Բաբկեն Պիպոյանը։
Ռեսուրս չունենալու պատճառաբանությունը նա ոչ պրոֆեսիոնալ է համարում՝ շեշտելով, որ կառավարությունը պետք է ավելի մեծ ուշադրություն դարձներ այս անչափ պատասխանատու աշխատանքին։ Ըստ Պիպոյանի, անվտանգության այս համակարգն ամբողջությամբ սխալներով է գործում, և եթե լուրջ փոփոխություններ չլինեն, նման դեպքերը, ցավոք, կրկնվելու են. - «Կան ոլորտներ, որտեղ միայն կամքը բավարար չի։ Պետք ա պրոֆեսիոնալ մոտեցում, պետք ա ունենալ էնպիսի համակարգ, որը ի զորու է էս պրոբլեմները լուծել, և էն սկզբունքները, որոնք որ ամրագրվում են թղթի վրա, պետք է կիրառական նշանակություն ունենան և թղթի վրա չմնան»։
«Ազատությունն» անցած շաբաթ դիմել էր կառավարություն՝ պարզելու, թե ինչպես է գործադիրը պատրաստվում լուծել տեսչական մարմիններում առկա խնդիրները։
Կառավարությունը մեր հարցմանն ի պատասխան, առաջին իսկ նախադասությունում հարկ է համարել նշել՝ «տեսչական մարմիններում մարդկային ռեսուրսի խնդիրը մշտապես է առկա և բնորոշ է նույնիսկ մի շարք զարգացած երկրների»՝ առանց մանրամասնելու թե այդ որ պետությունները նկատի ունեն։
Գործադիրը շարունակում է. «Միայն աշխատակիցների ավելացմամբ խնդիրը հնարավոր չէ լուծել, քանի որ աշխատաշուկայում չկան համապատասխան որակավորում և մասնագիտական պատրաստվածություն ունեցող բավարար քանակի անձիք»:
Թե հնարավոր չէ՞ արդյոք վերապատրաստումներով, դասընթնացներով նոր մասնագետներ կրթել, կառավարությունը չի մանրամասնում։
Գործադիրը, այդուհանդերձ, վստահեցնում է, թե որակյալ կադրերի խնդիրը մշտապես գտնվում է վարչապետի ուշադրության կենտրոնում, և դրա լուծման համար հետևողական ջանքեր են գործադրվում։
Վարչապետի աշխատակազմից նաև հայտնել են, որ խնդիրը հաղթահարելու համար ներդնում են հանրային վերահսկողության մեխանիզմներ ու թվային տեխնոլոգիաներ, թե ինչպե՞ս՝ պատասխանից պարզ չէ։
«Տեսչական մարմինը փորձում է կանխարգելել վտանգները, ռիսկերը ճիշտ գնահատելով և եղած ռեսուրսները ճիշտ օգտագործելով։ Ստեղ, ինչպես նշեցի, անգամ բացահայտված խախտումը չեն վերացրել, իսկ էդ սխալ գործողությունը, չվերացնելու գործողությունը գաղտնիք չի եղել։ Կառավարման խորհուրդ կա, հաշվետվություն են տալիս և այլն, և այլն։ Էդ ամբողջ շղթայի մեջ մեկը չի եղել հարցնի՝ բայց որ գնացիք խախտումը արձանագրեցիք, չե՞ք ուզում գնաք պարզեք, տենաք վերացվել ա թե չէ», - ասում է այս մարմինների աշխատանքը համակարգող գրասենյակը 2018-ի հեղափոխությունից հետո մեկ տարի ղեկավարած Հայկ Այվազյանը։
Նրա գնահատմամբ, պրոֆեսիոնալիզմի ու կառավարման հմտությունների պակաս կա այս համակարգում։ Նա պնդում է, որ «Սուրմալու»-ում լուրջ խախտումներ արձանագրելուց հետո հավելյալ ռեսուրս պետք չէր, որպեսզի գնային ու պարզեին, թե ինչ է արվել. - «Ցանկացած գործողություն կամ անգործություն էս ոլորտում, հանրային անվտանգության ոլորտում մարդկանց կյանքերի հետ ա առնչվում, ու ցավոք սրտի, ոչ ոք չի վերլուծում էսօր ինչ վիճակ է, չանելու հետևանքով ինչ ա լինում, սենց աշխատելու արդյունքը որն ա։ Միգուցե ընդհանրապես մեզ էդ վերահսկողությունը պետք չէ, ինքնանպատակ ստուգումներ են անում, էլի։ Ստուգումն անում են, խախտումները բացահայտում են, ոչ մի գործողություն չեն անում, որ էդ խախտումը վերանա»։
Կառավարությանն առընթեր գործող տեսչական մարմիններին, մինչդեռ, տարբեր օբյեկտների անվտանգությանը հետևելուց զատ, վստահված է շատ լայն շրջանակ ՝ ամենատարբեր հիմնարկներում սանիտարական պայմանների վերահսկողությունից մինչև սննդի որակի ստուգում։
Վերջին տարիներին այս մարմիններին պատվիրված ստուգումների ծավալն ավելի ընդլայնվեց՝ կորոնավիրուսի համավարակի շրջանում դպրոցներում, խանութներում, աշխատավայրերում կանոնների պահպանումը հենց այս մարմինները պիտի վերահսկեին, քաղաքացիները, սակայն, հիմնականում կանոներին չէին հետևում։
«Ազատության» հետ զրույցներում մասնագետները համակարծիք էին՝ հանրային անվտանգությունն ապահովելու համար մի ամբողջ համակարգ պետք է ճիշտ ու համաձայնեցված գործի և գիտակցի իր ուսերին դրված մեծ պատասխատավությունը։
«Մեր մոտ ինքնանպատակ ա էդ վերահսկողությունը։ Զուտ տեսչական մարմինները աշխատում են ստուգում անելու համար։ Ոչ ոք իրականում ինչպես որ դրված ա իրենց վրա էդ պարտականությունը, պարտավորությունը, անվտանգության պատասխանատուն չէ, ու չի էլ պատրաստվում լինել»։
«Սուրմալուի» ողբերգությունից 17 օր անց տեսչական մարմիններում ամենաբարձր պաշտոններ զբաղեցնողներից ոչ մեկը չի հեռացվել աշխատանքից, ոչ էլ հրաժարականի դիմում ներկայացրել։ Կատարվածի համար այս պաշտոնյաներից ոչ ոք մինչ օրս պատասխանատվություն չի ստանձնել։
Մինչ այդ փորձագետները չեն բացառում նման աղետների կրկնությունը. իսկ թե երբ ու որտեղ, մնում է միայն գուշակել։ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն, օրինակ, կառավարության նիստում կարուսելների հնարավոր վթարներից էր խոսել։
