Արևելյան գործընկերության քաղաքացիական պլատֆորմի համակարգող, Երևանի մամուլի ակումբի նախագահ Բորիս Նավասարդյանի կարծիքով, Մաքսային միությանն (ՄՄ) անդամակցությամբ Հայաստանում որևէ խնդիր չի լուծվելու, հակառակը՝ երկրում իրավիճակն ավելի է վատթարանալու:
«Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում Նավասարդյանը համոզմունք հայտնեց, որ Հայաստանը ոչինչ չի շահելու, ընդամենը «մեծանալու է Ռուսաստանի ազդեցությունը Հայաստանի վրա»:
«Դա նշանակում է նաև, որ տարբեր ոլորտներում Ռուսաստանում կիրառվող մոդելները կկիրառվեն Հայաստանում, այդ թվում նաև՝ քաղաքացիական հասարակության նկատմամբ։ Այսինքն՝ իրական, բաց երկխոսության բացակայություն, խիստ վերահսկողություն քաղաքացիական հասարակության ինստիտուտների [նկատմամբ]: Գիտեք, ինչ է ընդհանրապես պայմանագրային որևէ հարաբերություն Ռուսաստանի հետ․ դա նշանակում է, որ դու պետք է կատարես քո պարտավորությունները Ռուսաստանի նկատմամբ, Ռուսաստանը որևէ պարտավորություն չունի քո նկատմամբ, և երկրի ինքիշխանությունը սահմանափակվում է նրանով, որ հնարավորություն է տրվում գործընկեր երկրին անել իր ժողովրդի հետ այն, ինչ ինքը ցանկանում է: Եթե Հայաստանի իշխանությունները սկսեն կրկնօրինակել վատագույն արտացոլումները ռուսական ներքին քաղաքականության նաև Հայաստանում, մենք կունենք լուրջ պրոբլեմներ, լուրջ բախումներ»:
Հարցին, թե պետք է արդյոք նախագահ Սարգսյանը հայաստանցիներին ներկայացնի այն հիմնավորումները, թե ինչու որոշվեց անդամակցել այդ միությանը, Բորիս Նավասարդյանը պատասխանեց․ - «Եթե այդպիսի որոշում ընդունվում է, ապա դա նշանակում է, որ ընդհանրապես ժողովրդի, քաղաքացիների հետ որևէ բան քննարկելու, կամ քաղաքացիների շահերի, հետաքրքրությունների հետ հաշվի նստելու ցանկություն գոյություն չունի: Ես համոզված եմ, որ ոչ մի իրական հաշվարկ ո՛չ արտաքին քաղաքականության առումով, ո՛չ տնտեսության առումով չի արվել: Հաշվի են առնվել առաջին հերթին Հայաստանի օլիգարխիայի շահերը, երկրորդ հերթին՝ որոշակի քաղաքական ճնշումներ, որ Ռուսաստանը կիրառում էր Հայաստանի նկատմամբ: Բայց այդ կարգի ճնշումներ, միգուցե ավելի ուժգին, Ռուսաստանը կիրառում էր նաև այլ երկրների նկատմամբ, բայց իրենք, ինչպես տեսնում ենք, դիմացան կամ դեռ դիմանում են»:
Դիտարկմանը, թե ստացվում է, որ ՄՄ-ին անդամակցելու որոշումը պայմանավորված է ոչ թե անվտանգության խնդիրներով, այլ օլիգարխիայի շահերի պաշտպանությամբ, փորձագետն արձագանքեց․ - «Ես չեմ ուզում շատ պատասխանատու հայտարարություններ անել, որովհետև անվտանգության մասնագետ չեմ, բայց գտնում եմ, որ մենք շատ արագ կտեսնենք, որ անվտանգության առումով մենք միայն կորցնում ենք»:
Ի պատասխան հարցին, թե ինչու երկրի ներսում չկա քաղաքական-հասարակական զանգվածային ընդվզում ՄՄ-ին անդամակցելու որոշման դեմ, Նավասարդյանն ասաց, թե հասարակական լուրջ ընդվզում չի կարող լինել, քանի որ մեր քաղաքացիների ճնշող մեծամասնությունը չի էլ պատկերացնում, թե ինչ է Ասոցացման համաձայնագիրը կամ Մաքսային միությունը: Նրա խոսքով՝ ուղղակի այնպիսի իրավիճակ է, որ ժողովրդի մեծ մասն իր կենսական խնդիրները փորձում է լուծել Ռուսաստանի միջոցով՝ գնալ այնտեղ աշխատել և ընտանիք պահել:
«Պարզ է, որ կապելով իր հարցերի լուծումը այդ երկրի հետ՝ մարդիկ չեն կարող ընդվզել այդ երկրի հետ հարաբերությունների խորացման դեմ: Բայց, բնականաբար, երբ չեն ընդվզում, նրանք ակնկալում են, որ դա որոշակի փոփոխություններ Հայաստանի կյանքում կբերի: Բայց շատ արագ կհամոզվեն, որ չի բերելու: Այսինքն՝ Մաքսային միությունը Հայաստանի կյանքը չի բարելավելու: Այս իրավիճակում, ինձ թվում է, արտագաղթի տեմպերը միայն կարող են արագանալ: Իսկ երկրի ներսում որևէ խնդիր չի լուծվելու, վիճակը միայն վատթարանալու է, քանի որ նաև երկիրը զարգացնելու այլընտրանքային հնարավորությունները չեն լինելու»:
Բորիս Նավասարդյանի համոզմամբ, քաղաքական, մասնավորապես, նաև ընդդիմադիր ուժերը այս ամենի մասին չեն խոսում, քանի որ վերջին տարիներին քաղաքական ուժերը շատ լուրջ ազդեցության և կախվածության մեջ են գտնվում «փողատերերից» և իրենց գոյությունը պահպանելու հնարավորությունը տեսնում են նրանց ծառայելու մեջ:
«Եվ պարզ է, որ իրենց գործունեության մեջ նրանք չեն կարող որպես սկզբունք վերցնել մեկ այլ զարգացման ուղղություն, որ ձեռնտու չէ մեր օլիգարխիային: Իսկ մեր օլիգարխիային բարեփոխումները ձեռնտու չեն: Այդ պատճառով, բնականաբար, այն ուղղությունը, որ ընտրել է մեր իշխանությունը, ավելի բարենպաստ է օլիգարխների համար», - նշեց Երևանի մամուլի ակումբի նախագահը:
Նա ուշագրավ համեմատություն արեց, որ, օրինակ, Ուկրաինայում օլիգարխները առավելապես շահագրգռված են ԵՄ Ասոցացման համաձայնի ստորագրմամբ, և դրա պատճառն այն է, որ այդ երկրում խոշոր բիզնեսն արդեն եվրաինտեգրման լուրջ փուլ է անցել: Այն օգուտները, որ օլիգարխները ստանում են Եվրամիության հետ համագործակցությունից, շատ ավելի մեծ են: Ուկրաինացի գործարարը նաև հասկանում է այն կորուստները, որ կարող է կրել, եթե մտնի Մաքսային միություն և հայտնվի ռուսական խոշոր բիզնեսի ազդեցության տակ: Հետևաբար, ուկրաինացի օլիգարխների շահերը համընկնում են եվրաինտեգրման գործընթացներին, ինչը չի կարելի ասել Հայաստանի մասին:
«Մեր դեպքում լրիվ հակառակն է, քանի որ պարզ է, որ խոշոր ռուսական բիզնեսը Հայաստանի նկատմամբ ոչ մի հետաքրքրություն չունի և չի պատրաստվում ուտել, խժռել մեր օլիգարխներին: Իսկ աշխատել կանոնների բացակայության պայմաններում այսօր շատ ավելի ձեռնտու է մեր փողատերերին», - եզրափակեց Բորիս Նավասարդյանը:
«Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում Նավասարդյանը համոզմունք հայտնեց, որ Հայաստանը ոչինչ չի շահելու, ընդամենը «մեծանալու է Ռուսաստանի ազդեցությունը Հայաստանի վրա»:
«Դա նշանակում է նաև, որ տարբեր ոլորտներում Ռուսաստանում կիրառվող մոդելները կկիրառվեն Հայաստանում, այդ թվում նաև՝ քաղաքացիական հասարակության նկատմամբ։ Այսինքն՝ իրական, բաց երկխոսության բացակայություն, խիստ վերահսկողություն քաղաքացիական հասարակության ինստիտուտների [նկատմամբ]: Գիտեք, ինչ է ընդհանրապես պայմանագրային որևէ հարաբերություն Ռուսաստանի հետ․ դա նշանակում է, որ դու պետք է կատարես քո պարտավորությունները Ռուսաստանի նկատմամբ, Ռուսաստանը որևէ պարտավորություն չունի քո նկատմամբ, և երկրի ինքիշխանությունը սահմանափակվում է նրանով, որ հնարավորություն է տրվում գործընկեր երկրին անել իր ժողովրդի հետ այն, ինչ ինքը ցանկանում է: Եթե Հայաստանի իշխանությունները սկսեն կրկնօրինակել վատագույն արտացոլումները ռուսական ներքին քաղաքականության նաև Հայաստանում, մենք կունենք լուրջ պրոբլեմներ, լուրջ բախումներ»:
Հարցին, թե պետք է արդյոք նախագահ Սարգսյանը հայաստանցիներին ներկայացնի այն հիմնավորումները, թե ինչու որոշվեց անդամակցել այդ միությանը, Բորիս Նավասարդյանը պատասխանեց․ - «Եթե այդպիսի որոշում ընդունվում է, ապա դա նշանակում է, որ ընդհանրապես ժողովրդի, քաղաքացիների հետ որևէ բան քննարկելու, կամ քաղաքացիների շահերի, հետաքրքրությունների հետ հաշվի նստելու ցանկություն գոյություն չունի: Ես համոզված եմ, որ ոչ մի իրական հաշվարկ ո՛չ արտաքին քաղաքականության առումով, ո՛չ տնտեսության առումով չի արվել: Հաշվի են առնվել առաջին հերթին Հայաստանի օլիգարխիայի շահերը, երկրորդ հերթին՝ որոշակի քաղաքական ճնշումներ, որ Ռուսաստանը կիրառում էր Հայաստանի նկատմամբ: Բայց այդ կարգի ճնշումներ, միգուցե ավելի ուժգին, Ռուսաստանը կիրառում էր նաև այլ երկրների նկատմամբ, բայց իրենք, ինչպես տեսնում ենք, դիմացան կամ դեռ դիմանում են»:
Դիտարկմանը, թե ստացվում է, որ ՄՄ-ին անդամակցելու որոշումը պայմանավորված է ոչ թե անվտանգության խնդիրներով, այլ օլիգարխիայի շահերի պաշտպանությամբ, փորձագետն արձագանքեց․ - «Ես չեմ ուզում շատ պատասխանատու հայտարարություններ անել, որովհետև անվտանգության մասնագետ չեմ, բայց գտնում եմ, որ մենք շատ արագ կտեսնենք, որ անվտանգության առումով մենք միայն կորցնում ենք»:
Ի պատասխան հարցին, թե ինչու երկրի ներսում չկա քաղաքական-հասարակական զանգվածային ընդվզում ՄՄ-ին անդամակցելու որոշման դեմ, Նավասարդյանն ասաց, թե հասարակական լուրջ ընդվզում չի կարող լինել, քանի որ մեր քաղաքացիների ճնշող մեծամասնությունը չի էլ պատկերացնում, թե ինչ է Ասոցացման համաձայնագիրը կամ Մաքսային միությունը: Նրա խոսքով՝ ուղղակի այնպիսի իրավիճակ է, որ ժողովրդի մեծ մասն իր կենսական խնդիրները փորձում է լուծել Ռուսաստանի միջոցով՝ գնալ այնտեղ աշխատել և ընտանիք պահել:
«Պարզ է, որ կապելով իր հարցերի լուծումը այդ երկրի հետ՝ մարդիկ չեն կարող ընդվզել այդ երկրի հետ հարաբերությունների խորացման դեմ: Բայց, բնականաբար, երբ չեն ընդվզում, նրանք ակնկալում են, որ դա որոշակի փոփոխություններ Հայաստանի կյանքում կբերի: Բայց շատ արագ կհամոզվեն, որ չի բերելու: Այսինքն՝ Մաքսային միությունը Հայաստանի կյանքը չի բարելավելու: Այս իրավիճակում, ինձ թվում է, արտագաղթի տեմպերը միայն կարող են արագանալ: Իսկ երկրի ներսում որևէ խնդիր չի լուծվելու, վիճակը միայն վատթարանալու է, քանի որ նաև երկիրը զարգացնելու այլընտրանքային հնարավորությունները չեն լինելու»:
Բորիս Նավասարդյանի համոզմամբ, քաղաքական, մասնավորապես, նաև ընդդիմադիր ուժերը այս ամենի մասին չեն խոսում, քանի որ վերջին տարիներին քաղաքական ուժերը շատ լուրջ ազդեցության և կախվածության մեջ են գտնվում «փողատերերից» և իրենց գոյությունը պահպանելու հնարավորությունը տեսնում են նրանց ծառայելու մեջ:
«Եվ պարզ է, որ իրենց գործունեության մեջ նրանք չեն կարող որպես սկզբունք վերցնել մեկ այլ զարգացման ուղղություն, որ ձեռնտու չէ մեր օլիգարխիային: Իսկ մեր օլիգարխիային բարեփոխումները ձեռնտու չեն: Այդ պատճառով, բնականաբար, այն ուղղությունը, որ ընտրել է մեր իշխանությունը, ավելի բարենպաստ է օլիգարխների համար», - նշեց Երևանի մամուլի ակումբի նախագահը:
Նա ուշագրավ համեմատություն արեց, որ, օրինակ, Ուկրաինայում օլիգարխները առավելապես շահագրգռված են ԵՄ Ասոցացման համաձայնի ստորագրմամբ, և դրա պատճառն այն է, որ այդ երկրում խոշոր բիզնեսն արդեն եվրաինտեգրման լուրջ փուլ է անցել: Այն օգուտները, որ օլիգարխները ստանում են Եվրամիության հետ համագործակցությունից, շատ ավելի մեծ են: Ուկրաինացի գործարարը նաև հասկանում է այն կորուստները, որ կարող է կրել, եթե մտնի Մաքսային միություն և հայտնվի ռուսական խոշոր բիզնեսի ազդեցության տակ: Հետևաբար, ուկրաինացի օլիգարխների շահերը համընկնում են եվրաինտեգրման գործընթացներին, ինչը չի կարելի ասել Հայաստանի մասին:
«Մեր դեպքում լրիվ հակառակն է, քանի որ պարզ է, որ խոշոր ռուսական բիզնեսը Հայաստանի նկատմամբ ոչ մի հետաքրքրություն չունի և չի պատրաստվում ուտել, խժռել մեր օլիգարխներին: Իսկ աշխատել կանոնների բացակայության պայմաններում այսօր շատ ավելի ձեռնտու է մեր փողատերերին», - եզրափակեց Բորիս Նավասարդյանը: