Հայ Առաքելական եկեղեցու Արցախի թեմի առաջնորդ Պարգեւ արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյանը կիրակի օրը լրագրողների հետ ունեցած հանդիպման ընթացքում վերջապես իր դիրքորոշումը հայտնեց Գանձասարի վանական համալիրի պարսպի երեսպատման դեմ բարձրացած աղմուկի կապակցությամբ:
«Պիտի միասնաբար նորմալ լուծում գտնենք, այդ աղմուկը չլինի: Դա մեր բոլորի թերացումն է, առաջինը, ըստ երեւույթին, իմը», - ասաց Պարգեւ արքեպիսկոպոսը:
Գանձասարի համալիրի պարիսպը երեսպատել առաջարկել էր մոսկվաբնակ բարերար Լեւոն Հայրապետյանը, ով մոտ 10 տարի առաջ վերանորոգել էր վանական համալիրը եւ այնտեղ տանող ճանապարհը: Սակայն Լեռնային Ղարաբաղի զբոսաշրջության նախարարության Հուշարձանների պահպանման վարչությունը, ինչպես նաեւ Հայաստանի մշակույթի նախարարությունը բացասական եզրակացություն են տվել պարսպի վերանորոգմանը, ինչից հետո վերանորոգումը դադարեցվել էր: Սակայն օրերս երեսպատումը վերսկսվել էր` բարերար Լեւոն Հայրապետյանի ցանկությամբ:
Արցախի թեմի առաջնորդն ասում է, որ դա պարիսպը փրկելու միակ միջոցն է, եւ այս դեպքում հապաղել չէր կարելի:
«Մենք ստիպված եղանք մի փոքր կանոններին հակառակ` կղմինդրով ծածկել, որպեսզի այն 5 տարին մեկ չնորոգենք: Պարիսպը պետք է պահպանել, մենք ոչ ժամանակ ունենք, ոչ էլ միջոց 5 տարին, 7 տարին մեկ նորոգելու», - ասաց արքեպիսկոպոսը:
Պարսպի վերանորոգմանը կողմ արտահայտվողների, ինչպես նաեւ Պարգեւ արքեպիսկոպոսի հիմնական փաստարկն այն է, որ այն բազմիցս վերանորոգվել է ու ճարտարապետական-մշակութային արժեք իրենից այլեւս չի ներկայացնում:
Հայաստանի ճարտարապետների միության անդամ Մանուշակ Տիտանյանը, ով պարսպի երեսպատմանը կտրականապես դեմ է, «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում ասաց, որ ճարտարապետները պետք է իմանան, որ պարիսպը երեսպատելով չի ամրանում:
«Դա բացարձակ անգրագիտություն է, որովհետեւ թույլ պատը երեսպատելով ավելի է թուլանում», - ասաց Տիտանյանը:
Մինչդեռ Արցախի թեմի առաջնորդ Պարգեւ արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյանը բերում է բազմաթիվ փաստարկներ, երբ եկեղեցիները եւ դրանց պարիսպները վերանորոգվել են, եւ դա չի դիտվել որպես պատմական արժեք ունեցող կոթողին հասցված վնաս:
«Սուրբ Մայր Աթոռ Էջմիածնի պարիսպը եղել է կավից, բայց կաթողիկոսը այդ պատը քանդեց 60-ական թվականներին, նոր տուֆով պարսպապատեց Մայր Աթոռը», - օրինակ բերեց Պարգեւ արքեպիսկոպոսը:
Գրիգոր քահանա Մարկոսյանի կարծիքով՝ պատի ամրացումը եկեղեցու օգտին է, պարիսպը պատմամշակութային արժեք չի ներկայացնում, եւ Լեւոն Հայրապետյանին պետք է միայն շնորհակալություն հայտնել:
«Երբ Լեւոն Հայրապետյանը եկեղեցու գավիթն էր վերանորոգում, երբ եկեղեցու սալահատակն էին անում, երբ եկեղեցու խորանն էր նորացվում, ո՞ւր էին ճարտարապետները», - հարցնում է Մարկոսյանը:
Գրիգոր քահանա Մարկոսյանը նաեւ նշեց, որ Գանձասարի պարսպի շուրջ բարձրացած աղմուկը այն մարդկանց ձեռքի գործն է, ովքեր ուզում էին իրենք զբաղվել երեսպատմամբ: Նույն մտահոգությունը ներկայացրեց նաեւ Լեւոն Հայրապետյանի եղբայր Վլադիմիր Հայրապետյանը, ում կարծիքով` իր եղբոր բարերարություն չի գնահատվում եւ դեռ մի բան էլ վատ անկյունից է ներկայացվում: Մինչդեռ, նրա խոսքով, Գանձասարի պարսպի քարերը մշակելու համար հենց տեղում հատուկ արտադրամաս է ստեղծվել, իսկ պարսպի երեսպատման ամբողջ նախագիծը արժեցել է 1 միլիոն դոլար:
Մանուշակ Տիտանյանն ասում է, որ ղարաբաղցիները գնահատում են Հայրապետյանի բարերարությունը եւ մեծ ավանդը, սակայն դա նրան իրավունք չի տալիս առանց համապատասխան թույլտվության նման շինարարական աշխատանքներ իրականացնել:
«Կան հարցեր` միջավայրի, հուշարձանների, անգամ բնության պահպանման, երբ ինքը ոչ մեկին ոչինչ չի հարցնում եւ իրեն բացարձակ տեր է զգում», - ասաց Տիտանյանը:
Վլադիմիր Հայրապետյանը տեղեկացրեց, որ իրենք կավարտեն այն պատի երեսպատումը, որի աշխատանքներն արդեն սկսել են, բայց մյուս ետնամասային պատերն այլեւս չեն երեսպատի, քանի որ բարերարը հիասթափված է առաջացած արձագանքից:
«Պիտի միասնաբար նորմալ լուծում գտնենք, այդ աղմուկը չլինի: Դա մեր բոլորի թերացումն է, առաջինը, ըստ երեւույթին, իմը», - ասաց Պարգեւ արքեպիսկոպոսը:
Գանձասարի համալիրի պարիսպը երեսպատել առաջարկել էր մոսկվաբնակ բարերար Լեւոն Հայրապետյանը, ով մոտ 10 տարի առաջ վերանորոգել էր վանական համալիրը եւ այնտեղ տանող ճանապարհը: Սակայն Լեռնային Ղարաբաղի զբոսաշրջության նախարարության Հուշարձանների պահպանման վարչությունը, ինչպես նաեւ Հայաստանի մշակույթի նախարարությունը բացասական եզրակացություն են տվել պարսպի վերանորոգմանը, ինչից հետո վերանորոգումը դադարեցվել էր: Սակայն օրերս երեսպատումը վերսկսվել էր` բարերար Լեւոն Հայրապետյանի ցանկությամբ:
Արցախի թեմի առաջնորդն ասում է, որ դա պարիսպը փրկելու միակ միջոցն է, եւ այս դեպքում հապաղել չէր կարելի:
«Մենք ստիպված եղանք մի փոքր կանոններին հակառակ` կղմինդրով ծածկել, որպեսզի այն 5 տարին մեկ չնորոգենք: Պարիսպը պետք է պահպանել, մենք ոչ ժամանակ ունենք, ոչ էլ միջոց 5 տարին, 7 տարին մեկ նորոգելու», - ասաց արքեպիսկոպոսը:
Պարսպի վերանորոգմանը կողմ արտահայտվողների, ինչպես նաեւ Պարգեւ արքեպիսկոպոսի հիմնական փաստարկն այն է, որ այն բազմիցս վերանորոգվել է ու ճարտարապետական-մշակութային արժեք իրենից այլեւս չի ներկայացնում:
Հայաստանի ճարտարապետների միության անդամ Մանուշակ Տիտանյանը, ով պարսպի երեսպատմանը կտրականապես դեմ է, «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում ասաց, որ ճարտարապետները պետք է իմանան, որ պարիսպը երեսպատելով չի ամրանում:
«Դա բացարձակ անգրագիտություն է, որովհետեւ թույլ պատը երեսպատելով ավելի է թուլանում», - ասաց Տիտանյանը:
Մինչդեռ Արցախի թեմի առաջնորդ Պարգեւ արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյանը բերում է բազմաթիվ փաստարկներ, երբ եկեղեցիները եւ դրանց պարիսպները վերանորոգվել են, եւ դա չի դիտվել որպես պատմական արժեք ունեցող կոթողին հասցված վնաս:
«Սուրբ Մայր Աթոռ Էջմիածնի պարիսպը եղել է կավից, բայց կաթողիկոսը այդ պատը քանդեց 60-ական թվականներին, նոր տուֆով պարսպապատեց Մայր Աթոռը», - օրինակ բերեց Պարգեւ արքեպիսկոպոսը:
Գրիգոր քահանա Մարկոսյանի կարծիքով՝ պատի ամրացումը եկեղեցու օգտին է, պարիսպը պատմամշակութային արժեք չի ներկայացնում, եւ Լեւոն Հայրապետյանին պետք է միայն շնորհակալություն հայտնել:
«Երբ Լեւոն Հայրապետյանը եկեղեցու գավիթն էր վերանորոգում, երբ եկեղեցու սալահատակն էին անում, երբ եկեղեցու խորանն էր նորացվում, ո՞ւր էին ճարտարապետները», - հարցնում է Մարկոսյանը:
Գրիգոր քահանա Մարկոսյանը նաեւ նշեց, որ Գանձասարի պարսպի շուրջ բարձրացած աղմուկը այն մարդկանց ձեռքի գործն է, ովքեր ուզում էին իրենք զբաղվել երեսպատմամբ: Նույն մտահոգությունը ներկայացրեց նաեւ Լեւոն Հայրապետյանի եղբայր Վլադիմիր Հայրապետյանը, ում կարծիքով` իր եղբոր բարերարություն չի գնահատվում եւ դեռ մի բան էլ վատ անկյունից է ներկայացվում: Մինչդեռ, նրա խոսքով, Գանձասարի պարսպի քարերը մշակելու համար հենց տեղում հատուկ արտադրամաս է ստեղծվել, իսկ պարսպի երեսպատման ամբողջ նախագիծը արժեցել է 1 միլիոն դոլար:
Մանուշակ Տիտանյանն ասում է, որ ղարաբաղցիները գնահատում են Հայրապետյանի բարերարությունը եւ մեծ ավանդը, սակայն դա նրան իրավունք չի տալիս առանց համապատասխան թույլտվության նման շինարարական աշխատանքներ իրականացնել:
«Կան հարցեր` միջավայրի, հուշարձանների, անգամ բնության պահպանման, երբ ինքը ոչ մեկին ոչինչ չի հարցնում եւ իրեն բացարձակ տեր է զգում», - ասաց Տիտանյանը:
Վլադիմիր Հայրապետյանը տեղեկացրեց, որ իրենք կավարտեն այն պատի երեսպատումը, որի աշխատանքներն արդեն սկսել են, բայց մյուս ետնամասային պատերն այլեւս չեն երեսպատի, քանի որ բարերարը հիասթափված է առաջացած արձագանքից:
