«Մեզ ուղարկում են առաջնագիծ, այնտեղ սարսափելի է, ուղղակի սարսափելի», - Ղարաբաղում կռվող սիրիացի վարձկաններից մեկի խոսքերն է մեջբերում ամերիկյան ամենահեղինակավոր ազատական պարբերականներից մեկը՝ New York Review of Books-ը։
Երկշաբաթյա այս հանդեսի վերջին համարում սիրիական քաղաքացիական պատերազմի մասին գրող ամենահայտնի լրագրողներից մեկը՝ Էլիզաբեթ Ցուրկովը, մանրամասնորեն ներկայացնում է սիրիացի վարձկանների՝ ղարաբաղյան պատերազմում օգտագործման ողջ մեխանիզմը՝ կոնկրետ օրինակներով ի ցույց դնելով, թե ինչ ճակատագրի են արժանանում Ադրբեջան մեկնող վարձկանները։
«Այնտեղ ամեն օր մարտեր են։ Մեզ ներգրավում են [հայկական դիրքերի վրա] գրոհներում, դադար չկա։ Մեր տղաներից շատերը անհետ կորել են, և մենք չենք կարողանում նրանց գտնել», - լրագրողին ասել է այժմ Ադրբեջանում գտնվող զինյալներից մեկը՝ Սիրիայի Հոմս նահանգի Ռաստան քաղաքում ծնված Աբդել Բասիտը։
«Կոտրված ու սնանկացած սիրիացի տղամարդիկ թնդանոթի միս են դարձել։ Աբդել Բասիտի չորս ընկերները զոհվել են երկու օրվա ընթացքում։ Եվս երկուսը զոհվել են դրան հաջորդած շաբաթվա մեջ», - գրում է Ցուրկովը` նշելով, թե իր հարցազրույցները Լիբիայում և Ադրբեջանում կռվող զինյալների հետ վկայում են, որ նրանք օտար պետություններում վարվող պատերազմներին մասնակցում են նախևառաջ առաջարկվող գումարի համար։
Ճակատագրի հեգնանք է, սակայն, որ, ըստ New York Review of Books-ի հեղինակի, Ադրբեջան մեկնած զինյալները դեռ որևէ վարձատրություն չեն ստացել։
«Ադրբեջանում գտնվող իմ զրուցակիցներից և ոչ մեկը դեռ հասանելիք գումարը չի ստացել, քանի որ մեկ ամսից էլ քիչ է, ինչ նրանք [ռազմական գործողությունների գոտում են]», - նշում է հանդեսը։
Ըստ Էլիզաբեթ Ցուրկովի՝ սիրիացի վարձկաններին առաջարկում են ամսական 600-ից 2500 ամերիկյան դոլար, իսկ նրանց պայմանագրերը եռամսյա են:
Լրագրողը պատմում է զոհված սիրիացիներից մեկի՝ ոմն Մուհամադ ա-Շահնեյի մասին։ New York Review of Books-ի հեղինակը զրուցել է նրա անմիջական հրամանատարի՝ Ռուստումի հետ, որն ասել է, թե իրենք փորձում էին անել ամեն ինչ, որպեսզի երիտասարդը ողջ մնա, բայց՝ ապարդյուն։
«Մենք նրան վարորդ էինք նշանակել, ցանկանում էինք նրա կյանքը չվտանգել, քանի որ Մուհամադը իր ծնողների միակ արու զավակն էր։ Նա մարտիկներին զորանոցից հավաքատեղի էր տեղափոխում, սակայն մի օր նրան հանձնարարեցին վիրավորներին առաջնագծից տարհանել [հոսպիտալ], և դիպուկահարը սպանեց նրան», - նշում է վարձկանների հրամանատարը։
Էլիզաբեթ Ցուրկովն, իր հերթին, հատուկ ընդգծում է. - «Մուհամադ ա-Շահնեյի ընտանիքը որևէ փոխհատուցում չի ստացել։ Ավելին, ի տարբերություն Սիրիայում կամ Լիբիայում զոհված զինյալների, Ադրբեջանում Թուրքիայի կողմից կռված վարձկանների ընտանիքներին թուրքական քաղաքացիություն չի խոստացվել»։
Ցուրկովը նաև նկարագրում է զինյալների հավաքագրման գործընթացը՝ նշելով, որ այն տեղի դաշտային հրամանատարների համար հարստանալու դյուրին միջոցի է վերածվել։
«Օգոստոսի սկզբից ի վեր միջնորդները Աֆրինում գրասենյակներ բացեցին, որոնք սկսեցին գրանցել Ադրբեջան մեկնել ցանկացողներին։ WhatsApp-ում ևս այդ նպատակով հատուկ խումբ ստեղծվեց», - գրում է ամերիկյան պարբերականը՝ մանրամասնելով. - «Միջնորդները զինյալներին գրանցում են ապագա վճարումների մի մասի վերադարձի դիմաց։ Հետո նրանք զինյալներին հանձնում են երեք թրքամետ խմբավորումներից որևէ մեկի հրամանատարին, որն էլ գումարի իր բաժինն է ստանում»: New York Review-ն ընդգծում է, որ Ադրբեջան ուղարկվելու նպատակով անգամ մարտական գործողությունների մասնակցության փորձ չունեցող քաղաքացիական անձինք են հավաքագրվում։
էլիզաբեթ Ցուրկովի խոսքով, այդուհանդերձ, հավաքագրման այս գործընթացի կարևորագույն բաղադրիչներից մեկը սուտ խոստումներն են։
«Սկզբնական շրջանում, հավաքագրողները ապագա զինյալներին ասում էին, թե նրանք Ադրբեջան են մեկնում նավթային օբյեկտները հսկելու համար։ Բայց երբ Ադրբեջանը ռազմական գործողությունների մեջ մտավ հայկական ուժերի հետ, սիրիացիներին նետեցին առաջնագիծ», - գրում է ամերիկյան հանդեսը, նշելով, որ ռազմական գործողությունների ծավալմանը զուգահեռ՝ Սիրիայի հյուսիսում գործող թուրքամետ խմբավորումները ևս փոխում են իրենց մեթոդները։
«Երբ ընդամենը մի քանի օրում տասնյակ զինյալներ զոհվեցին, հավաքագրողների մարտավարությունը փոխվեց։ Նրանցից ոմանք այսօր ասում են, թե հավաքագրված սիրիացիները տեղակայվելու են ռազմաճակատի ոչ ամենաթեժ հատվածներում։ Դա սուտ է, քանի որ սիրիացիները չեն կարող հստակ իմանալ՝ ճակատի որ հատվածում հանդարտ կլինի, իսկ որ հատվածում թեժ մարտեր կբռնկվեն», - գրում է Ցուրկովը՝ ընդգծելով, որ հավաքագրողների մի մասն էլ պնդում է, թե մարտական գործողությունները այլևս այդքան կատաղի ու մահաբեր բնույթ չեն կրում։
«Այս կեղծիքները, սակայն, անիմաստ են թվում։ Արդեն իսկ բավականաչափ մարդիկ են Ադրբեջան մեկնած ընկերներից և բարեկամներից տեղեկացել, թե մարտական գործողությունները ինչ կատաղի բնույթ են կրում, որ մարտի դաշտից վիրավորներին տարհանելու համար ժամեր են պահանջվում, ինչի հետևանքով Ադրբեջան մեկնած սիրիացիներից ոմանք պարզապես արյունաքամ են լինում», - գրում է ամերիկյան պարբերականը։
Սիրիացի վարձկանների թեմային անդրադառնում է նաև ռուսական մամուլը։ РИА "Новости"-ն այսօր գրում է. - «Այն, որ սիրիացի վարձկանները մասնակցում են նոր ղարաբաղյան պատերազմին, հաստատեցին միանգամից մի քանի բարձրաստիճան աղբյուրներ»։
Ռուսական լրատվամիջոցը մեջբերում է Մերձավոր Արևելքի գծով փորձագետ Աբաս Ջումայի խոսքերը, որը պնդում է, թե սիրիացիների համար Լեռնային Ղարաբաղ ուղևորությունն ավելի գրավիչ էր, քան Սիրիայում կամ Լիբիայում կռվելը։
«Զինյալներից շատերը այս պատերազմը ընկալում են որպես վարձատրվող արձակուրդ», - նշում է փորձագետը
«Արձակուրդը, սակայն, այնքան էլ հաջողված չէր», - հավելում է РИА "Новости"-ի մեկնաբանը՝ նշելով, որ սիրիացիների շրջանում զոհերի թիվը գնալով շատանում է։
«Սիրիացիները պարզապես թնդանոթի միս են։ Ադրբեջանի բնակչության համար եկվոր զինյալների մահը որևէ նշանակություն չունի՝ ի տարբերություն կանոնավոր բանակի զինվորների դագաղների շարանի», - նկատում է փորձագետը։
Սիրիացիների շրջանում զոհերի անշեղորեն աճող թվի մասին նախօրեին հայտնեց նաև Մեծ Բրիտանիայում գործող «Մարդու իրավունքների դիտարկման սիրիական կենտրոն» իրավապաշտպան կառույցը։
Սիրիական քաղաքացիական պատերազմի ընթացքին ամենօրյա ռեժիմով հետևող այս կառույցի ներկայացուցիչների պնդմամբ՝ Ադրբեջանում հայկական ուժերի դեմ մարտական գործողությունների ընթացքում զոհված սիրիացի զինյալների թիվը երեկվա դրությամբ հասել էր 143-ի։
