Փորձագետներն, ընդհանուր առմամբ, ճիշտ են համարում Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանի երդմնակալությանը մասնակցելու՝ Հայաստանի իշխանությունների որոշումը, թեև վստահ չեն, որ առաջիկայում կարելի է նոր զարգացումներ սպասել հայ-թուրքական հարաբերություններում։
Թուրքագետ Ռուբեն Մելքոնյանի խոսքով՝ սա Հայաստանի արտգործնախարարի համար լավ հնարավորություն է արդեն բանավոր հրապարակելու Սերժ Սարգսյանի հրավերը Թուրքիայի նախագահին ապրլիլ 24-ին Հայաստան այցելելու վերաբերյալ։
«Քանի որ Հայաստանին Թուրքիայի բարձրագույն իշխանությունների կողմից հղվել էր պաշտոնական հրավեր, Հայաստանի մասնակցությունը լիովին տեղավորվում է այդ արարողակարգային ընդունված, գրված և չգրված նորմերին։ Նախարարի մակարդակով այցը, կարծում եմ, նորմալ է, նույնիսկ կարող էր լինել, ասենք, փոխնախարարի մակարդակով, բայց ընտրվել է այս տարբերակը։ Համենայն դեպս, նախագահի մակարդակով այցը, միանշանակ, սխալ կլիներ, այնպես որ այս տարբերակը նորմալ է»,-«Ազատության» հետ զրույցում ասաց Մելքոնյանը։
«Սա հասուն ու հաշվենկատ դիվանագիտական քայլ էր հայկական կողմից», - ասում է Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն, քաղաքագետ Ռիչարդ Կիրակոսյանը՝ փաստելով, որ էրդողանի կոշտ հայտարարություններից հետո, արտգործնախարարին գործուղելով Անկարա, Երևանը հստակ ազդակ է ուղարկում միջազգային հանրությանը հարաբերությունները կարգավորելու պատրաստակամության վերաբերյալ։
«Նալբանդյանին այնտեղ ուղարկելով՝ Հայաստանն ավելի բարձրաստիճան պաշտոնյա է ուղարկում, քան, օրինակ, Միացյալ Նահանգները, ինչը հայերի կողմից բարի կամքի դրսևորում է և արտացոլում է հայկական դիրքորոշումը՝ իբրև բարոյական առումով առավել բարձր, հատկապես Էրդողանի նախընտրական արշավի ժամանակ արած շատ անպատասխանատու հայտարարությունից հետո»,- հայտարարեց Կիրակոսյանը։
Հիշեցնենք՝ շաբաթներ առաջ Էրդողանը նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ վիրավորական արտահայտություն էր թույլ տվել հայերի հասցեին՝ նշելով, որ իրեն վրացի են անվանել, և նույնիսկ ավելի վատ, հայ են անվանել, ինչին պատասխանել էր Հայաստանի նախագահը, ասելով, որ հայերի համար էլ վիրավորական կլիներ, եթե հանկարծ պարզվեր, որ Էրդողանը հայ է:
Պատմաբան, միջազգայնագետ Վահրամ Տեր-Մաթևոսյանը կարծում է՝ Հայաստանի իշխանությունները հիմա պետք է փորձեն նոր օրակարգ ձևավորել՝ հարևան երկրի հետ հարաբերությունները հարթելու համար։
«Պետք է օդում ճիշտ որսալ որոշակի պահեր, սա դիվանագիտական հմտություն է, նրանք պետք է կարողանան այս ամենից ինչ- որ օգուտներ քաղել, դրական օրակարգ ստեղծել և, ես կարծում եմ, որ այս պահի դրությամբ, պետք էր մեր արտաքին քաղաքական գերատեսչության առջև խնդիր դրվի ոչ թե վերակենդանացնել հայ-թուրքական հարաբերությունները, այլ փորձել նոր օրակարգ ձևավորել. պետք է գնալ ամենահեշտ, ամենակարճ ճանապարհով՝ հաստատել դիվանագիտական հարաբերություններ, որից հետո միայն անցնել այն բոլոր խնդրահարույց, դժվար հարցերին, որոնք պարբերաբար քննարկվում են հայ-թուրքական հարաբերություններում»,-«Ազատության» հետ զրույցում ասաց Տեր-Մաթևոսյանը։
«Առաջիկայում տարածաշրջանում իրավիճակը կարող է փոխվել, երբ գործարկվի Կարս-Թբիլիսի Ախալքալաքով անցնող երկաթուղին։ Այդ պարագայում Հայաստանը շրջափակման մեջ պահելու թուրք-ադբեջանական ծրագիրը կարող է այլևս չգործել» -կարծիք հայտնց Տեր-Մաթևոսյանը։
«Եթե Հայաստանը կարողանա, Վրաստանի հետ նորմալ հարաբերություններ ունենալով հանդերձ, օգտագործել Կարս-Ախալքալաք երկաթգիծը, ապա Հայաստանի լեռներով, պետք է որ, ըստ տրամաբանության, կարողանա այդ երկաթգծով ուղղորդվել դեպի Եվրոպա։ Դա հնարավորություն է. արդյո՞ք մենք կկարողանանք դա օգտագործել՝ կասկածի տակ դնելով հայ-թուրքական սահմանի փակ մնալու ապագան»,- նշեց միջազգայնագետը։
Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն Ռիչարդ Կիրակոսյանն ավելացնում է, որ լավ կլինի, եթե Թուրքիան առաջիկա տարիներին, այդուամենայնիվ, Հայաստանի հետ հաստատեր դիվանագիտական հարբերություններ, բայց Ցեղասպանության 100-ամյակին ընդառաջ դա դեռ բավարար չէ։
«Եթե դա տեղի ունենա, դա հաղթանակ չի լինի։ Թուրքիան չպետք է գնահատանքի ու դրվատանքի արժանանա ոչ նորմալը նորմալ դարձնելու համար։ Ցեղասպանության ճանաչման ու երկկողմ հարբերությունները բարելավելու տեսանկյունից, դա կլինի, ընդամենը, առաջին քայլը, և չպետք է լինի վերջինը»,-ասաց քաղաքագետ Ռիչարդ Կիրակոսյանը։