Երկուշաբթի օրը Երեւանում սկսված ընտրական օրենսդրության վերաբերյալ երկօրյա համաժողովին մասնակցող միջազգային կազմակերպությունների եւ հայաստանյան քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչները համոզված են, որ ժողովրդավարական ընտրություններ անցկացնելու համար լավագույն երաշխիքը քաղաքական կամքն է:
Ընտրական օրենսդրության վերաբերյալ համաժողովը կազմակերպել էին Հայաստանում ներկայացված մի շարք միջազգային կազմակերպությունների` ԵԱՀԿ-ի, Եվրախորհրդի, Եվրամիության, ԱՄՆ-ի Միջազգային զարգացման գործակալության ներկայացուցչությունները եւ Ընտրական համակարգերի միջազգային հաստատությունը, ինչպես նաեւ Հայաստանի Ազգային ժողովն ու Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը:
Նոյեմբերի 22-ի քննարկման հիմնական թեմաններն էին ընտրական հանձնաժողովների ձևավորման կարգը, ընտրական վարչարարությունը, քաղաքական ֆինանսավորումը և քարոզարշավը, վարչական ռեսուրսների օգտագործումը:
Համաժողովին մասնակցում էին հայաստանյան տարբեր հասարակական կազմակերպությունների և ինչպես խորհրդարանական, այնպես էլ արտախորհրդարանական քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչներ:
Մասնակցությունից հրաժարվել էր միայն ընդդիմադիր Հայ ազգային կոնգրեսը: ՀԱԿ համակարգող Լևոն Զուրաբյանն իրենց հիմնավորումները գրավոր նամակով ուղղել էր կազմակերպիչներից միայն մեկին` Ընտրական համակարգերի միջազգային հաստատության ծրագրի ղեկավար Մայքլ Գետոյին` առաջարկելով ելույթի փոխարեն ընթերցել մերժման բացատրությունը:
Բացատրությունը չընթերցվեց համաժողովում, սակայն ԱԺ պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի ղեկավար Դավիթ Հարությունյանը ասաց` ցավալի է, որ Հայ ազգային կոնգրեսը չի ցանկանում համագործակցել ընտրական օրենսգրքի բարեփոխման աշխատանքներին: Նա նաեւ տեղեկացրեց, որ ՀԱԿ-ը որոշակի առաջարկություններ է ներկայացրել Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովին:
«Մենք անպայման անդրադառնալու ենք նաեւ առաջարկություններին, սակայն եթե նրանք այսօր մասնակցեին, կարծում եմ` շատ արդյունավետ կլիներ», - ասաց Հարությունյանը:
ՀԱԿ-ը հրաժարվել է մասնակցել քննարկմանը, քանի որ, իրենց պատճառաբանությամբ, իշխանությունների հետ երկխոսություն կամ համագործակցություն կարող է լինել միայն այն դեպքում, երբ ազատ արձակվեն «բոլոր քաղբանտարկյալները և իրական առաջընթաց գրանցվի մարտի 1-ի սպանությունների բացահայտման ուղղությամբ»:
«Այս քննարկումը միայն պատրանք ստեղծելու միջոց է, իսկ արդար ու թափանցիկ ընտրություններ հնարավոր կլինի անցկացնել գործող, անգամ պակասավոր օրենսգրքով, դրա համար անհրաժեշտ է իշխանությունների քաղաքական կամքը, ինչը Հայաստանում իսպառ բացակայում է», -ասված է Լևոն Զուրաբյանի նամակում:
Միջազգային տարբեր կազմակերպություններ նույնպես կարծում են, որ հրատապ չէ ընտրական օրենսդրության փոփոխությունը, սակայն Ազգային ժողովի նախագահ Հովիկ Աբրահամյանն իր ելույթում շեշտեց դրա անհրաժեշտությունը:
«Վստահ եմ, որ արժե եւ հետեւյալ պատճառներով` նախորդ տարիներին մենք բավարար ուշադրություն չենք դարձրել ժողովրդավարական ընտրությունների անցկացման համար անհրաժեշտ այնպիսի գործոնների, ինչպիսիք են ընտրական պրոցեսի մասնակիցների փոխվստահությունը եւ հասարակության ընտրական կուլտուրայի մակարդակը»:
ԱՄՆ դեսպան Մարի Յովանովիչը իր ելութում ընդգծեց, որ իր երկրի կառավարությունը շահագրգռված է աջակցել Հայաստանին թափանցիկ, ժողովրդավարության սկզբունքներին հավատարիմ ընտրական գործընթաց ձևավորելու գործում, ինչը շատ կարևոր նշանակություն ունի ազգի ապագայի համար:
Խորհրդարանական ընդդիմությունը` «Ժառանգություն» և Դաշնակցություն խմբակցությունները, ինչպես նաև արտախորհրդարանական մի շարք կուսակցությունների ներկայացուցիչներ իրենց տեսակետները հայտնեցին համաժողովում քննարկված թեմաների շուրջ: Ոմանք կողմ էին, որ ընտրական բոլոր հանձնաժողովները լինեն ոչ կուսակցական, Դաշնակցությունն ու «Ժառանգություն»-ը դեմ էին կոալիցիոն ուժերի ներկայացրած տարբերակին և առաջարկում էին, որ բոլոր հանձնաժողովները ձևավորեն խորհրդարանում ներկայացված քաղաքական ուժերը` 50-50 համամասնությամբ:
Ոմանք վարչական ռեսուրսների օգտագործումը կանխելու նպատակով առաջարկում էին, որ պաշտոնյաները, այդ թվում նաև բարձրաստիճան, քարոզարշավի ժամանակ հրաժարական տան, ոմանց կարծիքով` թեկուզ ոչ ակնհայտ քաղաքական նպատակներով իրագործվող բարեգործությունը պետք է արգելվի: Հնչեց տեսակետ նաև, որ տնտեսվարող սուբյեկտներն ընդհանրապես չպետք է մասնակցեն քաղաքական գործընթացներին:
Համաժողովը կշարունակվի ու կավարտվի նոյեմբերի 23-ին, իսկ հանրային քննարկումները շարունակվելու են, անցկացվելու են նաև խորհրդարանական լսումներ: Հաջորդ տարվա գարնան սկզբին օրինագիծը պետք է քննարկվի խորհրդարանում, ապա ուղարկվի Վենետիկի հանձնաժողովի դատին:
Ընտրական օրենսդրության վերաբերյալ համաժողովը կազմակերպել էին Հայաստանում ներկայացված մի շարք միջազգային կազմակերպությունների` ԵԱՀԿ-ի, Եվրախորհրդի, Եվրամիության, ԱՄՆ-ի Միջազգային զարգացման գործակալության ներկայացուցչությունները եւ Ընտրական համակարգերի միջազգային հաստատությունը, ինչպես նաեւ Հայաստանի Ազգային ժողովն ու Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը:
Նոյեմբերի 22-ի քննարկման հիմնական թեմաններն էին ընտրական հանձնաժողովների ձևավորման կարգը, ընտրական վարչարարությունը, քաղաքական ֆինանսավորումը և քարոզարշավը, վարչական ռեսուրսների օգտագործումը:
Համաժողովին մասնակցում էին հայաստանյան տարբեր հասարակական կազմակերպությունների և ինչպես խորհրդարանական, այնպես էլ արտախորհրդարանական քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչներ:
Մասնակցությունից հրաժարվել էր միայն ընդդիմադիր Հայ ազգային կոնգրեսը: ՀԱԿ համակարգող Լևոն Զուրաբյանն իրենց հիմնավորումները գրավոր նամակով ուղղել էր կազմակերպիչներից միայն մեկին` Ընտրական համակարգերի միջազգային հաստատության ծրագրի ղեկավար Մայքլ Գետոյին` առաջարկելով ելույթի փոխարեն ընթերցել մերժման բացատրությունը:
Բացատրությունը չընթերցվեց համաժողովում, սակայն ԱԺ պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի ղեկավար Դավիթ Հարությունյանը ասաց` ցավալի է, որ Հայ ազգային կոնգրեսը չի ցանկանում համագործակցել ընտրական օրենսգրքի բարեփոխման աշխատանքներին: Նա նաեւ տեղեկացրեց, որ ՀԱԿ-ը որոշակի առաջարկություններ է ներկայացրել Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովին:
«Մենք անպայման անդրադառնալու ենք նաեւ առաջարկություններին, սակայն եթե նրանք այսօր մասնակցեին, կարծում եմ` շատ արդյունավետ կլիներ», - ասաց Հարությունյանը:
ՀԱԿ-ը հրաժարվել է մասնակցել քննարկմանը, քանի որ, իրենց պատճառաբանությամբ, իշխանությունների հետ երկխոսություն կամ համագործակցություն կարող է լինել միայն այն դեպքում, երբ ազատ արձակվեն «բոլոր քաղբանտարկյալները և իրական առաջընթաց գրանցվի մարտի 1-ի սպանությունների բացահայտման ուղղությամբ»:
«Այս քննարկումը միայն պատրանք ստեղծելու միջոց է, իսկ արդար ու թափանցիկ ընտրություններ հնարավոր կլինի անցկացնել գործող, անգամ պակասավոր օրենսգրքով, դրա համար անհրաժեշտ է իշխանությունների քաղաքական կամքը, ինչը Հայաստանում իսպառ բացակայում է», -ասված է Լևոն Զուրաբյանի նամակում:
Միջազգային տարբեր կազմակերպություններ նույնպես կարծում են, որ հրատապ չէ ընտրական օրենսդրության փոփոխությունը, սակայն Ազգային ժողովի նախագահ Հովիկ Աբրահամյանն իր ելույթում շեշտեց դրա անհրաժեշտությունը:
«Վստահ եմ, որ արժե եւ հետեւյալ պատճառներով` նախորդ տարիներին մենք բավարար ուշադրություն չենք դարձրել ժողովրդավարական ընտրությունների անցկացման համար անհրաժեշտ այնպիսի գործոնների, ինչպիսիք են ընտրական պրոցեսի մասնակիցների փոխվստահությունը եւ հասարակության ընտրական կուլտուրայի մակարդակը»:
ԱՄՆ դեսպան Մարի Յովանովիչը իր ելութում ընդգծեց, որ իր երկրի կառավարությունը շահագրգռված է աջակցել Հայաստանին թափանցիկ, ժողովրդավարության սկզբունքներին հավատարիմ ընտրական գործընթաց ձևավորելու գործում, ինչը շատ կարևոր նշանակություն ունի ազգի ապագայի համար:
Խորհրդարանական ընդդիմությունը` «Ժառանգություն» և Դաշնակցություն խմբակցությունները, ինչպես նաև արտախորհրդարանական մի շարք կուսակցությունների ներկայացուցիչներ իրենց տեսակետները հայտնեցին համաժողովում քննարկված թեմաների շուրջ: Ոմանք կողմ էին, որ ընտրական բոլոր հանձնաժողովները լինեն ոչ կուսակցական, Դաշնակցությունն ու «Ժառանգություն»-ը դեմ էին կոալիցիոն ուժերի ներկայացրած տարբերակին և առաջարկում էին, որ բոլոր հանձնաժողովները ձևավորեն խորհրդարանում ներկայացված քաղաքական ուժերը` 50-50 համամասնությամբ:
Ոմանք վարչական ռեսուրսների օգտագործումը կանխելու նպատակով առաջարկում էին, որ պաշտոնյաները, այդ թվում նաև բարձրաստիճան, քարոզարշավի ժամանակ հրաժարական տան, ոմանց կարծիքով` թեկուզ ոչ ակնհայտ քաղաքական նպատակներով իրագործվող բարեգործությունը պետք է արգելվի: Հնչեց տեսակետ նաև, որ տնտեսվարող սուբյեկտներն ընդհանրապես չպետք է մասնակցեն քաղաքական գործընթացներին:
Համաժողովը կշարունակվի ու կավարտվի նոյեմբերի 23-ին, իսկ հանրային քննարկումները շարունակվելու են, անցկացվելու են նաև խորհրդարանական լսումներ: Հաջորդ տարվա գարնան սկզբին օրինագիծը պետք է քննարկվի խորհրդարանում, ապա ուղարկվի Վենետիկի հանձնաժողովի դատին: