Լրագրողական կազմակերպությունները վիճահարույց են համարում կառավարության մշակած օրենսդրական փոփոխությունը

Հայաստանի իշխանությունները մտադիր են քրեականացնել բռնություն գործադրելու հրապարակային կոչերն ու բռնությունը հրապարակայնորեն արդարացնելը կամ քարոզելը։

Արդարադատության նախարարությունը դեռ նախորդ շաբաթ հանրային քննարկման ներկայացրեց «Քրեական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը, որով առաջարկվում է պատասխանատվություն նախատեսել անձի կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելու հրապարակային կոչերի, անձի կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնությունը հրապարակայնորեն արդարացնելու կամ նման բռնություն քարոզելու համար։

Պատիժը տուգանքն է նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով կամ կալանքը` երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկումը` առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Ինֆորմացիայի ազատության կենտրոնի ղեկավար Շուշան Դոյդոյանը կարծում է, որ առաջարկվող կարգավորման բուն նպատակը պետք է լիներ ՀՀ օրենսդրությամբ տալ «ատելության խոսք» հասկացության հստակ և սպառիչ սահմանումը։ Մինչդեռ, ըստ Դոյդոյանի, առաջարկվող կարգավորումը ոչ միայն չի տալիս «ատելության խոսք» հասկացության սպառիչ և ամբողջական սահմանումը, այլև խիստ ընդհանրական ձևակերպմամբ փորձ է արվում քրեական պատասխանատվություն, ներառյալ ազատազրկում սահմանել բռնություն գործադրելու հրապարակային կոչերի, բռնությունը հրապարակայնորեն արդարացնելու կամ քարոզելու համար։

«Ատելության խոսքը պետք է կոնկրետ, շատ հստակ սահմանում ունենա Քրեական օրենսգրքով՝ ունենալով նաև իր պատասխանատվությունը և հատկապես նշելով այն ատելության դրդապատճառը, որը կարող է պայմանավորված լինել թիրախավորվող անձի կամ անձանց խմբի, օրինակ, ռասայական, կրոնական, ազգային պատկանելությամբ, նրանց սեռական կողմնորոշմամբ, գենդերային պատկանելությամբ, կամ հաշմանդամություն ունենալու փաստով, կամ որևէ այլ փաստորով պայմանավորված: Այդ դրդապատճառը տվյալ ձևակերպման մեջ բացակայում է»:

Լրագրողական կազմակերպությունները ընդգծում են նաև, որ պետական մարմինների միջամտությունը պետք է համաչափ լինի և չհանգեցնի ազատ արտահայտվելու իրավունքի անհիմն սահմանափակմանը։

Շուշան Դոյդոյան․ - «Քրեական պատասխանատվությունը ազատ արտահայտվելու իրավունքի շատ բացառիկ սահմանափակում է, հետևաբար պետք է կիրառվի և ընդհանրապես կյանքի կոչվի բացառիկ հանգամանքներում: Իսկ այդ բացառիկ հանգամանքը, մեր գնահատմամբ, միայն ատելության խոսքն է, որի համար պետությունը կարող է միջամտություն իրականացնել: Բայց այդ միջամտությունը պետք է ունենա հստակ սահմանված հիմքեր, ունենա օրինական նպատակ և անհրաժեշտ լինի ժողովրդավարական հասարակությանը: Մենք այստեղ մեջբերել ենք Եվրոպական դատարանի սահմանած խոսքի ազատության սահմանափակման հիմնական չափանիշները»:

Դոյդոյանն նշեց, որ լրագրողական կազմակերպությունները իրենց կարծիքն այսօր ուղարկել են Արդարադատության նախարարության։ Առաջարկում են կլոր սեղանի շուրջ քննարկել նախագիծը:

Դեռ երկու ամիս առաջ կառավարության նիստին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը իրավապահ մարմիններին հանձնարարեց ոչ թե թավշյա, այլ երկաթյա հակահարված տալ բռնության քարոզ հնչեցնող ուժերին, որոնց թվում վարչապետը դասեց նախկին կոռուպցիոն համակարգի հետ ուղղակի կամ անուղղակի կապ ունեցողներին:

Գործընթացին ներգրավվելու հանձնարական էր ստացել նաև Գլխավոր դատախազ Արթուր Դավթյանը, ով ընդգծել էր, որ դատախազությունը դեռ երկու տարի առաջ էր մշակել նախագիծ, որով առաջարկվում էր քրեականացնել հանցագործություն կատարելու կոչերը, սակայն Ազգային ժողովը քրեականացրեց միայն ահաբեկչություն կատարելու կոչերը:

Փաշինյանը հանձնարարել էր այդ ժամանակ իր խորհրդական, այժմ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում Հայաստանի կառավարության լիազոր ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանին սկսել աշխատանքերը դատախազի ներկայացրած նախագծի ուղղությամբ: Կիրակոսյանը «Ազատության հետ զրույցում նշել էր, թե «այս նախագիծը միտված է ատելության խոսքի կանխարգելմանը, ատելության քարոզի, բռնության քարոզի կանխարգելմանը»․ - «Առաջին հայացքից կարող է թվալ, որ որոշակիորեն խնդրահարույց, շատ նուրբ սահման կա իրականում խոսքի ազատության և ատելության քարոզի և ատելության խոսքի միջև: Նաև Եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքի տրամաբանության հաշվի առմամբ է այս նախագիծը գրվել, որովհետև, ճիշտ է 10-րդ հոդվածի տրամաբանության ներքո խոսքի ազատությունը պաշտպանվում է Եվրոպական կոնվենցիայի շրջանակներում, Եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքով, սակայն, ատելության խոսքը առանձնացված է նրանց միջից հենց Եվրոպական դատարանի կողմից, ինչպես նաև բազմաթիվ այլ միջազգային կազմակերպությունների փաստաթղթերում և դիրեկտիվներում, որոնց շրջանակներում արգելվում է ինքնին ատելության խոսքը: Եվ այս նախագիծը միտված է ատելության խոսքի կանխարգելմանը, ատելության քարոզի, բռնության քարոզի կանխարգելմանը»: