Եվրամիությունն ու ՆԱՏՕ-ն անկարող են շատ բան անել, երբ բանը հասնում է Թուրքիային, ասում է «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայանի եվրոպական հարցերով վերլուծաբան Ռիկարդ Յոզվիակը։ Նա կարծում է, այդուհանդերձ, որ ամերիկյան նոր վարչակազմն ավելի խիստ կլինի Անկարայի նկատմամբ:
Ռիկարդ Յոզվիակը Հրայր Թամրազյանի «Կիրակնօրյա վերլուծականի» հյուրն էր: Ստորև թարգմանաբար ներկայացնում ենք հարցազրույցի տեքստը․
«Ազատություն». - Եվրախորհրդարանը խստորեն դատապարտեց Թուրքիայի ապակայունացնող դերը Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունում, այնուհետև Անկարային մեղադրեց հակամարտության գոտի ահաբեկիչ մարտիկներ ուղարկելու մեջ և կոչ արեց դադարեցնել թուրքական ռազմական օգնությունը Ադրբեջանին: Ի՞նչ էր սա։ Հայաստանում որոշ լրատվամիջոցներ հաղորդեցին, որ սա բանաձև էր: Եվ այն ի՞նչ դեր կարող է ունենալ: Ես նկատի ունեմ ՝ սա պարտադիր ուժ ունեցող փաստաթո՞ւղթ է, թե՞ ոչ։ Ի՞նչ է։
Ռիկարդ Յոզվիակ. - Վախենամ՝ սա մի փոքր հիասթափեցնող կլինի այն հայերի համար, ովքեր կարծում էին, որ սա խիստ եվրոպական քննադատություն է Անկարայի հասցեին: Սա իրականում բանաձև էր եվրոպական անվտանգության և պաշտպանության քաղաքականության վերաբերյալ: Եվ այդ բանաձևում, որն, ի դեպ, պարտադիր ուժ չունի, կար մի պարբերություն, որում նշվում էր Ձեր ասածը: Ավելի պարզ լինելու համար, ասեմ, որ Եվրախորհրդարանն ընդունում է բազմաթիվ չպարտավորեցնող բանաձևեր եվրոպական արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ, բայց Եվրոպական խորհրդարանը բացարձակապես ոչ մի դեր չունի եվրոպական արտաքին քաղաքականության մեջ: Այս դերը դեռևս խստորեն պահպանում են ԵՄ անդամ երկրները Խորհրդում: Այնպես որ, մենք հաճախ տեսնում ենք, որ Եվրախորհրդարանը բավականին կոշտ է գտնվում և շատ է ցանկանում քննադատել, բայց դրա պատճառն այն է, որ նրա համար իրականում դա որևէ ռիսկ չի պարունակում, քանի որ արտաքին քաղաքականության մեջ նա խաղացող չէ: Այնպես որ, չնայած բառերը կոշտ են, իրականում դրանք մեծ նշանակություն չունեն:
«Ազատություն». - Այն նաև հորդորում է եվրոպական գործադիր մարմնին որոշ գործողություններ ձեռնարկել՝ համոզվելու համար, որ պահպանվում են Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի խաղաղ կարգավորման գործընթացն ու Լեռնային Ղարաբաղում հայ բնակչության և նրա մշակութային ժառանգության անվտանգությունը: Ասվում է նաև, որ ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացը պետք է հիմնված լինի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հիմնարար սկզբունքների վրա: Կարծում եմ, որ այնուամենայնիվ դա որոշակի ազդեցություն կունենա Եվրոպական խորհրդի՝ գործադիր մարմնի որոշման վրա, այնպես չէ՞:
Ռիկարդ Յոզվիակ. - Կարծում եմ՝ դա շատ փոքր ազդեցություն կունենա: Ըստ էության, իրականում Եվրոպայի պետությունների մեծ մասը վախենում են Թուրքիայից այն պարզ պատճառով, որ Թուրքիան հյուրընկալում է միլիոնավոր միգրանտների, որոնց նրանք ցանկացած պահի, երբ որևէ իրական քննադատություն լինի Թուրքիայի հասցեին, սպառնում են ուղարկել դեպի Եվրամիություն: Եվ Բրյուսելը դրանից սարսափում է՝ ունենալով նախորդ՝ 2015 թվականի միգրացիոն ալիքի փորձը, երբ Եվրամիություն էին գալիս միլիոնավոր միգրանտներ, որոնք գրեթե մասնատեցին ամբողջ դաշինքը: Այսպիսով, Եվրամիությունը հիմնականում վճարում է Թուրքիային այդ միգրանտներին ԵՄ տարածքից դուրս պահելու համար: Եվ սա զենք է, որն Անկարան պահում է Եվրամիության գլխին:
Այսպիսով, երբ գործը հասնում է իսկապես որոշում կայացնողներին Բրյուսելում և Միության խոշոր մայրաքաղաքներում, նրանք շատ վախենում են քննադատել Թուրքիային հենց այս պատճառով: Ես կարող եմ օրինակ բերել: Անգամ երբ Թուրքիան 2020 թվականի աշնանը հորատում էր Կիպրոսի և Հունաստանի՝ ԵՄ անդամ երկու անդամների ջրերում, ԵՄ-ն նույն այդ պատճառով չէր ուզում նույնիսկ թուրք ցածրաստիճան պաշտոնյաների նկատմամբ խորհրդանշական պատժամիջոցներ սահմանել։ Ահա թե որքան են նրանք վախենում Թուրքիայից:
Այնպես որ, չեմ կարծում, որ հենց Լեռնային Ղարաբաղի հարցը, որտեղ ԵՄ-ն իրականում դեր չի խաղում, ինչ-որ կերպ կստիպի ԵՄ-ին քննադատել Թուրքիային, կոշտ լինել Թուրքիայի նկատմամբ: Պարզապես Թուրքիան գտնվում է շատ հարմարավետ դիրքում, երբ խոսքը վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղին և Թուրքիայի արածին, իսկ Բրյուսելն այնտեղ իրականում խաղացող չէ:
«Ազատություն». - Հետաքրքիր է: Հիմա Ֆրանսիայի մասին, որ մի փոքր այլ է, նա ավելի կոշտ է հանդես գալիս, քան մյուս բոլոր պետությունները, այդպես չէ՞:
Ռիկարդ Յոզվիակ. - Այո, իհարկե: Ֆրանսիան կոշտ է: Ֆրանսիան միշտ էլ եղել է Հայաստանի մեծ դաշնակիցը: Դուք շատ լավ հիշում եք, որ Ֆրանսիայի Սենատը որոշում ընդունեց՝ ճանաչելով Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը: Բայց հիշում եք նաև այն, որ Ֆրանսիայի նախագահն, անկասկած, անմիջապես իրեն հեռու պահեց դրանից: Սակայն եթե Եվրոպայում գեթ մեկ խոշոր դաշնակից ունեք, ապա դա Ֆրանսիան է՝ պատմական պատճառներով, ինչպես շատ լավ գիտեք: Բայց միևնույն ժամանակ, չնայած խոշոր և կարևոր երկիր է՝ Ֆրանսիան 27 խաղացողներից մեկն է միայն: Մյուս կողմից՝ ունենք Գերմանիա, որը միշտ ձգտում է շատ զգույշ լինել Թուրքիայի հետ և միշտ փորձում է համոզվել, որ Եվրամիությունը սերտ և լավ հարաբերություններ ունի Թուրքիայի հետ՝ նաև Գերմանիայիում թուրքական սփյուռքի առկայության ու նաև այն պատճառով, որ նրանք շատ են վախենում ավելի շատ միգրանտներից, քանի որ տեսան, թե ինչ կատարվեց 2015-ին։
«Ազատություն». - Շատ հետաքրքիր է: Կարծում եմ՝ այն, ինչ մենք հիմա տեսնում ենք, դա այն է, որ Եվրամիության որոշ անդամներ շատ հիասթափված են այն ամենից, ինչ Թուրքիան անում է հարևան տարածաշրջանում՝ Մերձավոր Արևելքում և այլուր: Թուրքիայի արտաքին քաղաքականությունը և Թուրքիայի բանակը, նրա ռազմական տեխնիկան ավերածություններ են առաջացնում այս տարածաշրջանում։ Այդպես չէ՞:
Ռիկարդ Յոզվիակ. - Իհարկե, դա միայն Եվրամիությունը չէ: Պատկերացրեք՝ նաև ՆԱՏՕ-ն։ Այժմ Թուրքիան գնում է ռուսական հակաօդային պաշտպանության համակարգ, որն ամբողջովին անհամատեղելի է այն ամենի հետ, ինչ ՆԱՏՕ-ն անում է։ Այնպես որ, Թուրքիային թույլ են տալիս լինել այսպես կոչված «անֆան տերիբլ»՝ երես առած երեխա, որ մի քիչ անի այն, ինչ ուզում է՝ իրեն սուլթանի պես պահելով, ինչը շատ առումներով անում է Էրդողանը: Բայց, ի վերջո, Եվրամիությունը և նույնիսկ ՆԱՏՕ-ն, ինչպես տեսաք հիմա, մի տեսակ անկարող են շատ բան անել, երբ բանը հասնում է Թուրքիային, քանի որ Թուրքիան իրեն դիրքավորել է որպես գրեթե անփոխարինելի երկիր: Թուրքերն ունեն մեծ բանակ, նրանք հսկում են, որ միգրանտները չգան Եվրամիություն, նրանք պնդում են, որ օգտակար են ահաբեկչության դեմ պայքարի և հետախուզության հարցերում, և այլն, և այլն: Այնպես որ, ՆԱՏՕ-ին այս պարագայում չափազանց դժվար է ազատվել արդեն ակումբում գտնվող անդամից:
Նույնը տեսնում ենք Եվրամիությունում Հունգարիայի դեպքում: Վատ վարք ունեցող անդամին դժվար է դուրս նետել։ Եվ երբ խոսքը վերաբերում է Եվրամիությանը, կրկին միգրացիայի խնդիրը, որը մենք տեսանք հինգ տարի առաջ, այնքան ծանր հարված էր Եվրամիության համար, որ իր սպին է թողել, որ նրանք իսկապես պատրաստ են վճարել Թուրքիային խնդրի լուծման համար, իսկ դրա փոխարեն, նրանք իրականում ի վիճակի չեն շատ բացահայտ քննադատել Թուրքիային, չնայած Թուրքիան, կարելի է ասել, ամեն ինչ անում է Եվրամիությունը և նրա հարևանությունը խաթարելու համար։
«Ազատություն». - Եվ ի՞նչ եք տեսնում: Արդյո՞ք թունելի վերջում կա լույս: Ի՞նչ է լինելու հետո:
Ռիկարդ Յոզվիակ. - Ի վերջո, թունելի վերջում լույսն ինձ համար միշտ Ամերիկան է: Քանի որ, կարծում եմ, ամերիկյան նոր վարչակազմն ավելի խիստ կլինի Թուրքիայի նկատմամբ: Դուք շատ լավ հիշում եք, որ Թրամփի վարչակազմը մատների արանքով էր նայում ու շատ բաների վրա ուշադրություն չէր դարձնում: Ես նույնիսկ զգացողություն ունեի, որ Թրամփը մի տեսակ լավ էլ յոլա էր գնում Էրդողանի հետ: Այնպես որ, նրանց համար դա մեկ էր: Այժմ մենք կրկին կունենանք ամերիկյան վարչակազմ, որն ավելի շատ է նման դասական ամերիկյան վարչակազմի, և նրանք կարող են ճնշում գործադրել Թուրքիայի վրա, Անկարայի վրա: Այնպես որ, գուցե նրանք իրենց մի փոքր ավելի լավ պահեն, բայց նաև պետք է հիշենք, որ մենք հեռացել ենք Pax Americana համակարգից, որտեղ Ամերիկան կարող էր ամեն ինչ ստանալ այնպես, ինչպես ինքն էր ցանկանում: Մենք այժմ գտնվում ենք բազմաբևեռ աշխարհում, որտեղ ունենք շատ վստահ տարածաշրջանային խաղացողներ: Թուրքիան, անկասկած, դրանցից մեկն է: Եվ նրանք գիտեն, թե ինչպես խաղալ այս խաղը: Բայց գիտեն դա անել նաև Իրանը, Ռուսաստանը, մյուսները:
Այնպես որ, այն ժամանակները, երբ Ամերիկան կարող էր ձեռքը սեղանին խփել, կարծում եմ, անցել են, չնայած կարծում եմ, որ կտեսնենք շատ ավելի կոշտ քննադատություն, որը գալիս է Վաշինգտոնից, և գուցե դրա հետ մեկտեղ Բրյուսելը նույնպես համարձակվի մի քիչ ավելի կոշտ լինել, բայց մեծ հույսեր չունեմ:
«Ազատություն». - Եվ նաև ՆԱՏՕ-ն...
Ռիկարդ Յոզվիակ. - Անշուշտ: Բայց ինչպես միշտ տեսնում եք, և սա համակարգի անարդարության տեսակն է՝ ակումբում հայտնվելուն պես, մեծ հաշվով, դու կարող ես վարվել այնպես, ինչպես ցանկանում ես: Երբ սպասում ես ակումբ մտնելուն, ստիպված ես ամեն տեսակի բարեփոխումներ իրականացնել: Բայց հենց սենյակում ես, մեծ հաշվով, կարող ես անել այն, ինչ ուզում ես: Եվ Թուրքիան դրա վառ օրինակն է: Նրանք գիտեն, որ ակումբի ներսում են, և գիտեն, որ այլևս հնարավորություն չկա իրենց դուրս մղել ՆԱՏՕ-ից։ Հետևաբար՝ նա կարող է այդպես վարվել: Դա այդպես է: Եվ սա անարդար է: Կա մեկը, ինչպիսին է, օրինակ, Վրաստանը, որն ամեն ինչ անում է ՆԱՏՕ մտնելու համար, զօրինակ՝ պահպանում է բոլոր տեսակի կանոնները, ծախսեր անում պաշտպանության վրա, աշխատում է ժողովրդավարության վրա, բայց չի մտնում ակումբ, քանի որ Արևմտյան Եվրոպայի որոշ երկրներ պարզապես չեն ցանկանում ունենալ Վրաստանին [ՆԱՏՕ-ում]՝ Ռուսաստանին չվրդովեցնելու համար։ Եվ նաև կա Թուրքիայի նման մեկը, որը զենքի գործարքներ է կնքում, բարձր տեխնոլոգիական զենքի գործարքներ է կնքում Ռուսաստանի հետ, և նա ՆԱՏՕ-ի անդամ է, և ոչինչ չի պատահում: Եվ դա ակումբում գտնվելու անարդարությունն է՝ ի տարբերություն դրանից դուրս լինելուն:
«Ազատություն». - Գուցե լսել եք որոշ հատվածներ և ծանոթ եք ԱՄՆ պետքարտուղարի պաշտոնում առաջադրված Թոնի Բլինկենի՝ հաստատման լսումների ժամանակ արած հայտարարություններին։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեիք հաստատման լսումների ժամանակ նրա հայտարարությունը: Հատկապես նրա վերաբերմունքը, մոտեցումը Ռուսաստանի և մեր տարածաշրջանի նկատմամբ:
Ռիկարդ Յոզվիակ. - Կարծում եմ՝ Ամերիկան վերադարձավ: Ես այսպես կմեկնաբանեի դա: Ամերիկան վերադառնում է իբրև մեկը, որ, ես կասեի, կդիմակայի Ռուսաստանին, իհարկե՝ ոչ ռազմական ճանապարհով: Բայց նա կրկին ուշադրություն է դարձնում տարածաշրջանին՝ Հարավային Կովկասին, Ռուսաստանին, Ուկրաինային, Թուրքիային: Չորս տարիներից հետո, երբ Վաշինգտոնն այլևս ոչ մի տեղ չէր երևում, և այնպիսի երկրներ, ինչպիսին են Ռուսաստանը և Թուրքիան, հիմնականում կարող էին ազատ տարածք ունենալ իրենց ուզածն անելու համար, կարծում եմ՝ Ամերիկան կրկին կվերադառնա: Այնուամենայնիվ, նա կվերադառնան մի ասպարեզ, որտեղ այլևս հնարավոր է շատ բան անճանաչելի է, որովհետև դուրս գալով չորս տարով, իսկ դա երկար ժամանակ է քաղաքականության մեջ, այժմ նա լրացնելու շատ բան ունեն։ Եվ դա է, որ ինձ մտահոգում է, որ մենք չափազանց մեծ սպասելիքներ ունենք Վաշինգտոնից:
Հարցազրույցը կարող եք դիտել այստեղ․