Ժամանակակից գրողներն այլևս չեն կարողանա իրենց գրքերը հրատարակել պետպատվերով կամ պետական աջակցությամբ

Ժամանակակից գրողները այլևս չեն կարողանա օգտվել պետական աջակցությամբ կամ պետական պատվերով գրքեր հրատարակելու հնարավորությունից, որ ունեին սկսած 2001 թվականից:

Պետպատվերի՝ պետբյուջեից ստացվող գումարների շնորհիվ բազմաթիվ գրողներ տարիներ շարունակ գրքեր են տպագրել՝ համագործակցելով այս կամ այն հրատարակչության հետ: Հիմա փաստորեն այս հարցը պիտի այլ լուծում ստանա:

Ուշագրավ է, որ Մշակույթի նախարարության գրքի և գրահրատարակչական կենտրոնի տնօրենի պաշտոնակատար, գրականագետ Արմեն Ավանեսյանն ու «Անտարես» հրատարակչության գլխավոր խմբագիր Արքմենիկ Նիկողոսյանը տարբեր դիրքերից են դիտարկում խնդիրը՝ գալով հակադիր եզրահանգումների:

Արքմենիկ Նիկողոսյանի համոզմամբ՝ վերջին երկու տասնամյակում Հայաստանում ստեղծված մոտ 300 հրատարակչությունների մեծ մասն սեփական միջոցներից գրքեր չի տպել՝ ապավինելով միմիայն պետությունից ստացվող գումարներին:

Նրա խոսքով, իր ժամանակին պետպատվերը կամ պետական աջակցությունը ահռելի դեր է խաղացել մեր գրականության և գրահրատարակության զարգացման գործում, բայց հետագայում շատ լուրջ կոռուպցիոն ռիսկերի տեղիք է տվել․ - «2005-6 թվականներից սկսած դաշտում սկսեցին կատարվել անառողջ երևույթներ: Առաջինը, որ ուզում եմ շեշտել, հետևյալն է․ գրեթե բոլոր այն մարդիկ, որոնք այս կամ այն կերպ ներգրավված էին պետաջակցության և պետպատվերի գրքերը որոշելու, դրանք ֆինանսավորելու գործում՝ ամենատարբեր չինովնիկներ, պաշտոնյաներ, շահագրգիռ անձինք, հանձնաժողովներում ընդգրկված անձինք, սկսեցին մեկը մյուսի հետևից հրատարակչություններ բացել, արդեն եղած հրատարակչություններից որոշները մտան այդ դաշտ և սկսեցին իրենց գործունեությունը ծավալել բացառապես պետական պատվերի և պետական աջակցության շրջանակում տրվող գումարների հիմքով: Այսինքն, Հայաստանում այդ շրջանում հրատարակչական դաշտը դադարեց ներդրում անել գրքի վրա: Հիմնականում կոպիտ ասած՝ նստած էին էդ փողերի վրա, պետական փողերի վրա, որը բացում էր բազմաթիվ կոռուպցիոն ռիսկեր: Հրատարակչություն ստեղծել, որպեսզի պետբյուջեի փողերը ուտես՝ կոպիտ ասած, սա է եղել վերջին տարիների պետաջակցության և պետպատվերի «նշանաբանը»»:

Սկսել է չարաշահվել պետական գումարների տնօրինումը, ինչի ապացույցը հենց գրողների կողմից բազմիցս հնչած բողոքներն են, որ 500 օրինակ տպաքանակով ֆինանսավորվող գրքի համար տրվող գումարի դիմաց ամբողջ տպաքանակը չի հրատարակվել:

«Շատ ճարպիկ հրատարակիչներ իրականում հրատարակում էին ոչ թե ամբողջ տպաքանակը, այլ էն մասը, որը պետք ա հատկացնեին պետությանը տված գումարի դիմաց, մի քանի օրինակ գիրք էլ տալիս էին հեղինակներին, և փաստորեն գիրքը շրջանառություն չէր ունենում: Հեղինակները տեղյակ չեն եղել, որովհետև իրենց ասեն են՝ գրքերը հանձնում ենք: Եվ բազմաթիվ հեղինակներ կային, որ գնում էին բիբկոլեկտոր, ուզում էին իրենց գրքերը, պարզվում էր, որ չկա․․․» - ասաց Նիկողոսյանը:

Արմեն Ավանեսյանի համոզմամբ՝ ոչ մի դեպքում չի կարելի գրողին զրկել պետական միջոցներով հրատարակվելու հնարավորությունից․ - «Դեմ եմ ընդհանրապես ժամանակակից գրողին չաջակցելուն: Որովհետև նույնը՝ եկեք ժամանակակից թատրոնին էլ չաջակցենք, եկեք ժամանակակից կինոյին էլ չաջակցենք․․․ Սա մտորելու առիթ է տալիս»:

Արքմենիկ Նիկողոսյանը համոզված է, որ հրատարակչությունների կողմից պետբյուջեի փողերով այդքան մեծ չափով գրքեր հրատարակելը չափազանց լուրջ ազդեցություն է ունեցել նաև հրատարակվող գրականության որակի վրա․ - «Պատռեգիստրում գրանցված հրատարակչությունների մի զգալի մասը, բացառապես օգտվելու պետական բյուջեի փողերով, հայաստանյան դաշտում ծավալում էր գործունեություն: Այսինքն՝ գրքի վրա մեկ կոպեկ անգամ ծախս չանելով հայտնվում էր նույն դաշտում և գրքեր էր վաճառում: Բնականաբար՝ էժան, էնքան որ իրանց փողերը հանեն կամ չհանեն»: