Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրումը առանց Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի պայմանագրի ստորագրման անիմաստ է, «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում այսօր ասաց Արևելյան գործընկերության քաղաքացիական պլատֆորմի ազգային համակարգող Բորիս Նավասարդյանը:
Երեկ Հայաստանի նախագահի աշխատակազմի ղեկավարն «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում ասել էր, թե քանի որ Հայաստանի անդամակցությունը Մաքսային միությանը թույլ չի տալիս Եվրամիության հետ ստորագրել ազատ առևտրի պայմանագիր, Հայաստանը պատրաստ է ստորագրել միայն Ասոցացման համաձայնագիրը, որը թույլ կտա բարեփոխումների միջոցով արդիականացնել երկիրը:
Մինչդեռ, Բորիս Նավասարդյանի փոխանցմամբ, Ասոցացման համաձայնագրի ամբողջ հիմքը հենց առևտրային հարաբերություններն են, որոնք հանելու դեպքում փաստաթղթի կարգավիճակը այնքան է իջնում, որ այն դժվար է Ասոցացման համաձայնագիր կոչել:
Ազգային պլատֆորմի համակարգողը հիշեցնում է, որ Հայաստանից առաջ Եվրամիությանը նման առաջարկ էր ներկայացրել նաև Ուկրաինան, որը կտրականապես մերժվել էր: Թե ինչպիսի՞ որոշում կկայացնի Եվրամիությունը Հայաստանի դեպքում, դժվար է ասել, սակայն, Նավասարդյանի փոխանցմամբ, շատ ավելի կարևոր է, թե արդյոք առանց ազատ առևտրի գոտու պայմանագրի Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրումը բխո՞ւմ է Հայաստանի շահերից:
«Ըստ իս, այդպիսի համաձայնագիր Հայաստանի շահերից չի կարող բխել, քանի որ մեր հիմնական խնդիրներից են տնտեսության մենաշնորհը, շուկայի ապօրինի քվոտավորումը և այս գործընթացում պետական մարմինների ապօրինի օգտագործումը՝ նկատի ունեմ մաքսային ծառայություններ, հարկային ծառայություններ և այլն, և մրցակցային դաշտ ձևավորելու նպաստող ամբողջ բովանդակությունը Ասոցացման համաձայնագրի, մենք այնտեղից հանում ենք: Իսկ առանց այդ հարցերի լուծման չի կարելի լուծել ո՛չ մարդու իրավունքների, ո՛չ ժողովրդավարության, ո՛չ կոռուպցիայի խնդիրները: Այնպես որ, եթե իրոք Հայաստանի իշխանությունները հավատարիմ են իրենց խոստումներին և պարտավորություններին՝ իրականացնել Հայաստանում ժողովրդավարական բարեփոխումներ, թող իրականացնեն, ի՞նչ կապ ունի Ասոցացման համաձայնագիրը», - մեկնաբանեց Բորիս Նավասարդյանը:
Պատասխանելով մեր այն հարցին, թե ինչո՞ւ չորս տարի բանակցելուց հետո Հայաստանը որոշեց կորցնել Եվրամիության հետ ազատ առևտրի գոտի ձևավորելու հնարավորությունը և մտնել Մաքսային միություն, արդյո՞ք Մոսկվայի ճնշումներն այդքան հուժկու են եղել, Բորիս Նավասարդյանը ասաց, որ եթե երկրի ներսում լիներ շահերի կոնսենսուս, որ երկրին ձեռնտու է Եվրամիության հետ հարաբերությունների խորացումը, ապա որևէ արտաքին ճնշում չէր կարող վտանգել այդ գործընթացը: Բայց ամբողջ խնդիրն այն է, որ Հայաստանում որոշ շրջանակներ գիտակցել են՝ միանալով ազատ առևտրի պայմանագրին, դրանով իսկ վտանգելու են իրենց սեփական շահերը:
«Դրանք մենաշնորհներ ունեցող անձիք են, դրանք մարդիկ են, որոնք խաբում են սպառողներին և դրա շնորհիվ գերշահույթներ են ձեռք բերում: Այն մարդիկ են, որոնք առաջնային դիրքեր են գրավում նաև մեր առաջատար քաղաքական ուժերում», - հայտարարեց Բորիս Նավասարդյանը:
Նշենք, որ երեկ Հայաստանի նախագահի աշխատակազմի ղեկավարը բավական ուշագրավ հայտարարություն արեց, ասելով, թե Հայաստանը ի սկզբանե ցանկացել է անդամակցել Մաքսային միությանը, պարզապես իրենց ասվել է, որ ընդհանուր սահմանի բացակայությունը լուրջ խոչընդոտ է, լուծումներ գտնելու համար փորձագիտական խմբեր են աշխատել և վերջին փուլում նրանք կարողացել են ներկայացնել այնպիսի լուծումներ, որոնք թույլ են տալիս հաղթահարել այդ բարդությունը և արդյունավետ դարձնել մասնակցությունը Մաքսային միությանը:
Արձագանքելով Վիգեն Սարգսյանի այս հայտարարությանը Բորիս Նավասարդյանն ասաց, թե խիստ կասկածում է, որ նման ուսումնասիրություններ եղել են, հակառակ դեպքում Հայաստանցի պաշտոնյաները դրանց տեղյակ կլինեին, և մի քանի օր առաջ չէին հայտարարի, թե Մաքսային միության հետ ընդհանուր սահմանի բացակայությունը խոչընդոտ է այդ միությանը միանալու համար: Հիշեցնենք՝ մի քանի օր առաջ նման հայտարարություն էր արել փոխարտգործնախարար Շավարշ Քոչարյանը: Հետևաբար, ըստ Նավասարդյանի, դրանք զուտ քաղաքական արդարացումներ են:
«Մաքսային միություն մտնելու որոշումը կապված է Հայաստանի անվտանգության խնդիրների հետ»
Այն, որ Եվրամիության հետ Ազատ առևտրի պայմանագիրը անհնար է տարանջատել է Ասոցացման համաձայնագրի փաթեթից, մեզ հետ զրույցում փաստեց նաև նախկին արտգործնախարար Ալեքսանդր Արզումանյանը: Վերջինիս փոխանցմամբ Ասոցացման համաձայնագիր նշանակում է քաղաքական կամք՝ տնտեսական հարաբերությունները խորացնելու համար:
«Այստեղ նորից գալիս ենք նրան, որ մեզ անհրաժեշտ էր այդ քաղաքական բարեփոխումները անել, որպեսզի մեր իշխանությունները ստիպված չլինեին օլիգարխների, մյուսների միջոցով կեղծել ընտրությունները և այդ իրենց լեգիտիմության պակասը տանել, դնել զոհասեղանին»,- ասաց նախկին արտգործնախարարը։
Արզումանյանը տարակուսելի է համարում Վիգեն Սարգսյանի այն հայտարարությանը, թե Մաքսային միության հետ ընդհանուր սահմանի չունենալու խնդիրը հաղթահարվել է: Թե 2-3 օրվա մեջ հիշյալ փորձագետները ինչ լուծումներ են գտել, ընդդիմադիր պատգամավորը հորդորում է դրանք հրապարակել:
«Ասվում է, որ այդ աշխատանքային խումբը եկել է եզրակացության, որ սահման է հայտնաբերվել, մի քիչ տարակուսելի է, որովհետև ընդամենը դրանից մի քանի օր առաջ արտգործնախարարի առաջին տեղակալը նորից վերահաստատեց, որ կան այնպիսի անհաղթահարելի խոչընդոտներ, որոնց թվում նաև սահմանի բացակայությունն է և մեր սուվերենության նվազեցումը։ Լավ կլիներ, որ մենք ծանոթանային այդ խմբի մասնակիցների հետ և իրենց աշխատանքի արգասիքի հետ, որից հետո գուցե մենք էլ բոլորս համոզվենք, որ մեր ապագան Մաքսային միությունն է»,- ասաց Արզումանյանը։
Ինչ վերաբերում է այն պնդումներին, թե Մաքսային միության անդամագրվելը բխում է Հայաստանի շահերից, ապա և Արևելյան գործընկերության քաղաքացիական պլատֆորմի ազգային համակարգող Բորիս Նավասարդյանը, և Հայաստանի նախկին արտգործնախարարը հակադարձում են, որ անհամեմատելի են այն օգուտները, որոնք Հայաստանի տնտեսությունը կարող էր ստանալ եվրոպական շուկա մուտք գործելու դեպքում:
Արզումանյանի փոխանցմամբ՝ իհարկե, շատ հեշտ է ոչինչ չզարգացնել, և անորակ ապրանք արտահանել Ռուսաստան: Մինչդեռ եվրոպական շուկա մուտք գործելով Հայաստանը պարտավորվելու էր իր ապրանքերի որակը հասցնել եվրոպականին: Բացի այդ Արզումանյանի համոզմամբ՝ անհամեմատելի են նաև Եվրամիության և Մաքսային միության շուկաներիի չափերը, ինչպես նաև բնակիչների գնողունակությունը: Ստացվում է՝ Հայաստանը կորցնում է եվրոպական կես միլիարդանոց որակյալ շուկան՝ հանուն ռուսական և ղազախական շուկաների: Հաշվի առնելով, որ տնտեսապես որևէ օգուտ Հայաստանը չի ստանալու, նախկին արտգործնախարարը Մաքսային միություն մտնելու որոշումը համարում է քաղաքական, որը կապված է Հայաստանի անվտանգության խնդիրների հետ:
«Հայաստանը ՀԱՊԿ-ի անդամ է և չի կարող դեռևս այլընտրանք գտնել մեր և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անվտանգությունը ապահովելու համար։ Դրա համար կաշկանդված է իր որոշումներում և շատ դեպքերում ստիպված է լինում գնալ քայլերի, որոնք այնքան էլ չեն բխում մեր ընդհանուր տնտեսական զարգացման շահերից, բայց ստիպված դա անում են»,- ընդգծեց նախկին արտգործնախարարը։
Երեկ Հայաստանի նախագահի աշխատակազմի ղեկավարն «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում ասել էր, թե քանի որ Հայաստանի անդամակցությունը Մաքսային միությանը թույլ չի տալիս Եվրամիության հետ ստորագրել ազատ առևտրի պայմանագիր, Հայաստանը պատրաստ է ստորագրել միայն Ասոցացման համաձայնագիրը, որը թույլ կտա բարեփոխումների միջոցով արդիականացնել երկիրը:
Մինչդեռ, Բորիս Նավասարդյանի փոխանցմամբ, Ասոցացման համաձայնագրի ամբողջ հիմքը հենց առևտրային հարաբերություններն են, որոնք հանելու դեպքում փաստաթղթի կարգավիճակը այնքան է իջնում, որ այն դժվար է Ասոցացման համաձայնագիր կոչել:
Ազգային պլատֆորմի համակարգողը հիշեցնում է, որ Հայաստանից առաջ Եվրամիությանը նման առաջարկ էր ներկայացրել նաև Ուկրաինան, որը կտրականապես մերժվել էր: Թե ինչպիսի՞ որոշում կկայացնի Եվրամիությունը Հայաստանի դեպքում, դժվար է ասել, սակայն, Նավասարդյանի փոխանցմամբ, շատ ավելի կարևոր է, թե արդյոք առանց ազատ առևտրի գոտու պայմանագրի Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրումը բխո՞ւմ է Հայաստանի շահերից:
«Ըստ իս, այդպիսի համաձայնագիր Հայաստանի շահերից չի կարող բխել, քանի որ մեր հիմնական խնդիրներից են տնտեսության մենաշնորհը, շուկայի ապօրինի քվոտավորումը և այս գործընթացում պետական մարմինների ապօրինի օգտագործումը՝ նկատի ունեմ մաքսային ծառայություններ, հարկային ծառայություններ և այլն, և մրցակցային դաշտ ձևավորելու նպաստող ամբողջ բովանդակությունը Ասոցացման համաձայնագրի, մենք այնտեղից հանում ենք: Իսկ առանց այդ հարցերի լուծման չի կարելի լուծել ո՛չ մարդու իրավունքների, ո՛չ ժողովրդավարության, ո՛չ կոռուպցիայի խնդիրները: Այնպես որ, եթե իրոք Հայաստանի իշխանությունները հավատարիմ են իրենց խոստումներին և պարտավորություններին՝ իրականացնել Հայաստանում ժողովրդավարական բարեփոխումներ, թող իրականացնեն, ի՞նչ կապ ունի Ասոցացման համաձայնագիրը», - մեկնաբանեց Բորիս Նավասարդյանը:
Պատասխանելով մեր այն հարցին, թե ինչո՞ւ չորս տարի բանակցելուց հետո Հայաստանը որոշեց կորցնել Եվրամիության հետ ազատ առևտրի գոտի ձևավորելու հնարավորությունը և մտնել Մաքսային միություն, արդյո՞ք Մոսկվայի ճնշումներն այդքան հուժկու են եղել, Բորիս Նավասարդյանը ասաց, որ եթե երկրի ներսում լիներ շահերի կոնսենսուս, որ երկրին ձեռնտու է Եվրամիության հետ հարաբերությունների խորացումը, ապա որևէ արտաքին ճնշում չէր կարող վտանգել այդ գործընթացը: Բայց ամբողջ խնդիրն այն է, որ Հայաստանում որոշ շրջանակներ գիտակցել են՝ միանալով ազատ առևտրի պայմանագրին, դրանով իսկ վտանգելու են իրենց սեփական շահերը:
«Դրանք մենաշնորհներ ունեցող անձիք են, դրանք մարդիկ են, որոնք խաբում են սպառողներին և դրա շնորհիվ գերշահույթներ են ձեռք բերում: Այն մարդիկ են, որոնք առաջնային դիրքեր են գրավում նաև մեր առաջատար քաղաքական ուժերում», - հայտարարեց Բորիս Նավասարդյանը:
Նշենք, որ երեկ Հայաստանի նախագահի աշխատակազմի ղեկավարը բավական ուշագրավ հայտարարություն արեց, ասելով, թե Հայաստանը ի սկզբանե ցանկացել է անդամակցել Մաքսային միությանը, պարզապես իրենց ասվել է, որ ընդհանուր սահմանի բացակայությունը լուրջ խոչընդոտ է, լուծումներ գտնելու համար փորձագիտական խմբեր են աշխատել և վերջին փուլում նրանք կարողացել են ներկայացնել այնպիսի լուծումներ, որոնք թույլ են տալիս հաղթահարել այդ բարդությունը և արդյունավետ դարձնել մասնակցությունը Մաքսային միությանը:
Արձագանքելով Վիգեն Սարգսյանի այս հայտարարությանը Բորիս Նավասարդյանն ասաց, թե խիստ կասկածում է, որ նման ուսումնասիրություններ եղել են, հակառակ դեպքում Հայաստանցի պաշտոնյաները դրանց տեղյակ կլինեին, և մի քանի օր առաջ չէին հայտարարի, թե Մաքսային միության հետ ընդհանուր սահմանի բացակայությունը խոչընդոտ է այդ միությանը միանալու համար: Հիշեցնենք՝ մի քանի օր առաջ նման հայտարարություն էր արել փոխարտգործնախարար Շավարշ Քոչարյանը: Հետևաբար, ըստ Նավասարդյանի, դրանք զուտ քաղաքական արդարացումներ են:
«Մաքսային միություն մտնելու որոշումը կապված է Հայաստանի անվտանգության խնդիրների հետ»
Այն, որ Եվրամիության հետ Ազատ առևտրի պայմանագիրը անհնար է տարանջատել է Ասոցացման համաձայնագրի փաթեթից, մեզ հետ զրույցում փաստեց նաև նախկին արտգործնախարար Ալեքսանդր Արզումանյանը: Վերջինիս փոխանցմամբ Ասոցացման համաձայնագիր նշանակում է քաղաքական կամք՝ տնտեսական հարաբերությունները խորացնելու համար:
Արզումանյանը տարակուսելի է համարում Վիգեն Սարգսյանի այն հայտարարությանը, թե Մաքսային միության հետ ընդհանուր սահմանի չունենալու խնդիրը հաղթահարվել է: Թե 2-3 օրվա մեջ հիշյալ փորձագետները ինչ լուծումներ են գտել, ընդդիմադիր պատգամավորը հորդորում է դրանք հրապարակել:
«Ասվում է, որ այդ աշխատանքային խումբը եկել է եզրակացության, որ սահման է հայտնաբերվել, մի քիչ տարակուսելի է, որովհետև ընդամենը դրանից մի քանի օր առաջ արտգործնախարարի առաջին տեղակալը նորից վերահաստատեց, որ կան այնպիսի անհաղթահարելի խոչընդոտներ, որոնց թվում նաև սահմանի բացակայությունն է և մեր սուվերենության նվազեցումը։ Լավ կլիներ, որ մենք ծանոթանային այդ խմբի մասնակիցների հետ և իրենց աշխատանքի արգասիքի հետ, որից հետո գուցե մենք էլ բոլորս համոզվենք, որ մեր ապագան Մաքսային միությունն է»,- ասաց Արզումանյանը։
Ինչ վերաբերում է այն պնդումներին, թե Մաքսային միության անդամագրվելը բխում է Հայաստանի շահերից, ապա և Արևելյան գործընկերության քաղաքացիական պլատֆորմի ազգային համակարգող Բորիս Նավասարդյանը, և Հայաստանի նախկին արտգործնախարարը հակադարձում են, որ անհամեմատելի են այն օգուտները, որոնք Հայաստանի տնտեսությունը կարող էր ստանալ եվրոպական շուկա մուտք գործելու դեպքում:
Արզումանյանի փոխանցմամբ՝ իհարկե, շատ հեշտ է ոչինչ չզարգացնել, և անորակ ապրանք արտահանել Ռուսաստան: Մինչդեռ եվրոպական շուկա մուտք գործելով Հայաստանը պարտավորվելու էր իր ապրանքերի որակը հասցնել եվրոպականին: Բացի այդ Արզումանյանի համոզմամբ՝ անհամեմատելի են նաև Եվրամիության և Մաքսային միության շուկաներիի չափերը, ինչպես նաև բնակիչների գնողունակությունը: Ստացվում է՝ Հայաստանը կորցնում է եվրոպական կես միլիարդանոց որակյալ շուկան՝ հանուն ռուսական և ղազախական շուկաների: Հաշվի առնելով, որ տնտեսապես որևէ օգուտ Հայաստանը չի ստանալու, նախկին արտգործնախարարը Մաքսային միություն մտնելու որոշումը համարում է քաղաքական, որը կապված է Հայաստանի անվտանգության խնդիրների հետ:
«Հայաստանը ՀԱՊԿ-ի անդամ է և չի կարող դեռևս այլընտրանք գտնել մեր և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անվտանգությունը ապահովելու համար։ Դրա համար կաշկանդված է իր որոշումներում և շատ դեպքերում ստիպված է լինում գնալ քայլերի, որոնք այնքան էլ չեն բխում մեր ընդհանուր տնտեսական զարգացման շահերից, բայց ստիպված դա անում են»,- ընդգծեց նախկին արտգործնախարարը։