Ուկրաինայում վերջին իրադարձությունների, դրանց հայաստանյան արձագանքների և հայ - ուկրաինական հարաբերությունների ապագայի շուրջ են զրուցում
«Ազատություն» ռադիոկայանի հայկական ծառայության տնօրեն Հրայր Թամրազյանը և Հայաստանում Ուկրաինայի արտակարգ և լիազոր դեսպան Իվան Կուխտան․
Հրայր Թամրազյան․ - Առաջին հարցը, պարոն դեսպան: Արևմտյան երկրները պնդում են, որ ռուսական զորքերը ներխուժել են Ղրիմ, իսկ Մոսկվան շարունակում է պնդել, որ ռուսական զորքերը Ղրիմում տեղի ունեցող իրադարձություններին չեն մասնակցում, և որ դրանք պարզապես ինքնապաշտպանական ջոկատներ են: Ինչպե՞ս սա կմեկնաբանեիք:
Իվան Կուխտա․ - Կարող եմ ասել, որ արդեն երկու օր է Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարարությունը պաշտոնապես դիմել է Ռուսաստանի արտգործնախարարություն, որպեսզի վերջիններս հաստատեն, որ Ուկրաինայի տարածքում Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժեր չեն տեղաբաշխված: Սակայն, ցավոք սրտի, մինչև այս պահը մենք պաշտոնապես, դիվանագիտական մեր ուղիներով, որևէ հաստատում չենք ստացել: Այո, այսօր որոշ ռուս քաղաքական գործիչներ խոսում են այն մասին, որ Ուկրաինայի տարածքում ռուսական զորքեր չկան, սակայն մեր պաշտպանության նախարարության, սահմանապահների, ինչպես նաև այլ իրավասու մարմինների ներկայացուցիչները հաստատում են, որ Ղրիմի տարածքում ռուսաստանյան զինված ուժեր կան, ինչը հանդիսանում է բազմաթիվ պայմանագրերի խախտում, այդ թվում՝ Ուկրաինայի տարածքում ռուսաստանյան Սևծովյան նավատորմի տեղակայման վերաբերյալ:
Հրայր Թամրազյան․ - Պարոն դեսպան, ի՞նչ եք կարծում, ի՞նչը դրդեց Ռուսաստանին ներխուժել Ուկրաինայի տարածք, իմանալով հանդերձ, որ դա շատ թանկ կնստի, եթե Արևմուտքը պատժամիջոցներ գործադրի Ռուսաստանի նկատմամբ, դա միլիարդավոր ռուբլիների վնաս կհասցնի տնտեսությանը:
Իվան Կուխտա․ - Դժվարանում եմ պատասխանել այդ հարցին, քանի որ ես ներկայացնում եմ Ուկրաինան և չգիտեմ, թե ինչ դրդապատճառներ ունի ռուսական կողմը:
Հրայր Թամրազյան․ - Նրանք, մասնավորապես, ասում են, որ Ղրիմում ռուսալեզու բնակչություն կա, որը բռնությունների է ենթարկվում, չի ներկայացված նոր կառավարությունում, նրանց նկատմամբ խտրական վերաբերմունք կա:
Իվան Կուխտա․ - Այո, Ռուսաստանի Դաշնությունն այսօր հայտարարում է այն մասին, որ Ուկրաինայում, հատկապես Ղրիմում, ռուսալեզու բնակչության իրավունքների խախտման փաստեր կան, և որ ազգաբնակչության ռուսալեզու շերտը ներկայացված չէ նոր կառավարության կազմում: Ես կտրականապես դեմ եմ այդ պնդումներին: Առաջին հերթին այն պատճառով, որ ես շատ եմ աշխատել Ղրիմում՝ 15 տարի, մինչև դիվանագիտական աշխատանքի անցնելը, ես շատ լավ գիտեմ այդ տարածաշրջանը: Ավելին ասեմ՝ իմ կինը ծնունդով Ղրիմից է, իսկ ես Ուկրաինայի արևմուտքից եմ: Սակայն մենք ընտանիքը չենք բաժանում ռուսերեն և ուկրաիներեն խոսողների: Եվ ես, ունենալով Ղրիմում բազմաթիվ ընկերներ, դեռ երբևէ չեմ լսել, որ ռուսախոսների իրավունքները խախտվեին: Դրանք մտացածին փաստեր են: Բանն այն է, որ ողջ Ղրիմը խոսում է ռուսերեն լեզվով, Ուկրաինայի ողջ արևելքը խոսում է ռուսերեն, Կիևում շատերը խոսում են ռուսերեն, և դրանում ոչ մի խնդիր չկա: Այսօր աճող սերունդը ոչ միայն ռուսերեն է խոսում, այլ նաև ուկրաիներեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, և այլն, և այլն: Որքան շատ լեզու գիտի մարդը, այնքան դա նրան բնութագրում է որպես մտավորականի, որպես մարդու, ով գնահատում է այլ լեզուներ և մշակույթներ: Այնպես որ, այդ պնդումը, թե ռուսալեզու բնակչության իրավունքները խախտվում են, պարզապես օդից է վերցված: Ես դրան չեմ հավատում:
Հրայր Թամրազյան. - Այո, բայց կա Ղրիմի` Ռուսաստանի Դաշնության կազմում ընդգրկվելու որոշում: Նրանք ասում են, որ այսօր արդեն այդ որոշումը, օրենքը ուժի մեջ է մտել: Եվ այդ մասին ասում է Ղրիմի փոխվարչապետ Ռուստամ Թեմիրգալիևը:
Իվան Կուխտա. - Հասկանում եք, կան շատ հաղորդագրությունները, կարելի է ինչի մասին ասես խոսել: Բայց կա միջազգային իրավունք, կան միջազգային նորմատիվ փաստաթղթեր, որոնք կարգավորում են թե՛ հանրաքվեների անցկացմանը կարգը, թե՛ այլ ինչ-որ փաստաթղթերի ընդունումը Ղրիմի խորհրդարանի կողմից, ինչպես նաև Ուկրաինայի խորհրդարանի կողմից: Այսօր Ուկրաինայում դեռ ոչ ոք չեղյալ չի հայտարարել Սահմանադրությունը, որը հստակորեն սահմանում է ինչպես Ուկրաինայի խորհրդարանի, այնպես էլ Ղրիմի խորհրդարանի հարաբերությունները: Ղրիմը ինքնավարություն է, այն ունի որոշակի իրավունքներ և հնարավորություններ, և կարող է գործել օրենքի շրջանակներում:
Հրայր Թամրազյան. – Այսինքն, Դուք կարծում եմ, որ այս որոշմամբ խախտվել են Ուկրաինայի՞ օրենքները:
Իվան Կուխտա. - Անկասկած: Այդ մասին այսօր խոսում են նաև միջազգային կազմակերպությունների ներկայացուցիչները: Ասում են, որ Ղրիմում հանրաքվեի անցկացումը օրինական և լեգիտիմ չի կարող լինել, քանի որ նման հանրաքվեի անցկացումը հնարավոր է միայն Ուկրաինայի Գերագույն ռադայի որոշմամբ:
Հրայր Թամրազյան. - Բայց նրանք ասում են, որ իրավունք ունեն և չեն ենթարկվելու Կիևի իշխանություններին: Հակամարտությունը աճում է:
Իվան Կուխտա. - Անկասկած: Հակամարտությունը աճում է, և դրանում առաջին հերթին դեր է խաղում Ղրիմի խորհրդարանը, որը անընդհատ ցանկալին ներկայացնում է որպես իրականություն: Նորից եմ կրկնում` հանրաքվե անցկացնելու համար, որպեսզի այն ունենա իրավական ուժ, համապատասխանի միջազգային չափանիշներին և Ուկրաինայի Սահմանադրությանը, անհրաժեշտ է Ուկրաինայի խորհրդարանի որոշումը: Այդ պատճառով, ես նորից եմ կրկնում` միջազգային կազմակերպությունների, բազմաթիվ երկրների ներկայացուցիչներ այսօր հայտարարում են, որ Ղրիմում անցկացվելիք հանրաքվեն իրավական ուժ չի ունենա:
Հրայր Թամրազյան. - Իսկ ի՞նչ կարող եք ասել արևելյան շրջանների մասին: Դոնեցկում, Խարկովում նույնպես բողոքի ակցիաներ են անցկացվում, ռուսալեզու բնակչությունները որոշակի պահանջներ են ներկայացնում:
Իվան Կուխտա. - Կան որոշակի ուժեր, այդ թվում՝ Ուկրաինայի տարածքում, որոնք շահագրգռված են Ուկրաինայի ապակայունացմամբ, հատկապես հիմա, երբ բարդ տնտեսական իրավիճակ է տիրում երկրում, երբ Ուկրաինայում անհրաժեշտ է շատ բարդ տնտեսական բարեփոխումներ իրականացնել: Բնական է, որ տարբեր քաղաքական ուժերի, այդ թվում անջատողականների ներկայացուցիչները լարվածություն են մտցնում, որպեսզի ապակայունացնեն իրավիճակը և այդպիսով միջազգային հանրությանը ցույց տան, թե իբր երկրում քաոս է և այլն:
Հրայր Թամրազյան. - Իսկ Դուք չե՞ք բացառում Ռուսաստանի կողմից ռազմական ներխուժում նաև Ուկրաինայի արևելք:
Իվան Կուխտա. - Ինձ դժվար է պատասխանել այդ հարցին, սակայն կցանկանայի ևս մեկ անգամ կրկնել, որ մեր և Ռուսաստանի միջև պայմանագիր կա Բարեկամության և համագործակցության մասին, գործում է դեռ 1994 թվականին Բուդապեշտում ստորագրված հուշագիրը, երբ Ուկրաինան հրաժարվում էր ատոմային զենքից, այնպիսի երկրներ, ինչպիսին են Ռուսաստանը, Մեծ Բրիտանիան և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները, երաշխավորել են Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությունը: Եվ այսօր այդ հուշագիրը ստորագրող երկրներից մեկը, փաստորեն, պարզապես չի ուզում այն իրագործել:
Հրայր Թամրազյան. - Շատ լավ: Օրերս հրապարակվել է գաղտնալսված մի հեռախոսազրույց, որում Էստոնիայի արտգործնախարարը զրուցում է Քեթրին Էշթոնի հետ և ասում է, որ իբր թե ընդդիմադիրները դիպուկահարներ են ունեցել Մայդանում, և...
Իվան Կուխտա. - Ես չեմ կարող այդ թեմայով որևէ հարցի պատասխանել, որովհետև ես Ուկրաինայի դեսպանն եմ և չեմ հանդիսանում իրավասու մարմնի ներկայացուցիչ...
Հրայր Թամրազյան. - ...և հետո այդ տեղեկատվությունը հերքվել էր... Բայց այսպիսի տեղեկատվական հոսք կա, և նույնիսկ լրագրողներն են դժվարանում դրանից գլուխ հանել: Մեկ այլ հարց տամ` Վլադիմիր Պուտինը` Ռուսաստանի նախագահը, Ուկրաինայի այսօրվա իշխանություններին ոչ լեգիտիմ է համարում և ասում է, որ այս կառավարության անդամները ծայրահեղականներ են, որոնք հակառուսական տրամադրվածություն ունեն:
Իվան Կուխտա. - Ես ուզում եմ ընդգծել, որ Ուկրաինայի այսօրվա իշխանությունները, խորհրդարանի ղեկավարությունը ընտրված են Ուկրաինայի Սահմանադրությանը համապատասխան, և, ընդ որում, քվեարկությունը տեղի է ունեցել սահմանադրական մեծամասնության կողմից: Այնպես որ, խնդրեմ` կա Ուկրաինայի Սահմանադրություն, որը հստակորեն սահմանում է կառավարության նշանակման, նախարարների, վարչապետի նշանակման կարգը: Եվ Ուկրաինայի գործող խորհրդարանը, որն այսօր ներկայացնում է երկրի բոլոր քաղաքական ուժերը, այդ թվում այն ուժերը, որոնք ներկայացնում են տարածաշրջանները, կողմ է քվեարկել այս կառավարությանը: Աշխարհի բազմաթիվ երկրներ, մեծ թվով միջազգային կազմակերպություններ ճանաչել են այս կառավարությունը: Իհարկե, յուրաքանչյուր երկիր ինքն է որոշում՝ ում ճանաչել և ում չճանաչել, սակայն միջազգային կազմակերպությունները և Եվրամիության երկրները ճանաչել են այս կառավարությունը, աշխատում են նրանց հետ և փորձում են հաղթահարել առկա ճգնաժամը:
Հրայր Թամրազյան. - Պարոն դեսպան, Դուք, իհարկե, ներկայացնում եք Հայաստանում հենց այս իշխանությունը, այնպես չէ՞...
Իվան Կուխտա. - Դե, իհարկե... Ես նշանակվել եմ 2010 թվականին, և այսօր ներկայացնում եմ այս կառավարությունը:
Հրայր Թամրազյան. - Այո, և նշանակվել եք Գերագույն ռադայի կողմից: Հիմա այսպիսի մի հարց` ինչպե՞ս է Հայաստանի կառավարությունը վերաբերվում Ուկրաինայում ընթացող իրադարձություններին: Դուք հանդիպե՞լ եք պաշտոնատար անձանց հետ:
Իվան Կուխտա․ - Ես չեմ կարող ասել, թե ինչպիսին է Հայաստանի կառավարության դիրքորոշումը, որովհետև ես դրա իրավասությունը չունեմ: Սակայն կցանկանայի նշել, որ այս օրերին, երբ Ուկրաինայում բարդ իրավիճակ է, մենք տեսնում բազմաթիվ քաղաքական ուժերի հայտարարությունները, որոնք աջակցում են Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությանը և հանդես են գալիս հակամարտության խաղաղ կարգավորման օգտին: Ընդ որում, այդպիսի դիրքորոշումներ են հայտարարում ոչ միայն քաղաքական ուժերի, այլ նաև հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ, ինչպես նաև անհատ քաղաքացիներ` զանգում են դեսպանատուն և այլն: Եվ մենք տեսնում ենք, որ Հայաստանում բոլորը ցանկանում են, որ այս հակամարտությունը խաղաղ հանգուցալուծում ստանա, և շատերը ճանաչում են Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությունը:
Հրայր Թամրազյան. - Դուք հանդիպե՞լ եք արտգործնախարարության ներկայացուցիչների հետ...
Իվան Կուխտա. - Անշուշտ, ես հանդիպել եմ Հայաստանի արտգործնախարարի հետ, նա նույնպես հակամարտության խաղաղ կարգավորման օգտին է արտահայտվել: Սակայն նշեմ, որ դիվանագիտական պրակտիկայում այս կամ այն երկրի պաշտոնական դիրքորոշումն արտահայտվում է արտգործնախարարության կամ արտգործնախարարի հայտարարությամբ, կամ վարչապետի, կամ նախարարի հայտարարությամբ... և առայժմ այսպիսի հայտարարություն չի հնչել:
Հրայր Թամրազյան. - Փետրվարի 23-ին, երբ Կիևում սգո օր էր հայտարարված, Ձեզ մոտ` դեսպանատը նույնպես սգո օր էր, սակայն մեզ հայտնի է, որ Հայաստանի կառավարության ներկայացուցիչներից որևէ մեկը չեկավ...
Իվան Կուխտա. - Այո, բայց հեռախոսով մեզ ցավակցություն հայտնել են, այդ թվում՝ տարբեր քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչներ: Սակայն պաշտոնապես ցավակցություն դեսպանատանը չի հայտնվել:
Հրայր Թամրազյան. - Իսկ Հայաստանի ընդդիմության ներկայացուցիչները եկե՞լ են:
Իվան Կուխտա. - Դե, մենք չենք նայում՝ ով է եկել, ով չի եկել: Մենք միայն արձանագրում ենք, որ գալիս են մարդիկ` Հայաստանի քաղաքացիներ, ցավակցություն են հայտնում, համերաշխություն հայտնում: Առավել ևս, որ սգո օրերը հայտարարվել էին դեռ նախագահ Յանուկովիչի կողմից, այնպես որ՝ սգո օրերը վերաբերում էին Մայդանում բոլոր զոհվածներին:
Հրայր Թամրազյան. - Անդրադառնալով Մայդանին` դա ոչ միայն եվրաինտեգրացման շարժում էր, այլ սոցիալական արդարության... այն շատ ավելի խորը մի երևույթ էր: Ի՞նչ կարող եք ասել այս առնչությամբ մեր հայ հանդիսատեսին:
Իվան Կուխտա. - Կասեմ մեկ բան` այդ բողոքի ակցիան, որն անցկացվում էր Մայդանում, չէր կրում միայն քաղաքական բնույթ: Ես կարծում եմ, որ այդ ակցիան առաջին հերթին կրում էր տնտեսական և սոցիալական բնույթ: Եվ, փաստորեն, կոռուպցիան ներթափանցել էր Ուկրաինայի կառավարության բոլոր ճյուղեր` վերևից ներքև: Քաղաքացիները այլևս չէին կարող դա հանդուրժել:
Հրայր Թամրազյան. - Ներողություն ընդհատելու համար, պարոն դեսպան, բայց Դուք գիտեիք, չէ՞, որ Ձեր կառավարությունում կա այդօրինակ կոռուպցիա: Որպես դիվանագետ...
Իվան Կուխտա. - Դե հասկանում եք, Դուք ինձ այնպիսի հարց եք տալիս...
Հրայր Թամրազյան. - Ուզում եմ ասել` գիտեիք, չէ՞, այդ մասին...
Իվան Կուխտա. - Ես դժվարանում եմ այդ մասին խոսել, ոչ թե որովհետև գիտեի կամ չգիտեի... այլ որովհետև ես իրավապահ մարմնի ներկայացուցիչ չեմ, ես քննիչ չեմ... ես իրադարձությունները վերլուծում եմ որպես դիվանագետ, որպես որոշակի քաղաքական գծի իրականացնող և որպես Ուկրաինայի քաղաքացի, և կարող եմ ասել, որ Մայդանում տեղի ունեցող բողոքի ակցիաները միայն քաղաքական բնույթ չէին կրում: Դրանք հենց առավելապես սոցիալական, տնտեսական ուղղվածություն ունեին, դրանք ուղղված էին կոռուպցիայի դեմ:
Հրայր Թամրազյան. - Մայդանի զոհերի թվում երկու հայ կա: Հայեր, որոնք ապրում էին Ուկրաինայում` հատկապես Սերգեյ Նիգոյանը, ով այնտեղ է մեծացել և կարելի է ասել նաև ուկրաինացի էր: Կարծիք կա, որ հայերը իբր չեն մասնակցում քաղաքական կյանքին, սակայն կան այս զոհերը:
Իվան Կուխտա. - Որպես դեսպան Հայաստանում գտնվելուս առաջին իսկ օրերից մինչև այս պահը ես շատ բան եմ իմացել Հայաստանի պատմության և մշակույթի մասին: Սա իսկապես շատ հերոսական ազգ է, ազգ, որը շատ է սիրում իր պատմությունը, իր մշակույթը: Եվ մեզ համար շատ հաճելի է, որ Ուկրաինայում կա շատ մեծ հայ համայնք, և մեզ հաճելի է, որ Ուկրաինայի այդ հայազգի քաղաքացիները, ընդգծում եմ՝ հայազգի քաղաքացիները, անտարբեր չեն Ուկրաինայի ճակատագրի, պատմության, մշակույթի նկատմամբ: Ուկրաինայում ապրում է հայերի երրորդ, անգամ չորրորդ սերունդը: Կան ներգաղթածներ հատկապես վերջին շրջանում` ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո, այս 22 տարիների ընթացքում: Եվ Ուկրաինայի հայ քաղաքացիներից շատերը` նրանց երեխաները, թոռները, գալիս են Հայաստան, որպեսզի ծանոթանան իրենց պատմական հայրենիքին, սակայն իրենց հոգում նրանք ուկրաինացիներ են` Ուկրաինայի քաղաքացիներ, ովքեր մտահոգ են իրենց հայրենիքի ճակատագրով: Նրանք կրթություն են ստացել Ուկրաինայում, հնարավորություն ունեն սովորել նաև հայերեն լեզուն, և դա շատ լավ է, դա հոյակապ է: Եվ հենց այս պատճառով է, որ մեր` Ուկրաինայի և Հայաստանի հարաբերությունները միշտ եղել են բարձր մակարդակի վրա բոլոր ասպարեզներում` մշակութային, հումանիտար, տնտեսական: Մենք արձանագրում ենք, որ վերջին տարիներին երկու երկրների միջև տնտեսական կապերն աճել են, և դա խոսում է այն մասին, որ Ուկրաինայում ապրող հայերը անտարբեր չեն:
Հրայր Թամրազյան․ - Պարոն դեսպան, եթե կարելի է` որոշ թվեր կհրապարակե՞ք: Մինչև մեր հարցազրույցը Դուք խոսում էիք Ուկրաինայում ապրող հայերի թվի մասին, ասում էիք` պաշտոնապես հարյուր հազար հայ կա:
Իվան Կուխտա. - Այո, ոչ պաշտոնապես թիվը շատ ավելի մեծ է` այսօր Ուկրաինայում ապրում է հայկական ծագմամբ մոտ 300, 350 հազար քաղաքացի: Դա հսկայական պոտենցիալ է: Ընդ որում, նրանք ներկայացված են թե՛ Ուկրաինայի կառավարությունում, թե՛ խորհրդարանում, թե՛ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում: Դա խոսում է այդ համայնքի ակտիվ դիրքորոշման մասին:
Հրայր Թամրազյան. - Օրինակ, ասում են, որ ներքին գործերի նախարար Ավակովը հայ է:
Իվան Կուխտա. - Այո, խնդրեմ՝ Ավակովը, նա հայկական ծագում ունի: Ես ասում եմ` մեզ մոտ Գերագույն ռադայի դեպուտատներից կարծեմ Ուկրաինայի երեք հայազգի քաղաքացի կա:
Հրայր Թամրազյան. - Կա նաև այսպիսի մի տեսակետ, որ ուկրաինական կառավարությունը երբեմն ադրբեջանամետ դիրքորոշումներ է արտահայտում: Ի՞նչ կարող եք այս մասին ասել:
Իվան Կուխտա. - Ուկրաինական կառավարությունը միայն ուկրաինամետ դիրքորոշում ունի: Այլ կերպ չի կարող լինել:
Հրայր Թամրազյան. - Այո, բայց ես նկատի ունեմ, որ շատ լավ հարաբերություններ ունեք Ադրբեջանի հետ:
Իվան Կուխտա. - Այո, շատ լավ հարաբերություններ ունենք: Եվ վերադառնալով ազգային փոքրամասնությունների խնդրին, նշեմ, որ մեզ մոտ` Ուկրաինայում, ապրում են տարբեր ազգությունների մեծաթիվ ներկայացուցիչներ: Դա թե՛ հայեր են, թե՛ ադրբեջանցիներ, թե՛ ռուսներ, թե՛ ռումինացիներ, և այլն, և այլն: Եվ ես կարծում եմ, որ պետության, կառավարության ուժը այն է, որ բոլոր այդ ազգությունները կարողանան արժանապատիվ կյանքով ապրել, բավարարել իրենց կարիքները իրենց լեզվի, մշակույթի և այլ հարցերում:
Հրայր Թամրազյան. - Կա նաև այսպիսի մի տեղեկատվություն, որ Ուկրաինայի վարչապետ Արսենի Յացենյուկը արդեն եղել է Բրյուսելում և հանդիպել Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելի հետ, և նրանք խոսել են այն մասին, որ Եվրամիության հետ Ասոցացման համաձայնագիրը կարող է կնքվել առաջիկա օրերին: Այսպիսով, կարծես թե ամբողջացվում է Ուկրաինայի եվրաինտեգրման գործընթացը, այնպես չէ՞: Ամեն դեպքում` սա շատ մեծ քայլ է:
Իվան Կուխտա. - Անտարակույս: Ես սոցիոլոգ չեմ, սակայն Ուկրաինայում անցկացվող սոցիոլոգիական հետազոտությունները վկայում են, որ բնակչության 50 տոկոսից ավելին կողմ է Եվրամիության հետ ինտեգրացմանը, այդ թվում անգամ Ուկրաինայի արևելյան շրջաններում և հատկապես երիտասարդության շրջանում: Այսինքն` երիտասարդ սերունդը, որը ծնվել է անկախ Ուկրաինայում, աջակցում է եվրաինտեգրմանը:
Հրայր Թամրազյան. - Պարոն դեսպան, հայտնի է, որ Եվրամիությունը նաև մեծածավալ աջակցություն է խոստանում Ուկրաինային և...
Իվան Կուխտա. - Անշուշտ, անշուշտ... Երեկ, օրինակ, տեղի է ունեցել Եվրահանձնաժողովի նիստ` անդամ երկրների ղեկավարների մակարդակով: Այնտեղ ներկա է եղել մեր վարչապետը: Եվ Եվրամիությունը աջակցություն է հայտնել Ուկրաինայի եվրաինտեգրման ջանքերին: Այնտեղ որոշում է կայացվել, և այդ մասին այսօր Անգելա Մերկելը ևս հայտարարել է, որ առաջիկա օրերին կնքվելու է Եվրամիության հետ ասոցացման քաղաքական բաղկացուցիչը սահմանող պայմանագիրը, իսկ դրա տնտեսական մասը ստորագրվելու է այն բանից հետո, երբ կընտրվի Ուկրաինայի նոր նախագահը, և այդ ժամանակ էլ հենց կձևակերպվեն այս և մյուս բոլոր իրավական փաստաթղթերը, որոնք հնարավորություն կտան Ուկրաինային ինտեգրվել եվրոպական կառույցներում:
Հրայր Թամրազյան. - Վերջում, պարոն դեսպան, այսպիսի մի հարց` Դուք ինչպե՞ս եք տեսնում այս հակամարտության լուծումը, ի՞նչ եք կարծում, Ռուսաստանի և Ուկրաինայի հարաբերությունները կհարթվե՞ն:
Իվան Կուխտա. - Ես այս հակամարտության լուծումը տեսնում եմ միայն խաղաղ ճանապարհով: Այլ լուծում ոչ ոք չի տեսնում: Այսօր թե՛ Ուկրաինան, թե՛ Ռուսաստանի Դաշնությունը, թե՛ այլ երկրներ և միջազգային կազմակերպություններ պետք է բոլորին կոչ անեն նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ և լուծել այս հարցը: Ես` որպես դիվանագետ, կարծում եմ, որ միայն բանակցությունների միջոցով է կարելի լուծել ցանկացած հակամարտություն: Չկան անլուծելի հարցեր, և ես 100 տոկոսով վստահ եմ, որ միջազգային կազմակերպությունների ջանքերով, միջնորդ այլ պետությունների ջանքերով` Միացյալ Նահանգների և այլ, այս հակամարտությունը խաղաղ լուծում կստանա:
Հրայր Թամրազյան. - Եվ չեն ասի, որ Հայաստանը և Ուկրաինան հայտնվել են բարիկադների հակառակ կողմերում: Նկատի ունենալով ուժերի, այսպես ասած, վիրտուալ բաժանումը, ի՞նչ եք կարծում, ի՞նչ ընթացք կստանան մեր պետությունների միջև հարաբերությունները:
Իվան Կուխտա. - Հայաստանի հետ Ուկրաինայի հարաբերությունները ինչպես եղել են, այդպես էլ մնալու են և շարունակելու են զարգանալ միայն վերընթաց կերպով:
Հրայր Թամրազյան. - Ես նկատի ունեի Եվրասիական միություն և Եվրամիություն հակամարտությունը...
Իվան Կուխտա. - Իսկ ես ասում եմ, որ կան պատմական պահեր, պատմական ավանդույթներ և երկկողմ հարաբերությունների զարգացման պատմություն: Եվ երբեք Հայաստանի ու Ուկրաինայի հարաբերությունները վատ չեն եղել` բոլոր և ցանկացած իշխանությունների օրոք: Ես 100 տոկոսով վստահ եմ, որ հայ - ուկրաինական հարաբերությունների հեռանկարը շատ լավն է, շատ դրական` տնտեսական, մշակութային և այլ ոլորտներում:
«Ազատություն» ռադիոկայանի հայկական ծառայության տնօրեն Հրայր Թամրազյանը և Հայաստանում Ուկրաինայի արտակարգ և լիազոր դեսպան Իվան Կուխտան․
(Հարցազրույցի տեսագրությունը` հայերեն թարգմանությամբ, կարող եք դիտել այստեղ)
Հրայր Թամրազյան․ - Առաջին հարցը, պարոն դեսպան: Արևմտյան երկրները պնդում են, որ ռուսական զորքերը ներխուժել են Ղրիմ, իսկ Մոսկվան շարունակում է պնդել, որ ռուսական զորքերը Ղրիմում տեղի ունեցող իրադարձություններին չեն մասնակցում, և որ դրանք պարզապես ինքնապաշտպանական ջոկատներ են: Ինչպե՞ս սա կմեկնաբանեիք:
Իվան Կուխտա․ - Կարող եմ ասել, որ արդեն երկու օր է Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարարությունը պաշտոնապես դիմել է Ռուսաստանի արտգործնախարարություն, որպեսզի վերջիններս հաստատեն, որ Ուկրաինայի տարածքում Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժեր չեն տեղաբաշխված: Սակայն, ցավոք սրտի, մինչև այս պահը մենք պաշտոնապես, դիվանագիտական մեր ուղիներով, որևէ հաստատում չենք ստացել: Այո, այսօր որոշ ռուս քաղաքական գործիչներ խոսում են այն մասին, որ Ուկրաինայի տարածքում ռուսական զորքեր չկան, սակայն մեր պաշտպանության նախարարության, սահմանապահների, ինչպես նաև այլ իրավասու մարմինների ներկայացուցիչները հաստատում են, որ Ղրիմի տարածքում ռուսաստանյան զինված ուժեր կան, ինչը հանդիսանում է բազմաթիվ պայմանագրերի խախտում, այդ թվում՝ Ուկրաինայի տարածքում ռուսաստանյան Սևծովյան նավատորմի տեղակայման վերաբերյալ:
Հրայր Թամրազյան․ - Պարոն դեսպան, ի՞նչ եք կարծում, ի՞նչը դրդեց Ռուսաստանին ներխուժել Ուկրաինայի տարածք, իմանալով հանդերձ, որ դա շատ թանկ կնստի, եթե Արևմուտքը պատժամիջոցներ գործադրի Ռուսաստանի նկատմամբ, դա միլիարդավոր ռուբլիների վնաս կհասցնի տնտեսությանը:
Իվան Կուխտա․ - Դժվարանում եմ պատասխանել այդ հարցին, քանի որ ես ներկայացնում եմ Ուկրաինան և չգիտեմ, թե ինչ դրդապատճառներ ունի ռուսական կողմը:
Հրայր Թամրազյան․ - Նրանք, մասնավորապես, ասում են, որ Ղրիմում ռուսալեզու բնակչություն կա, որը բռնությունների է ենթարկվում, չի ներկայացված նոր կառավարությունում, նրանց նկատմամբ խտրական վերաբերմունք կա:
Իվան Կուխտա․ - Այո, Ռուսաստանի Դաշնությունն այսօր հայտարարում է այն մասին, որ Ուկրաինայում, հատկապես Ղրիմում, ռուսալեզու բնակչության իրավունքների խախտման փաստեր կան, և որ ազգաբնակչության ռուսալեզու շերտը ներկայացված չէ նոր կառավարության կազմում: Ես կտրականապես դեմ եմ այդ պնդումներին: Առաջին հերթին այն պատճառով, որ ես շատ եմ աշխատել Ղրիմում՝ 15 տարի, մինչև դիվանագիտական աշխատանքի անցնելը, ես շատ լավ գիտեմ այդ տարածաշրջանը: Ավելին ասեմ՝ իմ կինը ծնունդով Ղրիմից է, իսկ ես Ուկրաինայի արևմուտքից եմ: Սակայն մենք ընտանիքը չենք բաժանում ռուսերեն և ուկրաիներեն խոսողների: Եվ ես, ունենալով Ղրիմում բազմաթիվ ընկերներ, դեռ երբևէ չեմ լսել, որ ռուսախոսների իրավունքները խախտվեին: Դրանք մտացածին փաստեր են: Բանն այն է, որ ողջ Ղրիմը խոսում է ռուսերեն լեզվով, Ուկրաինայի ողջ արևելքը խոսում է ռուսերեն, Կիևում շատերը խոսում են ռուսերեն, և դրանում ոչ մի խնդիր չկա: Այսօր աճող սերունդը ոչ միայն ռուսերեն է խոսում, այլ նաև ուկրաիներեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, և այլն, և այլն: Որքան շատ լեզու գիտի մարդը, այնքան դա նրան բնութագրում է որպես մտավորականի, որպես մարդու, ով գնահատում է այլ լեզուներ և մշակույթներ: Այնպես որ, այդ պնդումը, թե ռուսալեզու բնակչության իրավունքները խախտվում են, պարզապես օդից է վերցված: Ես դրան չեմ հավատում:
Հրայր Թամրազյան. - Այո, բայց կա Ղրիմի` Ռուսաստանի Դաշնության կազմում ընդգրկվելու որոշում: Նրանք ասում են, որ այսօր արդեն այդ որոշումը, օրենքը ուժի մեջ է մտել: Եվ այդ մասին ասում է Ղրիմի փոխվարչապետ Ռուստամ Թեմիրգալիևը:
Իվան Կուխտա. - Հասկանում եք, կան շատ հաղորդագրությունները, կարելի է ինչի մասին ասես խոսել: Բայց կա միջազգային իրավունք, կան միջազգային նորմատիվ փաստաթղթեր, որոնք կարգավորում են թե՛ հանրաքվեների անցկացմանը կարգը, թե՛ այլ ինչ-որ փաստաթղթերի ընդունումը Ղրիմի խորհրդարանի կողմից, ինչպես նաև Ուկրաինայի խորհրդարանի կողմից: Այսօր Ուկրաինայում դեռ ոչ ոք չեղյալ չի հայտարարել Սահմանադրությունը, որը հստակորեն սահմանում է ինչպես Ուկրաինայի խորհրդարանի, այնպես էլ Ղրիմի խորհրդարանի հարաբերությունները: Ղրիմը ինքնավարություն է, այն ունի որոշակի իրավունքներ և հնարավորություններ, և կարող է գործել օրենքի շրջանակներում:
Հրայր Թամրազյան. – Այսինքն, Դուք կարծում եմ, որ այս որոշմամբ խախտվել են Ուկրաինայի՞ օրենքները:
Իվան Կուխտա. - Անկասկած: Այդ մասին այսօր խոսում են նաև միջազգային կազմակերպությունների ներկայացուցիչները: Ասում են, որ Ղրիմում հանրաքվեի անցկացումը օրինական և լեգիտիմ չի կարող լինել, քանի որ նման հանրաքվեի անցկացումը հնարավոր է միայն Ուկրաինայի Գերագույն ռադայի որոշմամբ:
Հրայր Թամրազյան. - Բայց նրանք ասում են, որ իրավունք ունեն և չեն ենթարկվելու Կիևի իշխանություններին: Հակամարտությունը աճում է:
Հրայր Թամրազյան. - Իսկ ի՞նչ կարող եք ասել արևելյան շրջանների մասին: Դոնեցկում, Խարկովում նույնպես բողոքի ակցիաներ են անցկացվում, ռուսալեզու բնակչությունները որոշակի պահանջներ են ներկայացնում:
Իվան Կուխտա. - Կան որոշակի ուժեր, այդ թվում՝ Ուկրաինայի տարածքում, որոնք շահագրգռված են Ուկրաինայի ապակայունացմամբ, հատկապես հիմա, երբ բարդ տնտեսական իրավիճակ է տիրում երկրում, երբ Ուկրաինայում անհրաժեշտ է շատ բարդ տնտեսական բարեփոխումներ իրականացնել: Բնական է, որ տարբեր քաղաքական ուժերի, այդ թվում անջատողականների ներկայացուցիչները լարվածություն են մտցնում, որպեսզի ապակայունացնեն իրավիճակը և այդպիսով միջազգային հանրությանը ցույց տան, թե իբր երկրում քաոս է և այլն:
Հրայր Թամրազյան. - Իսկ Դուք չե՞ք բացառում Ռուսաստանի կողմից ռազմական ներխուժում նաև Ուկրաինայի արևելք:
Իվան Կուխտա. - Ինձ դժվար է պատասխանել այդ հարցին, սակայն կցանկանայի ևս մեկ անգամ կրկնել, որ մեր և Ռուսաստանի միջև պայմանագիր կա Բարեկամության և համագործակցության մասին, գործում է դեռ 1994 թվականին Բուդապեշտում ստորագրված հուշագիրը, երբ Ուկրաինան հրաժարվում էր ատոմային զենքից, այնպիսի երկրներ, ինչպիսին են Ռուսաստանը, Մեծ Բրիտանիան և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները, երաշխավորել են Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությունը: Եվ այսօր այդ հուշագիրը ստորագրող երկրներից մեկը, փաստորեն, պարզապես չի ուզում այն իրագործել:
Հրայր Թամրազյան. - Շատ լավ: Օրերս հրապարակվել է գաղտնալսված մի հեռախոսազրույց, որում Էստոնիայի արտգործնախարարը զրուցում է Քեթրին Էշթոնի հետ և ասում է, որ իբր թե ընդդիմադիրները դիպուկահարներ են ունեցել Մայդանում, և...
Իվան Կուխտա. - Ես չեմ կարող այդ թեմայով որևէ հարցի պատասխանել, որովհետև ես Ուկրաինայի դեսպանն եմ և չեմ հանդիսանում իրավասու մարմնի ներկայացուցիչ...
Հրայր Թամրազյան. - ...և հետո այդ տեղեկատվությունը հերքվել էր... Բայց այսպիսի տեղեկատվական հոսք կա, և նույնիսկ լրագրողներն են դժվարանում դրանից գլուխ հանել: Մեկ այլ հարց տամ` Վլադիմիր Պուտինը` Ռուսաստանի նախագահը, Ուկրաինայի այսօրվա իշխանություններին ոչ լեգիտիմ է համարում և ասում է, որ այս կառավարության անդամները ծայրահեղականներ են, որոնք հակառուսական տրամադրվածություն ունեն:
Իվան Կուխտա. - Ես ուզում եմ ընդգծել, որ Ուկրաինայի այսօրվա իշխանությունները, խորհրդարանի ղեկավարությունը ընտրված են Ուկրաինայի Սահմանադրությանը համապատասխան, և, ընդ որում, քվեարկությունը տեղի է ունեցել սահմանադրական մեծամասնության կողմից: Այնպես որ, խնդրեմ` կա Ուկրաինայի Սահմանադրություն, որը հստակորեն սահմանում է կառավարության նշանակման, նախարարների, վարչապետի նշանակման կարգը: Եվ Ուկրաինայի գործող խորհրդարանը, որն այսօր ներկայացնում է երկրի բոլոր քաղաքական ուժերը, այդ թվում այն ուժերը, որոնք ներկայացնում են տարածաշրջանները, կողմ է քվեարկել այս կառավարությանը: Աշխարհի բազմաթիվ երկրներ, մեծ թվով միջազգային կազմակերպություններ ճանաչել են այս կառավարությունը: Իհարկե, յուրաքանչյուր երկիր ինքն է որոշում՝ ում ճանաչել և ում չճանաչել, սակայն միջազգային կազմակերպությունները և Եվրամիության երկրները ճանաչել են այս կառավարությունը, աշխատում են նրանց հետ և փորձում են հաղթահարել առկա ճգնաժամը:
Հրայր Թամրազյան. - Պարոն դեսպան, Դուք, իհարկե, ներկայացնում եք Հայաստանում հենց այս իշխանությունը, այնպես չէ՞...
Իվան Կուխտա. - Դե, իհարկե... Ես նշանակվել եմ 2010 թվականին, և այսօր ներկայացնում եմ այս կառավարությունը:
Հրայր Թամրազյան. - Այո, և նշանակվել եք Գերագույն ռադայի կողմից: Հիմա այսպիսի մի հարց` ինչպե՞ս է Հայաստանի կառավարությունը վերաբերվում Ուկրաինայում ընթացող իրադարձություններին: Դուք հանդիպե՞լ եք պաշտոնատար անձանց հետ:
Իվան Կուխտա․ - Ես չեմ կարող ասել, թե ինչպիսին է Հայաստանի կառավարության դիրքորոշումը, որովհետև ես դրա իրավասությունը չունեմ: Սակայն կցանկանայի նշել, որ այս օրերին, երբ Ուկրաինայում բարդ իրավիճակ է, մենք տեսնում բազմաթիվ քաղաքական ուժերի հայտարարությունները, որոնք աջակցում են Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությանը և հանդես են գալիս հակամարտության խաղաղ կարգավորման օգտին: Ընդ որում, այդպիսի դիրքորոշումներ են հայտարարում ոչ միայն քաղաքական ուժերի, այլ նաև հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ, ինչպես նաև անհատ քաղաքացիներ` զանգում են դեսպանատուն և այլն: Եվ մենք տեսնում ենք, որ Հայաստանում բոլորը ցանկանում են, որ այս հակամարտությունը խաղաղ հանգուցալուծում ստանա, և շատերը ճանաչում են Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությունը:
Հրայր Թամրազյան. - Դուք հանդիպե՞լ եք արտգործնախարարության ներկայացուցիչների հետ...
Իվան Կուխտա. - Անշուշտ, ես հանդիպել եմ Հայաստանի արտգործնախարարի հետ, նա նույնպես հակամարտության խաղաղ կարգավորման օգտին է արտահայտվել: Սակայն նշեմ, որ դիվանագիտական պրակտիկայում այս կամ այն երկրի պաշտոնական դիրքորոշումն արտահայտվում է արտգործնախարարության կամ արտգործնախարարի հայտարարությամբ, կամ վարչապետի, կամ նախարարի հայտարարությամբ... և առայժմ այսպիսի հայտարարություն չի հնչել:
Հրայր Թամրազյան. - Փետրվարի 23-ին, երբ Կիևում սգո օր էր հայտարարված, Ձեզ մոտ` դեսպանատը նույնպես սգո օր էր, սակայն մեզ հայտնի է, որ Հայաստանի կառավարության ներկայացուցիչներից որևէ մեկը չեկավ...
Իվան Կուխտա. - Այո, բայց հեռախոսով մեզ ցավակցություն հայտնել են, այդ թվում՝ տարբեր քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչներ: Սակայն պաշտոնապես ցավակցություն դեսպանատանը չի հայտնվել:
Հրայր Թամրազյան. - Իսկ Հայաստանի ընդդիմության ներկայացուցիչները եկե՞լ են:
Իվան Կուխտա. - Դե, մենք չենք նայում՝ ով է եկել, ով չի եկել: Մենք միայն արձանագրում ենք, որ գալիս են մարդիկ` Հայաստանի քաղաքացիներ, ցավակցություն են հայտնում, համերաշխություն հայտնում: Առավել ևս, որ սգո օրերը հայտարարվել էին դեռ նախագահ Յանուկովիչի կողմից, այնպես որ՝ սգո օրերը վերաբերում էին Մայդանում բոլոր զոհվածներին:
Իվան Կուխտա. - Կասեմ մեկ բան` այդ բողոքի ակցիան, որն անցկացվում էր Մայդանում, չէր կրում միայն քաղաքական բնույթ: Ես կարծում եմ, որ այդ ակցիան առաջին հերթին կրում էր տնտեսական և սոցիալական բնույթ: Եվ, փաստորեն, կոռուպցիան ներթափանցել էր Ուկրաինայի կառավարության բոլոր ճյուղեր` վերևից ներքև: Քաղաքացիները այլևս չէին կարող դա հանդուրժել:
Հրայր Թամրազյան. - Ներողություն ընդհատելու համար, պարոն դեսպան, բայց Դուք գիտեիք, չէ՞, որ Ձեր կառավարությունում կա այդօրինակ կոռուպցիա: Որպես դիվանագետ...
Իվան Կուխտա. - Դե հասկանում եք, Դուք ինձ այնպիսի հարց եք տալիս...
Հրայր Թամրազյան. - Ուզում եմ ասել` գիտեիք, չէ՞, այդ մասին...
Իվան Կուխտա. - Ես դժվարանում եմ այդ մասին խոսել, ոչ թե որովհետև գիտեի կամ չգիտեի... այլ որովհետև ես իրավապահ մարմնի ներկայացուցիչ չեմ, ես քննիչ չեմ... ես իրադարձությունները վերլուծում եմ որպես դիվանագետ, որպես որոշակի քաղաքական գծի իրականացնող և որպես Ուկրաինայի քաղաքացի, և կարող եմ ասել, որ Մայդանում տեղի ունեցող բողոքի ակցիաները միայն քաղաքական բնույթ չէին կրում: Դրանք հենց առավելապես սոցիալական, տնտեսական ուղղվածություն ունեին, դրանք ուղղված էին կոռուպցիայի դեմ:
Հրայր Թամրազյան. - Մայդանի զոհերի թվում երկու հայ կա: Հայեր, որոնք ապրում էին Ուկրաինայում` հատկապես Սերգեյ Նիգոյանը, ով այնտեղ է մեծացել և կարելի է ասել նաև ուկրաինացի էր: Կարծիք կա, որ հայերը իբր չեն մասնակցում քաղաքական կյանքին, սակայն կան այս զոհերը:
Իվան Կուխտա. - Որպես դեսպան Հայաստանում գտնվելուս առաջին իսկ օրերից մինչև այս պահը ես շատ բան եմ իմացել Հայաստանի պատմության և մշակույթի մասին: Սա իսկապես շատ հերոսական ազգ է, ազգ, որը շատ է սիրում իր պատմությունը, իր մշակույթը: Եվ մեզ համար շատ հաճելի է, որ Ուկրաինայում կա շատ մեծ հայ համայնք, և մեզ հաճելի է, որ Ուկրաինայի այդ հայազգի քաղաքացիները, ընդգծում եմ՝ հայազգի քաղաքացիները, անտարբեր չեն Ուկրաինայի ճակատագրի, պատմության, մշակույթի նկատմամբ: Ուկրաինայում ապրում է հայերի երրորդ, անգամ չորրորդ սերունդը: Կան ներգաղթածներ հատկապես վերջին շրջանում` ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո, այս 22 տարիների ընթացքում: Եվ Ուկրաինայի հայ քաղաքացիներից շատերը` նրանց երեխաները, թոռները, գալիս են Հայաստան, որպեսզի ծանոթանան իրենց պատմական հայրենիքին, սակայն իրենց հոգում նրանք ուկրաինացիներ են` Ուկրաինայի քաղաքացիներ, ովքեր մտահոգ են իրենց հայրենիքի ճակատագրով: Նրանք կրթություն են ստացել Ուկրաինայում, հնարավորություն ունեն սովորել նաև հայերեն լեզուն, և դա շատ լավ է, դա հոյակապ է: Եվ հենց այս պատճառով է, որ մեր` Ուկրաինայի և Հայաստանի հարաբերությունները միշտ եղել են բարձր մակարդակի վրա բոլոր ասպարեզներում` մշակութային, հումանիտար, տնտեսական: Մենք արձանագրում ենք, որ վերջին տարիներին երկու երկրների միջև տնտեսական կապերն աճել են, և դա խոսում է այն մասին, որ Ուկրաինայում ապրող հայերը անտարբեր չեն:
Հրայր Թամրազյան․ - Պարոն դեսպան, եթե կարելի է` որոշ թվեր կհրապարակե՞ք: Մինչև մեր հարցազրույցը Դուք խոսում էիք Ուկրաինայում ապրող հայերի թվի մասին, ասում էիք` պաշտոնապես հարյուր հազար հայ կա:
Իվան Կուխտա. - Այո, ոչ պաշտոնապես թիվը շատ ավելի մեծ է` այսօր Ուկրաինայում ապրում է հայկական ծագմամբ մոտ 300, 350 հազար քաղաքացի: Դա հսկայական պոտենցիալ է: Ընդ որում, նրանք ներկայացված են թե՛ Ուկրաինայի կառավարությունում, թե՛ խորհրդարանում, թե՛ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում: Դա խոսում է այդ համայնքի ակտիվ դիրքորոշման մասին:
Հրայր Թամրազյան. - Օրինակ, ասում են, որ ներքին գործերի նախարար Ավակովը հայ է:
Իվան Կուխտա. - Այո, խնդրեմ՝ Ավակովը, նա հայկական ծագում ունի: Ես ասում եմ` մեզ մոտ Գերագույն ռադայի դեպուտատներից կարծեմ Ուկրաինայի երեք հայազգի քաղաքացի կա:
Հրայր Թամրազյան. - Կա նաև այսպիսի մի տեսակետ, որ ուկրաինական կառավարությունը երբեմն ադրբեջանամետ դիրքորոշումներ է արտահայտում: Ի՞նչ կարող եք այս մասին ասել:
Իվան Կուխտա. - Ուկրաինական կառավարությունը միայն ուկրաինամետ դիրքորոշում ունի: Այլ կերպ չի կարող լինել:
Հրայր Թամրազյան. - Այո, բայց ես նկատի ունեմ, որ շատ լավ հարաբերություններ ունեք Ադրբեջանի հետ:
Իվան Կուխտա. - Այո, շատ լավ հարաբերություններ ունենք: Եվ վերադառնալով ազգային փոքրամասնությունների խնդրին, նշեմ, որ մեզ մոտ` Ուկրաինայում, ապրում են տարբեր ազգությունների մեծաթիվ ներկայացուցիչներ: Դա թե՛ հայեր են, թե՛ ադրբեջանցիներ, թե՛ ռուսներ, թե՛ ռումինացիներ, և այլն, և այլն: Եվ ես կարծում եմ, որ պետության, կառավարության ուժը այն է, որ բոլոր այդ ազգությունները կարողանան արժանապատիվ կյանքով ապրել, բավարարել իրենց կարիքները իրենց լեզվի, մշակույթի և այլ հարցերում:
Հրայր Թամրազյան. - Կա նաև այսպիսի մի տեղեկատվություն, որ Ուկրաինայի վարչապետ Արսենի Յացենյուկը արդեն եղել է Բրյուսելում և հանդիպել Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելի հետ, և նրանք խոսել են այն մասին, որ Եվրամիության հետ Ասոցացման համաձայնագիրը կարող է կնքվել առաջիկա օրերին: Այսպիսով, կարծես թե ամբողջացվում է Ուկրաինայի եվրաինտեգրման գործընթացը, այնպես չէ՞: Ամեն դեպքում` սա շատ մեծ քայլ է:
Իվան Կուխտա. - Անտարակույս: Ես սոցիոլոգ չեմ, սակայն Ուկրաինայում անցկացվող սոցիոլոգիական հետազոտությունները վկայում են, որ բնակչության 50 տոկոսից ավելին կողմ է Եվրամիության հետ ինտեգրացմանը, այդ թվում անգամ Ուկրաինայի արևելյան շրջաններում և հատկապես երիտասարդության շրջանում: Այսինքն` երիտասարդ սերունդը, որը ծնվել է անկախ Ուկրաինայում, աջակցում է եվրաինտեգրմանը:
Հրայր Թամրազյան. - Պարոն դեսպան, հայտնի է, որ Եվրամիությունը նաև մեծածավալ աջակցություն է խոստանում Ուկրաինային և...
Իվան Կուխտա. - Անշուշտ, անշուշտ... Երեկ, օրինակ, տեղի է ունեցել Եվրահանձնաժողովի նիստ` անդամ երկրների ղեկավարների մակարդակով: Այնտեղ ներկա է եղել մեր վարչապետը: Եվ Եվրամիությունը աջակցություն է հայտնել Ուկրաինայի եվրաինտեգրման ջանքերին: Այնտեղ որոշում է կայացվել, և այդ մասին այսօր Անգելա Մերկելը ևս հայտարարել է, որ առաջիկա օրերին կնքվելու է Եվրամիության հետ ասոցացման քաղաքական բաղկացուցիչը սահմանող պայմանագիրը, իսկ դրա տնտեսական մասը ստորագրվելու է այն բանից հետո, երբ կընտրվի Ուկրաինայի նոր նախագահը, և այդ ժամանակ էլ հենց կձևակերպվեն այս և մյուս բոլոր իրավական փաստաթղթերը, որոնք հնարավորություն կտան Ուկրաինային ինտեգրվել եվրոպական կառույցներում:
Հրայր Թամրազյան. - Վերջում, պարոն դեսպան, այսպիսի մի հարց` Դուք ինչպե՞ս եք տեսնում այս հակամարտության լուծումը, ի՞նչ եք կարծում, Ռուսաստանի և Ուկրաինայի հարաբերությունները կհարթվե՞ն:
Իվան Կուխտա. - Ես այս հակամարտության լուծումը տեսնում եմ միայն խաղաղ ճանապարհով: Այլ լուծում ոչ ոք չի տեսնում: Այսօր թե՛ Ուկրաինան, թե՛ Ռուսաստանի Դաշնությունը, թե՛ այլ երկրներ և միջազգային կազմակերպություններ պետք է բոլորին կոչ անեն նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ և լուծել այս հարցը: Ես` որպես դիվանագետ, կարծում եմ, որ միայն բանակցությունների միջոցով է կարելի լուծել ցանկացած հակամարտություն: Չկան անլուծելի հարցեր, և ես 100 տոկոսով վստահ եմ, որ միջազգային կազմակերպությունների ջանքերով, միջնորդ այլ պետությունների ջանքերով` Միացյալ Նահանգների և այլ, այս հակամարտությունը խաղաղ լուծում կստանա:
Հրայր Թամրազյան. - Եվ չեն ասի, որ Հայաստանը և Ուկրաինան հայտնվել են բարիկադների հակառակ կողմերում: Նկատի ունենալով ուժերի, այսպես ասած, վիրտուալ բաժանումը, ի՞նչ եք կարծում, ի՞նչ ընթացք կստանան մեր պետությունների միջև հարաբերությունները:
Իվան Կուխտա. - Հայաստանի հետ Ուկրաինայի հարաբերությունները ինչպես եղել են, այդպես էլ մնալու են և շարունակելու են զարգանալ միայն վերընթաց կերպով:
Հրայր Թամրազյան. - Ես նկատի ունեի Եվրասիական միություն և Եվրամիություն հակամարտությունը...
Իվան Կուխտա. - Իսկ ես ասում եմ, որ կան պատմական պահեր, պատմական ավանդույթներ և երկկողմ հարաբերությունների զարգացման պատմություն: Եվ երբեք Հայաստանի ու Ուկրաինայի հարաբերությունները վատ չեն եղել` բոլոր և ցանկացած իշխանությունների օրոք: Ես 100 տոկոսով վստահ եմ, որ հայ - ուկրաինական հարաբերությունների հեռանկարը շատ լավն է, շատ դրական` տնտեսական, մշակութային և այլ ոլորտներում: