Վերահսկիչ պալատի նախագահ Իշխան Զաքարյանն այսօր խորհրդարան էր եկել մալուխով, որպեսզի պատգամավորներին փաստացի ցույց, թե ինչպես են պետական բյուջեին հաշվին 100 դրամանոց մալուխը գնում 1000 դրամով:
«Երբ կառուցել են դատարաններ, օգտագործել են սովորական մալուխ: Այս մալուխի մեկ մետրը մեր խանութներում վաճառվում է 110 դրամով, ինձ մոտ կտրոնը կա: Նախահաշիվներում այս նույն մալուխի դիմաց գրված է եղել 1007 դրամ», - հայտարարեց Զաքարյանը:
Վերահսկիչ պալատի նախագահն, այսօր ներկայացնելով պետական գնումների գործընթացի վերաբերյալ հաշվետվությունը, փաստեց, որ երկրի կարիքների համար ձեռք բերվող ապրանքների եւ ծառայությունների համար պետությունը վճարում է դրանց իրական արժեքից շատ ավելի մեծ գումարներ: Ամենապարզագույն օրինակը մալուխի դեպքն է:
Վերահսկիչ պալատի նախագահը մեկ այլ օրինակ էլ բերեց` ցույց տալու համար, թե ինչպես են պետական բյուջեից գումարներ մսխվում, ասենք, դատարանների պատուհանների «օգնությամբ»: Այսպես, ըստ Վերահսկիչ պալատի, միտումնավոր կերպով նախահաշվում ցույց են տալիս, որ ասենք, մետաղապլաստե պատուհանի մեկ քառակուսի մետրը արժե 85 հազար դրամ, փաստացի վճարվում է 53 հազար դրամ: Այսինքն այս կերպ փորձում են ցույց տալիս, թե շատ էժան պատուհան են ձեռք բերել, մինչդեռ իրականում այդ պատուհանը արժե ոչ թե 53, այլ 30 հազար դրամ:
«Ու ասում են` ահագին տնտեսում ենք արել: Արհեստական ուռճացնում են ամբողջ նախահաշիվը, հետո փաստացի կատարում են ծախսեր, մենք ասում ենք` ինչո՞ւ եք ուռճացրել... ուռճացնում են, շատ փող են տանում պետությունից», - ասաց Վերահսկիչ պալատի նախագահը:
Իշխան Զաքարյանը մեկ այլ աղաղակող օրինակ էլ բերեց, թե ինչպես կրկին Դատաիրավական ծրագրերի իրականացման գործակալությունը դատական գլոբալ ցանցի կազմակերպման տեխնիկատնտեսական հիմնավորման համար 545 հազար եվրոյին համարաժեք դրամի չափով պայմանագիր է կնքել ամերիկյան եւ հայկական ընկերություններից բաղկացած կոնսորցիումի հետ: Սակայն հետ պարզվել է, որ կես միլիոն եվրոյից ավելի գումարը փոխանցվել է միայն ամերիկյան ընկերությանը, մինչդեռ հայկական ընկերությունը, որի մասնագետները պետք է իրականացնեին տվյալ ծրագիրը, որեւէ գումար չի ստացել, հետեւաբար որեւէ աշխատանք չի կատարել: Թե ինչի՞ վրա է ամերիկյան ընկերությունը ծախսել վարկային ծրագրից հատկացված 540 հազար եվրոն, պարզ չէ: Վերահսկիչ պալատը ամերիկյան ընկերությունում ուսումնասիրություն անելու իրավունք չունի, հետեւաբար ըստ Իշխան Զաքարյանի` հաշվի առնելով այստեղ առկա կոռուպցիոն ռիսկերը, Վերահսկիչ պալատը ոչ միայն այս, նաեւ մյուս բոլոր գործերը, որոնք վերաբերում են Դատաիրավական ԾԻԳ-ի կողմից բյուջետային եւ վարկային միջոցների ծախսմանը, ուղարկել է դատախազություն:
«Կարծում եմ, որ մոտ ապագայում կհարուցվի քրեական գործ», - ասաց Զաքարյանը` ընդգծելով, որ իրավիճակը գնումների համակարգում առհասարակ խիստ մտահոգիչ է:
Իշխան Զաքարյանը ընդգծեց, որ գնումների ոլորտում կա եւս մեկ անընդունելի խնդիր, որի մասին իրենք երկու տարի է խոսում են. դա մրցույթնների անցկացմանն է վերաբերում: Մասնավորապես, պետության համար այս կամ այն ապրանքը ձեռք բերելու կամ ծառայությունը իրականացնելու նպատակով անցկացվող մրցույթները շատ հաճախ ձեւական են լինում. - «Նախօրոք պայմանավորված սցենարով կազմակերպվում են մրցույթներ, եւ նույնիսկ դեպքեր ունենք, երբ կազմակերպությունը մասնակցում է մրցույթի, մրցութային փաթեթները բացվում են, այն շահում է որոշ ապրանք մատակարարելու խնդիրը, եւ հանկարծ մենք հայտնաբերում ենք, որ ինքը այդ ապրանքը ներկրել, ստացել կամ բերել է 3-4-5 ամիս առաջ: Այսինքն ինքը նախօրորք գիտեր, որ այդ մրցույթում պետք է հաղթեր»:
Հայտնաբերված աղմկահարույց խախտումների վերաբերյալ Իշխան Զաքարյանի ներկայացրած փաստերը հարուցեցին Ազգային ժողովի նախագահ Հովիկ Աբրահամյանի զարմանքը, թե «փաստորեն գործ ունենք թալանչիների հետ»:
«Եվ սրա վերջը ի՞նչ է լինելու, խոսում եք ստվերից, իրական փողեր են բյուջեից որոշ մարդիկ լափել, եւ մենք ոչ մի քայլ չենք անում դրա դիմաց», - ասաց ԱԺ նախագահը:
Հովիկ Աբրահամյանը շարունակեց, որ եթե հայտնաբերում են այդ յուրացումները, բայց ոչ մի պատիժ չի կիրառվում, ապա հանրության մոտ կարող է տպավորություն ստեղծվել, որ իրենք էլ են այդ ամենին մասնակիցը:
«Ես զարմացած եմ ուղղակի եւ կարծում եմ, որ վարչապետը պետք է լուրջ քայլեր ձեռնարկի: Ես գտնում եմ եւ կարծում եմ, որ բոլոր պատգամավորները համամիտ կլինեն ինձ հետ, որ սա պետք է ունենա լուրջ հետեւանքներ, եւ այդ մարդկանց պետք է ազատեն աշխատանքից, ովքեր զբաղված են թալանով, յուրացումներով», - հայտարարեց Աբրահամյանը:
Հաշվի առնելով, որ խախտումների մի մասը հայտնաբերվել են հենց Դատաիրավական ԾԻԳ-ի կողմից կատարած ծախսերում, ԾԻԳ-ի նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող արդարադատության նախարար Հրայր Թովմասյանին հարցրեցիքն, թե ինչպե՞ս է բացատրում այդ ամենը: Նա նախ ընդգծեց, թե պալատը ուսումնասիրությունը կատարել է 2009 - 2010 թվականներին, այսինքն այն ժամանակ, երբ դեռ ինքը նախարար չէր նշանակվել: Եվ հետո 2010 թվականի նոյեմբերից նախարարի պաշտոնը զբաղեցնող Հրայր Թովամսյանը նկատեց, թե Ազգային ժողովը դատարան չէ, եւ այնտեղ դատավճիռներ չեն կայացվում:
«Դատախազությունում չեն այդ գործերը, դրանք բոլորը արդեն երեք ամիս է փոխանցվել են ոստիկանություն, եւ դեռ որեւէ փաստով հանցակազմ չեն նկատել, քրեական գործ չկա հարուցված», - ասաց նախարարը:
Անդրադառնալով կոնկրետ մալուխների դեպքին` նախարարն ասաց. - «Մեկն ասում է` ես 10 ռուբլով կանեմ գործը, մյուսն ասում է` ես կանեմ 8 ռուբլով: Նա, ով 8 ռուբլով է անում, իր մոտ մալուխը շատ թանկ է: Հիմա ի՞նչ անենք, պետք է մրցույթի հաղթող ճանաչել նրան, ով մալուխն է էժան ասում, թե՞ նրան, ով ամբողջ գործն է ավելի էժան անում: Այստեղ ես բավականին օբյեկտիվ եմ, որովհետեւ այդ ամբողջը եղել է այն ժամանակ, երբ ես չեմ եղել նախարար»:
Ավելի ուշ Վերահսկիչ պալատի նախագահին հարցրեցինք, թե տարօրինա՞կ չէ, որ չնայած իրենց կողմից ներկայացված բազմաթիվ փաստերին, ոստիկանությունը առայսօր քրեական գործ չի հարուցել: Զաքարայնը ասաց` օրենքն ասում է, որ եթե կա քրեաիրավական բնույթի կասկած, ապա գործը պետք է ուղարկել դատախազություն: Իրենք դա արել են, եւ այժմ իրավապահ մարմինները պետք է իրենց գնահատականը տան:
Հավելենք, որ Դատաիրավական ԾԻԳ-ն իր հերթին պարզաբանումներ է ներկայացրել Վերահսկիչ պալատի ստուգումների վերաբերյալ` հայտարարելով, թե պալատի եզրահանգումները եւ առաջարկությունները հակասում են ՀՀ օրենսդրությանը եւ հիմնավորված չեն:
«Շուրջ 7 միլիարդ ՀՀ դրամի ծրագրերը ստուգելու արդյունքում ամբողջ հաշվետվությունում զուտ գումարային առումով իբրեւ թե պետական բյուջե վերականգնման ենթակա գումար նշված է մոտ 5 միլիոն ՀՀ դրամ գումար, որի վերադարձման պահանջը փաստացի անհիմն է եւ չի բխում ՀՀ օրենսդրության պահանջներից: Այնուամենայնիվ, առանց որեւէ իրավական հիմնավորման եւ բավարար հիմքեր ունենալու Վերահսկիչ պալատի խորհուրդը որոշում է կայացրել, որ ի տարբերություն 2012 թվականի տարեկան ծրագրով վերահսկողության ենթարկված այլ բազմաթիվ հաշվետվությունների հենց սույն հաշվետվությունը պետք է ուղարկվի ՀՀ գլխավոր դատախազություն՝ լրացուցիչ ուսումնասիրման: Կազմված ընթացիկ հաշվետվության վերաբերյալ Դատաիրավական ԾԻԳ պետական հիմնարկը ունի իր հիմնավորված առարկություններեւ եւ բացատրությունները: ՀՀ վերահսկիչ պալատի կողմից հաստատված հաշվետության վերաբերյալ իր դիրքորոշումն է հայտնել նաեւ Համաշխարհային բանկը եւ ՀՀ կառավարությունը: Մասնավորապես, Համաշխարհային բանկը նշել է որ հաշվետվությունը եւ բազմաթիվ այլ փաստաթղթեր ուսումնասիրելու արդյունքում ԾԻԳ-ի գործողություններում որեւէ էական խախտումներ կամ որեւէ չարաշահումներ չեն հայտնաբերվել: Նման դիրքորոշում ունի նաեւ ՀՀ կառավարությունը», - հայտարարում է ԾԻԳ-ը:
«Երբ կառուցել են դատարաններ, օգտագործել են սովորական մալուխ: Այս մալուխի մեկ մետրը մեր խանութներում վաճառվում է 110 դրամով, ինձ մոտ կտրոնը կա: Նախահաշիվներում այս նույն մալուխի դիմաց գրված է եղել 1007 դրամ», - հայտարարեց Զաքարյանը:
Վերահսկիչ պալատի նախագահն, այսօր ներկայացնելով պետական գնումների գործընթացի վերաբերյալ հաշվետվությունը, փաստեց, որ երկրի կարիքների համար ձեռք բերվող ապրանքների եւ ծառայությունների համար պետությունը վճարում է դրանց իրական արժեքից շատ ավելի մեծ գումարներ: Ամենապարզագույն օրինակը մալուխի դեպքն է:
Վերահսկիչ պալատի նախագահը մեկ այլ օրինակ էլ բերեց` ցույց տալու համար, թե ինչպես են պետական բյուջեից գումարներ մսխվում, ասենք, դատարանների պատուհանների «օգնությամբ»: Այսպես, ըստ Վերահսկիչ պալատի, միտումնավոր կերպով նախահաշվում ցույց են տալիս, որ ասենք, մետաղապլաստե պատուհանի մեկ քառակուսի մետրը արժե 85 հազար դրամ, փաստացի վճարվում է 53 հազար դրամ: Այսինքն այս կերպ փորձում են ցույց տալիս, թե շատ էժան պատուհան են ձեռք բերել, մինչդեռ իրականում այդ պատուհանը արժե ոչ թե 53, այլ 30 հազար դրամ:
«Ու ասում են` ահագին տնտեսում ենք արել: Արհեստական ուռճացնում են ամբողջ նախահաշիվը, հետո փաստացի կատարում են ծախսեր, մենք ասում ենք` ինչո՞ւ եք ուռճացրել... ուռճացնում են, շատ փող են տանում պետությունից», - ասաց Վերահսկիչ պալատի նախագահը:
Իշխան Զաքարյանը մեկ այլ աղաղակող օրինակ էլ բերեց, թե ինչպես կրկին Դատաիրավական ծրագրերի իրականացման գործակալությունը դատական գլոբալ ցանցի կազմակերպման տեխնիկատնտեսական հիմնավորման համար 545 հազար եվրոյին համարաժեք դրամի չափով պայմանագիր է կնքել ամերիկյան եւ հայկական ընկերություններից բաղկացած կոնսորցիումի հետ: Սակայն հետ պարզվել է, որ կես միլիոն եվրոյից ավելի գումարը փոխանցվել է միայն ամերիկյան ընկերությանը, մինչդեռ հայկական ընկերությունը, որի մասնագետները պետք է իրականացնեին տվյալ ծրագիրը, որեւէ գումար չի ստացել, հետեւաբար որեւէ աշխատանք չի կատարել: Թե ինչի՞ վրա է ամերիկյան ընկերությունը ծախսել վարկային ծրագրից հատկացված 540 հազար եվրոն, պարզ չէ: Վերահսկիչ պալատը ամերիկյան ընկերությունում ուսումնասիրություն անելու իրավունք չունի, հետեւաբար ըստ Իշխան Զաքարյանի` հաշվի առնելով այստեղ առկա կոռուպցիոն ռիսկերը, Վերահսկիչ պալատը ոչ միայն այս, նաեւ մյուս բոլոր գործերը, որոնք վերաբերում են Դատաիրավական ԾԻԳ-ի կողմից բյուջետային եւ վարկային միջոցների ծախսմանը, ուղարկել է դատախազություն:
«Կարծում եմ, որ մոտ ապագայում կհարուցվի քրեական գործ», - ասաց Զաքարյանը` ընդգծելով, որ իրավիճակը գնումների համակարգում առհասարակ խիստ մտահոգիչ է:
Իշխան Զաքարյանը ընդգծեց, որ գնումների ոլորտում կա եւս մեկ անընդունելի խնդիր, որի մասին իրենք երկու տարի է խոսում են. դա մրցույթնների անցկացմանն է վերաբերում: Մասնավորապես, պետության համար այս կամ այն ապրանքը ձեռք բերելու կամ ծառայությունը իրականացնելու նպատակով անցկացվող մրցույթները շատ հաճախ ձեւական են լինում. - «Նախօրոք պայմանավորված սցենարով կազմակերպվում են մրցույթներ, եւ նույնիսկ դեպքեր ունենք, երբ կազմակերպությունը մասնակցում է մրցույթի, մրցութային փաթեթները բացվում են, այն շահում է որոշ ապրանք մատակարարելու խնդիրը, եւ հանկարծ մենք հայտնաբերում ենք, որ ինքը այդ ապրանքը ներկրել, ստացել կամ բերել է 3-4-5 ամիս առաջ: Այսինքն ինքը նախօրորք գիտեր, որ այդ մրցույթում պետք է հաղթեր»:
Հայտնաբերված աղմկահարույց խախտումների վերաբերյալ Իշխան Զաքարյանի ներկայացրած փաստերը հարուցեցին Ազգային ժողովի նախագահ Հովիկ Աբրահամյանի զարմանքը, թե «փաստորեն գործ ունենք թալանչիների հետ»:
«Եվ սրա վերջը ի՞նչ է լինելու, խոսում եք ստվերից, իրական փողեր են բյուջեից որոշ մարդիկ լափել, եւ մենք ոչ մի քայլ չենք անում դրա դիմաց», - ասաց ԱԺ նախագահը:
Հովիկ Աբրահամյանը շարունակեց, որ եթե հայտնաբերում են այդ յուրացումները, բայց ոչ մի պատիժ չի կիրառվում, ապա հանրության մոտ կարող է տպավորություն ստեղծվել, որ իրենք էլ են այդ ամենին մասնակիցը:
«Ես զարմացած եմ ուղղակի եւ կարծում եմ, որ վարչապետը պետք է լուրջ քայլեր ձեռնարկի: Ես գտնում եմ եւ կարծում եմ, որ բոլոր պատգամավորները համամիտ կլինեն ինձ հետ, որ սա պետք է ունենա լուրջ հետեւանքներ, եւ այդ մարդկանց պետք է ազատեն աշխատանքից, ովքեր զբաղված են թալանով, յուրացումներով», - հայտարարեց Աբրահամյանը:
Հաշվի առնելով, որ խախտումների մի մասը հայտնաբերվել են հենց Դատաիրավական ԾԻԳ-ի կողմից կատարած ծախսերում, ԾԻԳ-ի նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող արդարադատության նախարար Հրայր Թովմասյանին հարցրեցիքն, թե ինչպե՞ս է բացատրում այդ ամենը: Նա նախ ընդգծեց, թե պալատը ուսումնասիրությունը կատարել է 2009 - 2010 թվականներին, այսինքն այն ժամանակ, երբ դեռ ինքը նախարար չէր նշանակվել: Եվ հետո 2010 թվականի նոյեմբերից նախարարի պաշտոնը զբաղեցնող Հրայր Թովամսյանը նկատեց, թե Ազգային ժողովը դատարան չէ, եւ այնտեղ դատավճիռներ չեն կայացվում:
«Դատախազությունում չեն այդ գործերը, դրանք բոլորը արդեն երեք ամիս է փոխանցվել են ոստիկանություն, եւ դեռ որեւէ փաստով հանցակազմ չեն նկատել, քրեական գործ չկա հարուցված», - ասաց նախարարը:
Անդրադառնալով կոնկրետ մալուխների դեպքին` նախարարն ասաց. - «Մեկն ասում է` ես 10 ռուբլով կանեմ գործը, մյուսն ասում է` ես կանեմ 8 ռուբլով: Նա, ով 8 ռուբլով է անում, իր մոտ մալուխը շատ թանկ է: Հիմա ի՞նչ անենք, պետք է մրցույթի հաղթող ճանաչել նրան, ով մալուխն է էժան ասում, թե՞ նրան, ով ամբողջ գործն է ավելի էժան անում: Այստեղ ես բավականին օբյեկտիվ եմ, որովհետեւ այդ ամբողջը եղել է այն ժամանակ, երբ ես չեմ եղել նախարար»:
Ավելի ուշ Վերահսկիչ պալատի նախագահին հարցրեցինք, թե տարօրինա՞կ չէ, որ չնայած իրենց կողմից ներկայացված բազմաթիվ փաստերին, ոստիկանությունը առայսօր քրեական գործ չի հարուցել: Զաքարայնը ասաց` օրենքն ասում է, որ եթե կա քրեաիրավական բնույթի կասկած, ապա գործը պետք է ուղարկել դատախազություն: Իրենք դա արել են, եւ այժմ իրավապահ մարմինները պետք է իրենց գնահատականը տան:
Հավելենք, որ Դատաիրավական ԾԻԳ-ն իր հերթին պարզաբանումներ է ներկայացրել Վերահսկիչ պալատի ստուգումների վերաբերյալ` հայտարարելով, թե պալատի եզրահանգումները եւ առաջարկությունները հակասում են ՀՀ օրենսդրությանը եւ հիմնավորված չեն:
«Շուրջ 7 միլիարդ ՀՀ դրամի ծրագրերը ստուգելու արդյունքում ամբողջ հաշվետվությունում զուտ գումարային առումով իբրեւ թե պետական բյուջե վերականգնման ենթակա գումար նշված է մոտ 5 միլիոն ՀՀ դրամ գումար, որի վերադարձման պահանջը փաստացի անհիմն է եւ չի բխում ՀՀ օրենսդրության պահանջներից: Այնուամենայնիվ, առանց որեւէ իրավական հիմնավորման եւ բավարար հիմքեր ունենալու Վերահսկիչ պալատի խորհուրդը որոշում է կայացրել, որ ի տարբերություն 2012 թվականի տարեկան ծրագրով վերահսկողության ենթարկված այլ բազմաթիվ հաշվետվությունների հենց սույն հաշվետվությունը պետք է ուղարկվի ՀՀ գլխավոր դատախազություն՝ լրացուցիչ ուսումնասիրման: Կազմված ընթացիկ հաշվետվության վերաբերյալ Դատաիրավական ԾԻԳ պետական հիմնարկը ունի իր հիմնավորված առարկություններեւ եւ բացատրությունները: ՀՀ վերահսկիչ պալատի կողմից հաստատված հաշվետության վերաբերյալ իր դիրքորոշումն է հայտնել նաեւ Համաշխարհային բանկը եւ ՀՀ կառավարությունը: Մասնավորապես, Համաշխարհային բանկը նշել է որ հաշվետվությունը եւ բազմաթիվ այլ փաստաթղթեր ուսումնասիրելու արդյունքում ԾԻԳ-ի գործողություններում որեւէ էական խախտումներ կամ որեւէ չարաշահումներ չեն հայտնաբերվել: Նման դիրքորոշում ունի նաեւ ՀՀ կառավարությունը», - հայտարարում է ԾԻԳ-ը: