Վերջին 15 օրում ոչ մարտական պայմաններում 3 զինծառայող է մահացել բանակում, իսկ նախորդ ողջ տարվա ընթացքում՝ 63։ Սրանք «Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի» տվյալներն են, Պաշտպանության նախարարությունը մահվան պաշտոնական վիճակագրություն չի հրապարակում:
Ողբերգական վերջին դեպքը գրանցվել էր հունվարի 13-ին. զորացրվելու օրը, ձնահյուսի տակից հայտնաբերվել է զինծառայող Բենիամին Մանուչարյանի դին: Եղանակային անբարենպաստ պայմաններից ու դիրքի դժվարամատչելի լինելուց բացի, պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանը երեկ խորհրդարանում նաև «արտաքին ճնշման» մասին խոսեց:
«Կան նաև պատշաճ պարտականությունները կատարելու մեջ թերացումներ, ես անուններ և պաշտոններ, բնականաբար, չեմ հնչեցնի, բայց պիտի նշեմ, որ սա չի կարող ունենալ պատասխանատուներ: Կա վարկած ու այդ վարկածը բավականին հիմնավոր է, որ շատ է եղել արտաքին ճնշումը, և պետք է հորդորեմ նաև բոլոր զինծառայողների հարազատներին զերծ մնալ Զինված ուժերի սպաների նկատմամբ անհարկի պահանջներից, զգայական վարքագծով նրանց ստիպեն, որ կատարեն պարտականություններ, որոնք իրավունք չունեն կատարելու», - նշել է Պապիկյանը:
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը շարունակեց արտաքին ճնշումների մասին Պապիկյանի միտքը. - «Կամ երբ զանգում են, ասում են՝ սեղանը գցած է, մեր երեխային ոնց ուզում եք բերեք տեղ հասցրեք ու ամենատարբեր լծակներ են օգտագործում դրա համար, այո, մեր պատասխանատվությունն է, բայց պետք է առերեսվենք այս բաների հետ, պիտի խոսենք այս բաների մասին ու պետք է նաև հարցերին խորքային տիրապետել»:
«Ծառայությունն ավարտած Բենիամինի հարազատները հանդիսության սրահում հավաքված սպասել են տղային, մեծ խնջույք պետք է անեին: Բայց հետո հեռացել են սրահից՝ տագնապով», - «Ազատությանը» պատմել էր ձնահյուսի տակ մնացած զինվորի դասվարը՝ Լուսինե Խաչատրյանը։
Անգամ, եթե ծնողներն են միջամտել, որ զինվորը հենց այդ օրը տուն հասներ, ընդդիմադիր պատգամավոր Թագուհի Թովմասյանը պնդում է՝ միևնույնն է մեղավորը նրա վերադասներն են:
«Զինծառայողը պետության ուղիղ պատասխանատվության տակ է, քանի դեռ բանակում է», - հիշեցնում է նա, վարչապետի հայտարարությունն էլ այսպես մեկնաբանում. - «Ուղղակի Նիկոլ Փաշինյանը չի գիտակցում իր աշխատանքի և իր քաղաքական թիմի աշխատանքի պատասխանատվությունը: Եթե որևէ մեկը կարող է զանգահարել ու ճնշում գործադրել բանակում որևէ սպայի վրա ու ասել՝ զինվորին պետք է շուտ թողնես տուն, ուրեմն խնդիրը ոչ թե զանգողի մեջ է, այլ առաջին հերթին պատասխանողի և առավել ևս այդ զանգը որպես սպառնալիք կամ որպես պահանջ ընդունողի ու բավարարողի: Այդ բավարարող սպան առաջին հերթին պիտի պատասխանատվություն կրի, որովհետև միայնակ թողել է զինվորին ձնահյուսի տակ: Ի՞նչ է նշանակում արտաքին ճնշումներ, այսինքն, ամեն անգամ ինչ-որ մեկը մեղավո՞ր է, բա դուք ի՞նչ եք անում»:
Պաշտպանության նախարարը պնդում է՝ վերադաս հրամանատարության գրությունները կան՝ այդ օրերին որևէ տեղաշարժ չիրականացնել: Իսկ այդ օրն ասաց՝ ևս 4 զինծառայող պետք է զորացրվեր, բայց նրանք վատ եղանակի պատճառով մնացել են դիրքում։ Չնայած այս ամենին, 20-ամյա Բենիամին Մանուչարյանին դիրքից իջեցնելու համար հատուկ տեխնիկայով խումբ է ընդառաջ գնացել:
Ինչպես պատմում է նախարարը՝ եղանակային պայմանները թույլ չեն տվել մոտենալ դիրքին, զինծառայողը ինքն է փորձել հասնել խմբին, բայց ձնահյուսի պատճառով տեղի է ունեցել ողբերգությունը։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ է հատուկ տեխնիկայով խումբը գնացել միայն Բենիամինին զորամաս իջեցնելու համար, կամ ինչպե՞ս է զորացրման օրը զինծառայողը հայտնվել դիրքում, սրանք հարցեր են, որոնց պատասխանները քննությունը պետք է պարզի:
Բայց իրավապաշտպան Ժաննա Ալեքսանյանը խորհրդարանի ամբիոնից վարչապետի ու պաշտպանության նախարարի հայտարարությունները համարում է քննության ընթացքն ուղղորդող ցուցում։
«Հնարավորություն չեն տալիս քննչական մարմիններին քննություն կատարել ու պարզել՝ ինչ է տեղի ունեցել իրականում, էլի եկան ու թելադրեցին իրենց վարկածը, սա ուղղորդում է քննությանը, դա նշանակում է, որ սա չի բացահայտվելու: Մի առանձնապես Քննչական կոմիտեն բան չէր, որ բացահայտի, նմանօրինակ դեպքեր էլի են եղել», - ընդգծեց իրավապաշտպանը:
Ի դեպ, այն որ զինվորի կյանքի պատասխանատուն պետությունն է, արձանագրել է նաև Եվրոպական դատարանը, վերջին վճիռներից մեկը հայ զինծառայող Վալերի Մուրադյանի գործով է։ 14 տարի առաջ ծնողներին հանձնել էին իրենց որդու անշնչացած մարմինը՝ բռնության հետքերով: Միջազգային դատարանն արձանագրել էր՝ զինծառայության ընթացքում պետությունը չի պաշտպանել իր վերահսկողության տակ գտնված Վալերի Մուրադյանի կյանքի իրավունքը:
