Վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանը ուրբաթ օրը այցելել է «Ազատություն» ռադիոկայանի երեւանյան գրասենյակ եւ բացառիկ հարցազրույց տվել ռադիոկայանին: Ներկայացնում ենք այն` աննշան կրճատումներով:
Հարց. - Ինչպե՞ս եք գնահատում անցնող տարին, որո՞նք են Ձեր գլխավորած կառավարության գլխավոր ձեռքբերումները եւ ի՞նչ չհաջողվեց անել:
Պատասխան. - Տարին, ինչպես մենք նախատեսել էինք, որոշակի ցուցանիշների կտրվածքով, բյուջեի հավաքագրման եւ ծախսերի կատարման կտրվածքով, կարելի է ասել, որ կատարել ենք: Նախնական հաշվարկները ցույց են տալիս, որ ՀՆԱ-ի (համախառն ներքին արդյունքի) աճը մոտ 13 տոկոս է: Իհարկե, կան խնդիրներ, որոնք բյուջեով չի արտացոլվում, բայց մեր ընդհանուր ռազմավարության մեջ դա շատ կարեւոր է. դա աղքատության կրճատման գործընթացն է: Իհարկե, այդ ծրագիրը, որը մենք հաստատել ենք մինչեւ 2015 թվականը, մենք կատարում ենք, բայց արդեն այսօր մենք զգում ենք, որ կատարման տեմպերի մեջ որոշակի բացթողումներ կան: Դա Ջիննի գործակցին է վերաբերում (ծայրահեղությունների), հավասարաչափ բաշխմանը արդյունքների: Հակակոռուպցիոն գործողությունների այն էֆեկտիվությունը, որ մենք ակնկալում էինք, դա մենք չենք ստացել, դա մեր բացթողումներից մեկն ենք համարում: Այդ պատճառով մենք արդեն դիմել ենք միջազգային կազմակերպություններին, USAID-ին, IMF-ին, Համաշխարհային բանկին, որպեսզի վերանայենք այդ ծրագիրը, ավելի մեծ չափորոշիչներ դնենք մեր համար: Եվ երկրորդը, արդեն դիմել ենք նաեւ այդ կազմակերպություններին` կազմելու հակակոռուպցիոն նոր ծրագիր, որովհետեւ 2006 թվականին մենք արդեն ավարտեցին, բազան ստեղծեցինք իրավական դաշտի, բայց այժմ անհրաժեշտ է այդ իրավական բազան կյանքի կոչելու մեխանիզմները հստակեցնել: Իհարկե, ձեռքբերումներ եղել են: Դա ոչ միայն «Հազարամյակի մարտահրավերներ» ծրագրի առաջին տրանշի ստանալն էր` 1,5 միլիոն, այլ նաեւ «ԱրմենՏել»-ին մենաշնորհից զրկելը: Ես դա շատ եմ կարեւորում. վերջապես այսքան պայքարի հետեւանքով մենք հասանք արդյունքի:
Հարց. – Իսկ ո՞վ էր տվել այդ մենաշնորհը:
Պատասխան. - Երբ մենք «ԱրմենՏել»-ը վաճառեցինք, իրոք, ցանցի վիճակը այնքան վատ էր, եւ կառավարությունը հնարավորություններ չուներ այդ ներդրումները կատարելու, որ ստիպված գնացինք այնպիսի զիջումների, որ ընկանք շատ ավելի վատ վիճակի մեջ:
Հարց. – Ուզում եմ ասել, որ այն ժամանակվա վարչապետը տվեց, ստորագրել է Ռոբերտ Քոչարյանը:
Պատասխան. - Այսպես ասենք` կառավարությունը տվեց: Որովհետեւ կառավարությունը եւ պետությունը անձերով չպիտի մենք պայմանավորենք... Պետության վիճակն էր այդպիսին, որ ցանկացած այլ անձ եթե լիներ վարչապետ կամ նախագահ, երեւի նմանատիպ քայլի պետք է գնար: Ես չեմ ցանկանում կառավարությունների եւ պետության ղեկավարների հաջորդականությունը, ժառանգականությունը խախտել. որ մեկը այսպես է արել` ուրեմն վատն է եղել, ես այսպես եմ անում` լավն եմ եղել... Բոլորս պատասխանատու ենք եղել պետության համար... Կառավարությունը առանց աղմուկի, առանց ցույցերի, միտինգների, ուղղակի սեւ աշխատանքով կարողացավ այդ հարցը լուծել:
Հարց. - Վերջերս Մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովը արձանագրեց, որ շատ արտադրողներ եւ ներկրողներ անհարկի ու չհիմնավորված գներ են կիրառում, անարդարացի գերշահույթ են ստանում: Դուք` որպես կառավարության ղեկավար, համաձա՞յն եք նման գնահատականների հետ: Եթե դա իսկապես այդպես է, ապա ձեզ հաջողվո՞ւմ է հարկել այդ գերշահույթները:
Պատասխան. – Ձեր լրագրողները երեւի ներկա են եղել, երբ ես Ազգային ժողովում մի քանի ամիս առաջ հայտարարեցի, որ մենք գնալու ենք կտրուկ քայլերի եւ առաջարկված է այդ հանձնաժողովին` որոշակի ուսումնասիրություններ կատարել ու ներկայացնել մեզ: Այսինքն` այն, ինչ վերջին շրջանում այդ հանձնաժողովը անում էր, նախապատրաստվում էր արդեն, եւ փորձում ենք քայլեր, միջոցառումներ ձեռնարկել: Այդ քայլերից մեկը հանձնաժողովի հայտարարությունն էր: Դուք ասում եք` դա արդյունք տվե՞լ է: Այս յոթ տարիների ընթացքում մենք ամեն տարի, բյուջետային տարին նկատի ունեմ, բարձրացնում ենք եկամուտները: Եվ հիմնական մասը վարչարարությունն է. այդ վարչարարությունը ստվերի դեմ պայքարն է... Դա հենց պայքարն է ստվերի դեմ, պայքարն է այն մարդկանց դեմ, որոնք հավասար դաշտում չեն գործում: Արդյունքների հասնում ենք, կարելի է ասել: Բայց սա լրացուցիչ հնարավորություններ է մեզ տալիս, քանի որ 2007 թվականի բյուջեում վարչարարություն ասած բաղադրիչը շատ ավելի մեծ է:
Հարց. - Տնտեսական աճի այդ 13 տոկոսը ո՞ւր է գնում: Մենք տեսնում ենք, որ մեր այս երկիրը դարձել է բեւեռացված երկիր:
Պատասխան. - Առաջինը կառավարությունն է ասել, որ այդպիսի պրոբլեմ գոյություն ունի: Մենք չենք թաքցրել: Եվ այդ բեւեռացվածությունը շատ ավելի մեծ էր, եւ մենք գնալով դրա դեմ պայքարում ենք: Կառավարությունը հաստատել է Աղքատության կրճատման ռազմավարական ծրագիրը, որը ֆինանսավորվում է: Եվ բոլոր գրանտային միջոցները եւ առկա միջոցները ուղղվում են այս խնդրի լուծմանը: Ես ձեզ հետ համաձայն եմ: Ես չեմ ուզում ասել, որ այդպիսի խնդիր գոյություն չունի` ամեն ինչ շատ լավ է եւ 13 տոկոսը հավասարաչափ բաշխվում է: Ուղղակի մենք համեմատենք` 4 տարի առաջ ինչպես էր, 5 տարի առաջ ինչպես էր, մենք այսօր ինչ վիճակի մեջ ենք, եւ ինչպիսի խնդիր է դրել կառավարությունը իր առջեւ. ո՞ր թվականին այս խնդիրը պիտի մենք մինիմումի հասցնենք: Այնպես որ, ես չեմ ցանկանում բոլոր վատ երեւույթները, որ գոյություն ունեն, ասել չկան, իմ վարչապետության ընթացքում վերացել են: Ընդհակառակը, իմ վարչապետության ժամանակ մենք բացահայտ հայտարարեցինք այն բոլոր պրոբլեմները, այն բոլոր բացերը` սկսած անհավասարաչափ բաշխումից: Ծայրահեղ աղքատության տոկոսը մենք ավելի շատ ասեցինք, քան ընդդիմությունն էր ասում, կաշառակերության մասին ասացինք, որ այսքան կա եւ հարկավոր է դրա դեմ պայքարել: Ոչ միայն խոսում ենք միտինգների ժամանակ կամ Ազգային ժողովի միկրոֆոններով, այլ նաեւ ասում ենք` այսպիսի խնդիրներ գոյություն ունեն, մենք էլ այսպիսի քայլեր ենք կատարում, ժողովուրդ, եկեք միասին այս խնդիրը լուծենք:
Հարց. - Գելապի անցկացրած հարցման համաձայն, հայաստանցիների 58 տոկոսը ասում է, որ այս երկիրը գնում է սխալ ուղղությամբ, 58 տոկոսը բավարարված չէ Հայաստանում դեմոկրատիայի զարգացմամբ: Սա Ձեր վեցամյա պաշտոնավարության արդյունքը չէ՞ արդյոք:
Պատասխան. – Իսկ հինգ տարի առաջ որքա՞նն էին դժգոհ... Այ երբ կունենաք, համեմատության մեջ կդնենք, կխոսենք: Բոլոր նորմալ երկրներում պիտի դժգոհություն լինի... Այն երկիրը, որտեղ դժգոհ չեն, դա ուրեմն բռնատիրական երկիր է, որ դժգոհությունը չի կարողանում դուրս գալ եւ արտահայտվել... Եկեք համեմատենք, Եվրամիության [երկրներում] կամ Ամերիկայում ընտրություններին քանի տոկոսն են մասնակցում: Չմասնակցելը արդեն դժգոհություն է: Անտարբերությունը արդեն դժգոհություն է: 25-30 տոկոսով պրեզիդենտ են ընտրում... Ժողովրդավարության մակարդակի՞ց են դժգոհ: Մենք էլ ենք ասում` այո, ժողովրդավարությունը մեզ մոտ կաղում է եւ յուրաքանչյուր օրենսդրական եւ գործնական քայլով տանում ենք նրան, որպեսզի ժողովրդավարությունը մեծանա: Զարգացման տեղ ունի [ժողովրդավարությունը], եւ քայլեր պիտի կատարենք:
Հարց. – Ի՞նչ քայլեր
Պատասխան. – Հանդուրժողականությունը. քաղաքական ուժերը իրար նկատմամբ: Դա միայն պետության վարած քաղաքականությունը չպիտի լինի, այլ նաեւ քաղաքական մթնոլորտը պիտի այնպիսին լինի, որ իշխանությունների կատարած ցանկացած քայլ չհամարվի ժողովրդավարությանը դեմ: Այն, որ այսօր ես ներկա եմ ձեր ստուդիայում, դա ժողովրդավարության քայլ չէ՞:
Հարց. – Պարոն վարչապետ, նախընտրական տարի է եւ, բնական է, քաղաքական ակտիվացման պրոցես է: Կան քաղաքական նորահայտ ուժեր, լուրջ ֆինանսական կարողություն ունեցող գործարար մարդիկ, որոնք մեծ ծախսեր են անում` ինչ-որ տեղ բնական, ինչ-որ տեղ օրենսդրությանը հակասող: Այսպես կոչված` քաղաքական բարեգործությունը, որը նախկինում էլ է եղել, այսօր կարծես զանգվածային բնույթ է ստացել: Դուք կարո՞ղ եք, որպես կառավարության ղեկավար, ասել, որ կարող եք կանխել այդ պրոցեսը ձեր հնարավորություններով, որպեսզի քաղաքական պրոցեսը չդեֆորմացվի, մարդկանց նորմալ ընտրելու հնարավորություն տան:
Պատասխան. – Իմ կարծիով, յուրաքանչյուր ընտրող արդեն կողմնորոշված է եւ միայն այդ բարեգործությունների հետեւանքով չպետք է կողմնորոշվի: Կյանքը ցույց է տվել, որ ով ինչ էլ բաժանում է, ժողովուրդը, վերցնելով հանդերձ, իր ուզածը անում է: Այսինքն` դա էական ազդեցություն չի թողնում:
Հարց. – Խնդրում ենք մեկնաբանել այս շաբաթ քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանի հայտնած կարծիքը, որ Հանրապետական կուսակցությունը ընդհանրապես կուսակցություն չէ, այլ նախ՝ «չինովնիկների արհմիություն», հետո՝ «մի քանի լոբբիստական խմբերի հովանոց»:
Պատասխան. - Բնականաբար, ես համամիտ չեմ նրա հետ: Բայց ես, ճիշտն ասած, չեմ էլ ցանկանում բոլոր վերլուծաբանների կամ լրագրողների այն մեղադրանքները եւ հարցերը, որ կան՝ սկսեմ հիմնավորել, որ այդպես չէ: Դա իրենց խնդիրն է, թե ինչպես են գնահատում: Բայց Հանրապետական կուսակցությունը, իմ կարծիքով, այն կուսակցություններից մեկն է, որ այսօր գաղափարախոսություն ունի, եւ եթե Հայաստանում կար մի երեք կուսակցություն՝ ի դեմս Դաշնակցության, Կոմկուսի, Հանրապետականի, որ հստակ ասում էին՝ մեր գաղափարախոսությունը սա էր, մնացածը ուղղակի այդ գաղափարախոսությունների կամ տվյալ պահին անհրաժեշտություն զգացող ուղղությունների օպերատիվ արտահայտման խնդիրներ էին լուծում: Մեկ էլ ՀՀՇ-ն, որը սկզբից կարողացավ դնել ազատական շարժումը, տնտեսության ազատական մոտեցումը, բարեփոխումները, որ սկսեցին արվել, եւ ժողովրդավարության տարրերը այդ ժամանակ սկսեցին աշխատել: Հետեւաբար, յուրաքանչյուր կուսակցություն իր խնդիրը պետք է լուծի՝ առանց փորձելու պատասխանել այն կշտամբանքներին կամ զրպարտանքներին, կամ իրենց մոտեցումներին, որ ցանկացած քաղաքական ուժի ներկայացուցիչ փորձում է արտահայտել կամ մեր դիմաց դնել:
Հարց. – Ձեր կառավարությունը, տարբեր միջազգային կազմակերպությունների գնահատմամբ, կաշառառված է, եւ ձեր պաշտոնավարման ընթացքում այդ տոկոսը չի իջել: Եթե «Թրասփերընսի ինթերնեյշնըլ»-ի ցուցակում 6 տարի առաջ այսինչ տեղում էր, մոտավորապես հիմա Հայաստանը նույն տեղում է: Եվ կոալիցիայում ձեր գործընկերը՝ Դաշնակցությունը, այն կարծիքն է արտահայտել, մասնավորապես, այս շաբաթ կարծեմ Հրանտ Մարգարյանը արտահայտեց, թե ինչպես կարելի է պայքարել կաշառառության դեմ մի մարմնով, որը վարչապետին առընթեր է: Դա պետք է լինի բոլորովին անկախ մարմին, որպեսզի կարողանա կառավարության մեջ կաշառառության դեմ պայքարել: Ինչպե՞ս կարող է կառավարությունը, որը կաշառառված է, ինքը պայքարել իր կաշառառվածության դեմ: Դուք ի՞նչ կարծիքի եք:
Պատասխան. - Այդ վեճը Դաշնակցության հետ վաղուց կա: Ուղղակի պետք է տարբերակել՝ վարչապետին կից այդ հանձնաժողովը ի՞նչ հանձնաժողով է եւ ի՞նչ ֆունկցիաներ ունի: Եվ ինքը չի պայքարում կաշառակերության դեմ, ինքը պայմաններ է ստեղծում, որպեսզի այն բոլոր պետական մարմինները, որոնք պարտավոր են այդ խնդիրը լուծել, եւ նաեւ քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչները, հասարակական կազմակերպությունները, որոնք այդպիսի խնդիրներ են դրել, ծրագրով անենք: Հանձնաժողովը ծրագիրն է հաստատում, հաշվետվություններն է լսում, կատարված աշխատանքն է գնահատում, այլ ոչ թե գործիք, մեխանիզմ է կաշառակերության դեմ պայքարելու համար: Դաշնակցությունը ցանկանում էր դատախազությունից, ոստիկանությունից, արդարադատության նախարարությունից այդ բոլոր ֆունկցիաներով մի մոնստր ստեղծել, որը սկսեր ընկնել մարդկանց հետեւից: Այսինքն` մեխանիզմն էր ցանկանում լուծել, ասենք, ոնց որ 6-րդ վարչություն ունենք, կամ դատախազությունում՝ պետական շահերի պաշտպանության վարչություն ունենք, անվտանգությունում, ասենք, կար 4-րդ վարչություն կամ 5-րդ վարչություն: Այսինքն՝ նոր պատժիչ մեխանիզմ էր ցանկանում ստեղծել եւ իր ձեռքի տակ որպեսզի դա լիներ, որին, բնականաբար, կառավարությունը դեմ էր, որովհետեւ դա նոր կաշառակերության բունն էր լինելու: Այսինքն, իրենք էին արդեն կաշառք վերցնելու, որպեսզի այդ կաշառք վերցնողների դեմ պայքարեն: Իսկ այսօր գոնե հավասարաչափ բաշխված է կառավարության տարբեր օղակների միջեւ եւ մեկը մեկի վրա հսկողություն ունի: Նոր մոնստր՝ ՆԿՎԴ-ն, ոնց որ, ասենք, կար 30-ական թվականներին Խորհրդային Միությունում, ես դեմ եմ եղել, կառավարությունը դեմ է եղել, չենք էլ ստեղծի:
Հարց. – Հիմա ձեր ասած երկնիշ տնտեսական աճի մասին անընդհատ խոսում է Սերժ Սարգսյանը՝ պաշտպանության նախարարը, որը տնտեսության հետ այնքան էլ կապ չունի: Եվ այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ նա հասկացնում է՝ «ես եմ լինելու ապագա նախագահության թեկնածուն»: Ինչո՞ւ ոչ դուք. ձեր կառավարությունը ապահովեց այսպիսի հաջողություններ, որ դուք ներկայացնում եք՝ երկնիշ աճ եւ այլն: Տրամաբանական է, որ վարչապետը հենց պետք է լինի իշխանության միասնական թեկնածուն հաջորդ նախագահական ընտրությունների ժամանակ, ինչպես եղավ Ռոբերտ Քոչարյանի դեպքում: Դա բնական չե՞ք համարում:
Պատասխան. - Թողեք մեր կուսակցությունը որոշի, թե կուսակցությունից ով կլինի նախագահության թեկնածուն: Կառավարության յուրաքանչյուր անդամ իրավունք ունի տնտեսության հետ կապված բոլոր հարցերի մասին խոսելու, եւ առաջինը ոչ թե Սերժ Սարգսյանն է խոսել դրա մասին, այլ նախագահն է խոսել, ես եմ խոսել, ֆինանսների եւ էկոնոմիկայի նախարարն է խոսել, առեւտրի եւ արդյունաբերության զարգացման նախարարը: Այսինքն, կառավարության յուրաքանչյուր անդամ իր լուման ունի այդ տնտեսական աճի համար, դա ոչ միայն վարչապետի խնդիրն է: Վարչապետը դա համակարգում է, բայց յուրաքանչյուր ոլորտում առաջընթացը նախարարություններն են ապահովում:Իսկ ինչ վերաբերում է ապագա նախագահական թեկնածուին, ապա կուսակցությունն ինքն է որոշելու խորհրդարանական ընտրություններից հետո ստացած ձայների եւ իր կշռի համաձայն, թե ով կլինի մեր կուսակցության թեկնածուն: Այն, որ մենք կունենանք՝ դա միարժեք կարող եմ ասել, իսկ թե վարչապետը կլինի, թե կուսակցության մեկ այլ անդամ՝ դա կախված կլինի այն խնդիրներից, որ մենք դնում ենք այդ տվյալ գործընթացում մասնակցող թեկնածուի առջեւ:
Հարց. – Խորհրդարանական տեղերի քանի՞ տոկոս եք ակնկալում:
Պատասխան. - Ես չեմ ցանկանում մյուս կուսակցությունների նման տոկոսներ ասել, գուշակություններ անել:
Հարց. – Սերժ Սարգսյանը «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում շատ կոնկրետ թիվ նշեց՝ եթե 25 տոկոս լինի, դա շատ լավ է:
Պատասխան. – 25 տոկոսը նույնն է, ինչ մենք այսօր ունենք: Ես միշտ ասել եմ՝ ինչ ունենք, դա ցանկանում ենք պահպանել, եթե հնարավոր չլինի մեծացնել:
Հարց. - Ասում են, որ Ռոբերտ Քոչարյանը 2008 թվականից հետո հավակնելու է ձեր պաշտոնին, այսինքն՝ կուզենա վարչապետ դառնալ: Դուք պատրա՞ստ եք զիջել ձեր տեղը, եւ արդյոք ի՞նչ եք կանխատեսում՝ հաջորդ ձեր աշխատանքը ի՞նչ կարող է լինել:
Պատասխան. – Չգիտեմ, թե ով է ասում, գոնե նախագահի հետ իմ զրույցներում նա այդպիսի ցանկություն չի հայտնել: Ուրիշ բան է, որ վերլուծաբանները կարող են ենթադրություններ կատարել այդ ուղղությամբ: Չգիտեմ՝ 2008 թվականին վարչապետ կլինե՞մ, թե՞ չեմ լինի, որ զիջեմ կամ չզիջեմ: 2007 թվականի ընտրություններից է կախված եւ իմ աշխատանքի ոլորտը, եւ ապագան: Այսինքն, այդ պատճառով մենք ցանկանում ենք 2007 թվականին այնպիսի արդյունքներ ստանալ, որ պահպանենք այսօրվա մեր հնարավորությունները՝ ի դեմս գործադիր եւ օրենսդիր մարմիններում մեր ներկայացվածության աստիճանի, որից հետո պարզ կլինի, կուսակցությունը կորոշի, թե ինչպիսի աշխատանքներ ես պետք է կատարեմ:
Հարց. – «Ասոշիեյթեդ Փրես»-ի այն հարցին, թե ի՞նչ է հարկավոր վարչապետին երջանիկ լինելու համար, դուք նաեւ պատասխանել էիք, որ երջանիկ կզգայիք, եթե խաղաղ ճանապարհով եւ արդարացի լուծված տեսնեիք Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրը: Տարեվերջյան ասուլիսում Ռոբերտ Քոչարյանի հայտարարությամբ (մինչեւ խորհրդարանական ընտրությունները բանակցությունների դադարեցման մասին) այս հիմնախնդրի լուծումը հետաձգվում է որոշ ժամանակով: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում սրան, եւ նաեւ ինչպե՞ս եք վերաբերվում այն հեռանկարին, որ երկրում, ըստ նախագահի առաջարկի, պետք է տեղի ունենա քաղաքական միջոցառում՝ ընտրություններ, առանց ամենակարեւոր հարցի՝ Ղարաբաղի հարցի խնդիրը օգտագործելու, առանց շոշափելու, առանց դրա վերաբերյալ, ստացվում է, նաեւ ծրագրեր ներկայացնելու:
Պատասխան. - Առանց շահարկելու, ոչ թե շոշափելու:
Հարց. – Նա ասաց՝ օգտագործելու:
Պատասխան. – Ուրեմն, այո, հարցը շահարկման կտրվածքով օգտագործելու: Ես կողմնակից եմ, որ Ղարաբաղի հարցը, բնականաբար, արագ լուծվի եւ խաղաղ ճանապարհով լուծվի, պատերազմ չլինի եւ արժանապատիվ ձեւով լուծվի եւ հայերի համար, եւ ադրբեջանական կողմի համար: Եթե կոմպրոմիսներ չեղան, միայն մի կողմի համար եղավ, դա հերթական խնդիրն է լինելու, կռվախնձորն է լինելու, որ մեկ օր պայթելու է: Չէինք ցանկանա այդպիսի անորոշ լուծում գտնել, որ հետո մեր սերունդները ստիպված լինեն եղած սխալը ուղղել: Այդ գործընթացի նկատմամբ վերջին տարիներին, գոնե 1997 թվականից սկսած, բոլոր քաղաքական ուժերը իրենց տեսակետները հայտնել են: 2007 թվականին այնպիսի նոր խնդիր չի առաջանում, նոր գործոն չի առաջանում, որ այդ քաղաքական ուժերի վերաբերմունքը փոխվի: Յուրաքանչյուրը իր իրավունքը ուներ այդ խնդրի մասին խոսելու: Մենք հատուկ չենք սառեցնում գործընթացը: Իրավիճակն այնպիսին է, որ միեւնույն է, բանակցություններ գնում են, հանդիպում են արտաքին գործերի նախարարները, կամ, ասենք, համանախագահները: Հիմա, անկախ նրանից՝ ընտրություններ կլինեն, թե չեն լինի, եթե բանակցությունների արդյունքը դրական լինի, անպայման կներկայացվի հասարակությանը եւ քաղաքական ուժերին: Ցավոք սրտի, առայժմ դրական ոչինչ չկա, եւ հույս էլ չունենք, որ այս ընթացքում կարող է դրական լինի, եւ դրա անունը կարող ենք դնել սառեցում՝ ձեւակերպենք այսպես, ոչ թե հայկական կողմը ասում է՝ «չէ, դուք նորմալ բաներ եք ասում, ընտրություններ են, ես չեմ ցանկանում այդ խնդիրը լուծել»: Առաջարկը չկա:
Աննա Իսրայելյան, Ատոմ Մարգարյան, Արմեն Դուլյան
Հարց. - Ինչպե՞ս եք գնահատում անցնող տարին, որո՞նք են Ձեր գլխավորած կառավարության գլխավոր ձեռքբերումները եւ ի՞նչ չհաջողվեց անել:
Պատասխան. - Տարին, ինչպես մենք նախատեսել էինք, որոշակի ցուցանիշների կտրվածքով, բյուջեի հավաքագրման եւ ծախսերի կատարման կտրվածքով, կարելի է ասել, որ կատարել ենք: Նախնական հաշվարկները ցույց են տալիս, որ ՀՆԱ-ի (համախառն ներքին արդյունքի) աճը մոտ 13 տոկոս է: Իհարկե, կան խնդիրներ, որոնք բյուջեով չի արտացոլվում, բայց մեր ընդհանուր ռազմավարության մեջ դա շատ կարեւոր է. դա աղքատության կրճատման գործընթացն է: Իհարկե, այդ ծրագիրը, որը մենք հաստատել ենք մինչեւ 2015 թվականը, մենք կատարում ենք, բայց արդեն այսօր մենք զգում ենք, որ կատարման տեմպերի մեջ որոշակի բացթողումներ կան: Դա Ջիննի գործակցին է վերաբերում (ծայրահեղությունների), հավասարաչափ բաշխմանը արդյունքների: Հակակոռուպցիոն գործողությունների այն էֆեկտիվությունը, որ մենք ակնկալում էինք, դա մենք չենք ստացել, դա մեր բացթողումներից մեկն ենք համարում: Այդ պատճառով մենք արդեն դիմել ենք միջազգային կազմակերպություններին, USAID-ին, IMF-ին, Համաշխարհային բանկին, որպեսզի վերանայենք այդ ծրագիրը, ավելի մեծ չափորոշիչներ դնենք մեր համար: Եվ երկրորդը, արդեն դիմել ենք նաեւ այդ կազմակերպություններին` կազմելու հակակոռուպցիոն նոր ծրագիր, որովհետեւ 2006 թվականին մենք արդեն ավարտեցին, բազան ստեղծեցինք իրավական դաշտի, բայց այժմ անհրաժեշտ է այդ իրավական բազան կյանքի կոչելու մեխանիզմները հստակեցնել: Իհարկե, ձեռքբերումներ եղել են: Դա ոչ միայն «Հազարամյակի մարտահրավերներ» ծրագրի առաջին տրանշի ստանալն էր` 1,5 միլիոն, այլ նաեւ «ԱրմենՏել»-ին մենաշնորհից զրկելը: Ես դա շատ եմ կարեւորում. վերջապես այսքան պայքարի հետեւանքով մենք հասանք արդյունքի:
Հարց. – Իսկ ո՞վ էր տվել այդ մենաշնորհը:
Պատասխան. - Երբ մենք «ԱրմենՏել»-ը վաճառեցինք, իրոք, ցանցի վիճակը այնքան վատ էր, եւ կառավարությունը հնարավորություններ չուներ այդ ներդրումները կատարելու, որ ստիպված գնացինք այնպիսի զիջումների, որ ընկանք շատ ավելի վատ վիճակի մեջ:
Հարց. – Ուզում եմ ասել, որ այն ժամանակվա վարչապետը տվեց, ստորագրել է Ռոբերտ Քոչարյանը:
Պատասխան. - Այսպես ասենք` կառավարությունը տվեց: Որովհետեւ կառավարությունը եւ պետությունը անձերով չպիտի մենք պայմանավորենք... Պետության վիճակն էր այդպիսին, որ ցանկացած այլ անձ եթե լիներ վարչապետ կամ նախագահ, երեւի նմանատիպ քայլի պետք է գնար: Ես չեմ ցանկանում կառավարությունների եւ պետության ղեկավարների հաջորդականությունը, ժառանգականությունը խախտել. որ մեկը այսպես է արել` ուրեմն վատն է եղել, ես այսպես եմ անում` լավն եմ եղել... Բոլորս պատասխանատու ենք եղել պետության համար... Կառավարությունը առանց աղմուկի, առանց ցույցերի, միտինգների, ուղղակի սեւ աշխատանքով կարողացավ այդ հարցը լուծել:
Հարց. - Վերջերս Մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովը արձանագրեց, որ շատ արտադրողներ եւ ներկրողներ անհարկի ու չհիմնավորված գներ են կիրառում, անարդարացի գերշահույթ են ստանում: Դուք` որպես կառավարության ղեկավար, համաձա՞յն եք նման գնահատականների հետ: Եթե դա իսկապես այդպես է, ապա ձեզ հաջողվո՞ւմ է հարկել այդ գերշահույթները:
Պատասխան. – Ձեր լրագրողները երեւի ներկա են եղել, երբ ես Ազգային ժողովում մի քանի ամիս առաջ հայտարարեցի, որ մենք գնալու ենք կտրուկ քայլերի եւ առաջարկված է այդ հանձնաժողովին` որոշակի ուսումնասիրություններ կատարել ու ներկայացնել մեզ: Այսինքն` այն, ինչ վերջին շրջանում այդ հանձնաժողովը անում էր, նախապատրաստվում էր արդեն, եւ փորձում ենք քայլեր, միջոցառումներ ձեռնարկել: Այդ քայլերից մեկը հանձնաժողովի հայտարարությունն էր: Դուք ասում եք` դա արդյունք տվե՞լ է: Այս յոթ տարիների ընթացքում մենք ամեն տարի, բյուջետային տարին նկատի ունեմ, բարձրացնում ենք եկամուտները: Եվ հիմնական մասը վարչարարությունն է. այդ վարչարարությունը ստվերի դեմ պայքարն է... Դա հենց պայքարն է ստվերի դեմ, պայքարն է այն մարդկանց դեմ, որոնք հավասար դաշտում չեն գործում: Արդյունքների հասնում ենք, կարելի է ասել: Բայց սա լրացուցիչ հնարավորություններ է մեզ տալիս, քանի որ 2007 թվականի բյուջեում վարչարարություն ասած բաղադրիչը շատ ավելի մեծ է:
Հարց. - Տնտեսական աճի այդ 13 տոկոսը ո՞ւր է գնում: Մենք տեսնում ենք, որ մեր այս երկիրը դարձել է բեւեռացված երկիր:
Պատասխան. - Առաջինը կառավարությունն է ասել, որ այդպիսի պրոբլեմ գոյություն ունի: Մենք չենք թաքցրել: Եվ այդ բեւեռացվածությունը շատ ավելի մեծ էր, եւ մենք գնալով դրա դեմ պայքարում ենք: Կառավարությունը հաստատել է Աղքատության կրճատման ռազմավարական ծրագիրը, որը ֆինանսավորվում է: Եվ բոլոր գրանտային միջոցները եւ առկա միջոցները ուղղվում են այս խնդրի լուծմանը: Ես ձեզ հետ համաձայն եմ: Ես չեմ ուզում ասել, որ այդպիսի խնդիր գոյություն չունի` ամեն ինչ շատ լավ է եւ 13 տոկոսը հավասարաչափ բաշխվում է: Ուղղակի մենք համեմատենք` 4 տարի առաջ ինչպես էր, 5 տարի առաջ ինչպես էր, մենք այսօր ինչ վիճակի մեջ ենք, եւ ինչպիսի խնդիր է դրել կառավարությունը իր առջեւ. ո՞ր թվականին այս խնդիրը պիտի մենք մինիմումի հասցնենք: Այնպես որ, ես չեմ ցանկանում բոլոր վատ երեւույթները, որ գոյություն ունեն, ասել չկան, իմ վարչապետության ընթացքում վերացել են: Ընդհակառակը, իմ վարչապետության ժամանակ մենք բացահայտ հայտարարեցինք այն բոլոր պրոբլեմները, այն բոլոր բացերը` սկսած անհավասարաչափ բաշխումից: Ծայրահեղ աղքատության տոկոսը մենք ավելի շատ ասեցինք, քան ընդդիմությունն էր ասում, կաշառակերության մասին ասացինք, որ այսքան կա եւ հարկավոր է դրա դեմ պայքարել: Ոչ միայն խոսում ենք միտինգների ժամանակ կամ Ազգային ժողովի միկրոֆոններով, այլ նաեւ ասում ենք` այսպիսի խնդիրներ գոյություն ունեն, մենք էլ այսպիսի քայլեր ենք կատարում, ժողովուրդ, եկեք միասին այս խնդիրը լուծենք:
Հարց. - Գելապի անցկացրած հարցման համաձայն, հայաստանցիների 58 տոկոսը ասում է, որ այս երկիրը գնում է սխալ ուղղությամբ, 58 տոկոսը բավարարված չէ Հայաստանում դեմոկրատիայի զարգացմամբ: Սա Ձեր վեցամյա պաշտոնավարության արդյունքը չէ՞ արդյոք:
Պատասխան. – Իսկ հինգ տարի առաջ որքա՞նն էին դժգոհ... Այ երբ կունենաք, համեմատության մեջ կդնենք, կխոսենք: Բոլոր նորմալ երկրներում պիտի դժգոհություն լինի... Այն երկիրը, որտեղ դժգոհ չեն, դա ուրեմն բռնատիրական երկիր է, որ դժգոհությունը չի կարողանում դուրս գալ եւ արտահայտվել... Եկեք համեմատենք, Եվրամիության [երկրներում] կամ Ամերիկայում ընտրություններին քանի տոկոսն են մասնակցում: Չմասնակցելը արդեն դժգոհություն է: Անտարբերությունը արդեն դժգոհություն է: 25-30 տոկոսով պրեզիդենտ են ընտրում... Ժողովրդավարության մակարդակի՞ց են դժգոհ: Մենք էլ ենք ասում` այո, ժողովրդավարությունը մեզ մոտ կաղում է եւ յուրաքանչյուր օրենսդրական եւ գործնական քայլով տանում ենք նրան, որպեսզի ժողովրդավարությունը մեծանա: Զարգացման տեղ ունի [ժողովրդավարությունը], եւ քայլեր պիտի կատարենք:
Հարց. – Ի՞նչ քայլեր
Պատասխան. – Հանդուրժողականությունը. քաղաքական ուժերը իրար նկատմամբ: Դա միայն պետության վարած քաղաքականությունը չպիտի լինի, այլ նաեւ քաղաքական մթնոլորտը պիտի այնպիսին լինի, որ իշխանությունների կատարած ցանկացած քայլ չհամարվի ժողովրդավարությանը դեմ: Այն, որ այսօր ես ներկա եմ ձեր ստուդիայում, դա ժողովրդավարության քայլ չէ՞:
Հարց. – Պարոն վարչապետ, նախընտրական տարի է եւ, բնական է, քաղաքական ակտիվացման պրոցես է: Կան քաղաքական նորահայտ ուժեր, լուրջ ֆինանսական կարողություն ունեցող գործարար մարդիկ, որոնք մեծ ծախսեր են անում` ինչ-որ տեղ բնական, ինչ-որ տեղ օրենսդրությանը հակասող: Այսպես կոչված` քաղաքական բարեգործությունը, որը նախկինում էլ է եղել, այսօր կարծես զանգվածային բնույթ է ստացել: Դուք կարո՞ղ եք, որպես կառավարության ղեկավար, ասել, որ կարող եք կանխել այդ պրոցեսը ձեր հնարավորություններով, որպեսզի քաղաքական պրոցեսը չդեֆորմացվի, մարդկանց նորմալ ընտրելու հնարավորություն տան:
Պատասխան. – Իմ կարծիով, յուրաքանչյուր ընտրող արդեն կողմնորոշված է եւ միայն այդ բարեգործությունների հետեւանքով չպետք է կողմնորոշվի: Կյանքը ցույց է տվել, որ ով ինչ էլ բաժանում է, ժողովուրդը, վերցնելով հանդերձ, իր ուզածը անում է: Այսինքն` դա էական ազդեցություն չի թողնում:
Հարց. – Խնդրում ենք մեկնաբանել այս շաբաթ քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանի հայտնած կարծիքը, որ Հանրապետական կուսակցությունը ընդհանրապես կուսակցություն չէ, այլ նախ՝ «չինովնիկների արհմիություն», հետո՝ «մի քանի լոբբիստական խմբերի հովանոց»:
Պատասխան. - Բնականաբար, ես համամիտ չեմ նրա հետ: Բայց ես, ճիշտն ասած, չեմ էլ ցանկանում բոլոր վերլուծաբանների կամ լրագրողների այն մեղադրանքները եւ հարցերը, որ կան՝ սկսեմ հիմնավորել, որ այդպես չէ: Դա իրենց խնդիրն է, թե ինչպես են գնահատում: Բայց Հանրապետական կուսակցությունը, իմ կարծիքով, այն կուսակցություններից մեկն է, որ այսօր գաղափարախոսություն ունի, եւ եթե Հայաստանում կար մի երեք կուսակցություն՝ ի դեմս Դաշնակցության, Կոմկուսի, Հանրապետականի, որ հստակ ասում էին՝ մեր գաղափարախոսությունը սա էր, մնացածը ուղղակի այդ գաղափարախոսությունների կամ տվյալ պահին անհրաժեշտություն զգացող ուղղությունների օպերատիվ արտահայտման խնդիրներ էին լուծում: Մեկ էլ ՀՀՇ-ն, որը սկզբից կարողացավ դնել ազատական շարժումը, տնտեսության ազատական մոտեցումը, բարեփոխումները, որ սկսեցին արվել, եւ ժողովրդավարության տարրերը այդ ժամանակ սկսեցին աշխատել: Հետեւաբար, յուրաքանչյուր կուսակցություն իր խնդիրը պետք է լուծի՝ առանց փորձելու պատասխանել այն կշտամբանքներին կամ զրպարտանքներին, կամ իրենց մոտեցումներին, որ ցանկացած քաղաքական ուժի ներկայացուցիչ փորձում է արտահայտել կամ մեր դիմաց դնել:
Հարց. – Ձեր կառավարությունը, տարբեր միջազգային կազմակերպությունների գնահատմամբ, կաշառառված է, եւ ձեր պաշտոնավարման ընթացքում այդ տոկոսը չի իջել: Եթե «Թրասփերընսի ինթերնեյշնըլ»-ի ցուցակում 6 տարի առաջ այսինչ տեղում էր, մոտավորապես հիմա Հայաստանը նույն տեղում է: Եվ կոալիցիայում ձեր գործընկերը՝ Դաշնակցությունը, այն կարծիքն է արտահայտել, մասնավորապես, այս շաբաթ կարծեմ Հրանտ Մարգարյանը արտահայտեց, թե ինչպես կարելի է պայքարել կաշառառության դեմ մի մարմնով, որը վարչապետին առընթեր է: Դա պետք է լինի բոլորովին անկախ մարմին, որպեսզի կարողանա կառավարության մեջ կաշառառության դեմ պայքարել: Ինչպե՞ս կարող է կառավարությունը, որը կաշառառված է, ինքը պայքարել իր կաշառառվածության դեմ: Դուք ի՞նչ կարծիքի եք:
Պատասխան. - Այդ վեճը Դաշնակցության հետ վաղուց կա: Ուղղակի պետք է տարբերակել՝ վարչապետին կից այդ հանձնաժողովը ի՞նչ հանձնաժողով է եւ ի՞նչ ֆունկցիաներ ունի: Եվ ինքը չի պայքարում կաշառակերության դեմ, ինքը պայմաններ է ստեղծում, որպեսզի այն բոլոր պետական մարմինները, որոնք պարտավոր են այդ խնդիրը լուծել, եւ նաեւ քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչները, հասարակական կազմակերպությունները, որոնք այդպիսի խնդիրներ են դրել, ծրագրով անենք: Հանձնաժողովը ծրագիրն է հաստատում, հաշվետվություններն է լսում, կատարված աշխատանքն է գնահատում, այլ ոչ թե գործիք, մեխանիզմ է կաշառակերության դեմ պայքարելու համար: Դաշնակցությունը ցանկանում էր դատախազությունից, ոստիկանությունից, արդարադատության նախարարությունից այդ բոլոր ֆունկցիաներով մի մոնստր ստեղծել, որը սկսեր ընկնել մարդկանց հետեւից: Այսինքն` մեխանիզմն էր ցանկանում լուծել, ասենք, ոնց որ 6-րդ վարչություն ունենք, կամ դատախազությունում՝ պետական շահերի պաշտպանության վարչություն ունենք, անվտանգությունում, ասենք, կար 4-րդ վարչություն կամ 5-րդ վարչություն: Այսինքն՝ նոր պատժիչ մեխանիզմ էր ցանկանում ստեղծել եւ իր ձեռքի տակ որպեսզի դա լիներ, որին, բնականաբար, կառավարությունը դեմ էր, որովհետեւ դա նոր կաշառակերության բունն էր լինելու: Այսինքն, իրենք էին արդեն կաշառք վերցնելու, որպեսզի այդ կաշառք վերցնողների դեմ պայքարեն: Իսկ այսօր գոնե հավասարաչափ բաշխված է կառավարության տարբեր օղակների միջեւ եւ մեկը մեկի վրա հսկողություն ունի: Նոր մոնստր՝ ՆԿՎԴ-ն, ոնց որ, ասենք, կար 30-ական թվականներին Խորհրդային Միությունում, ես դեմ եմ եղել, կառավարությունը դեմ է եղել, չենք էլ ստեղծի:
Հարց. – Հիմա ձեր ասած երկնիշ տնտեսական աճի մասին անընդհատ խոսում է Սերժ Սարգսյանը՝ պաշտպանության նախարարը, որը տնտեսության հետ այնքան էլ կապ չունի: Եվ այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ նա հասկացնում է՝ «ես եմ լինելու ապագա նախագահության թեկնածուն»: Ինչո՞ւ ոչ դուք. ձեր կառավարությունը ապահովեց այսպիսի հաջողություններ, որ դուք ներկայացնում եք՝ երկնիշ աճ եւ այլն: Տրամաբանական է, որ վարչապետը հենց պետք է լինի իշխանության միասնական թեկնածուն հաջորդ նախագահական ընտրությունների ժամանակ, ինչպես եղավ Ռոբերտ Քոչարյանի դեպքում: Դա բնական չե՞ք համարում:
Պատասխան. - Թողեք մեր կուսակցությունը որոշի, թե կուսակցությունից ով կլինի նախագահության թեկնածուն: Կառավարության յուրաքանչյուր անդամ իրավունք ունի տնտեսության հետ կապված բոլոր հարցերի մասին խոսելու, եւ առաջինը ոչ թե Սերժ Սարգսյանն է խոսել դրա մասին, այլ նախագահն է խոսել, ես եմ խոսել, ֆինանսների եւ էկոնոմիկայի նախարարն է խոսել, առեւտրի եւ արդյունաբերության զարգացման նախարարը: Այսինքն, կառավարության յուրաքանչյուր անդամ իր լուման ունի այդ տնտեսական աճի համար, դա ոչ միայն վարչապետի խնդիրն է: Վարչապետը դա համակարգում է, բայց յուրաքանչյուր ոլորտում առաջընթացը նախարարություններն են ապահովում:Իսկ ինչ վերաբերում է ապագա նախագահական թեկնածուին, ապա կուսակցությունն ինքն է որոշելու խորհրդարանական ընտրություններից հետո ստացած ձայների եւ իր կշռի համաձայն, թե ով կլինի մեր կուսակցության թեկնածուն: Այն, որ մենք կունենանք՝ դա միարժեք կարող եմ ասել, իսկ թե վարչապետը կլինի, թե կուսակցության մեկ այլ անդամ՝ դա կախված կլինի այն խնդիրներից, որ մենք դնում ենք այդ տվյալ գործընթացում մասնակցող թեկնածուի առջեւ:
Հարց. – Խորհրդարանական տեղերի քանի՞ տոկոս եք ակնկալում:
Պատասխան. - Ես չեմ ցանկանում մյուս կուսակցությունների նման տոկոսներ ասել, գուշակություններ անել:
Հարց. – Սերժ Սարգսյանը «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում շատ կոնկրետ թիվ նշեց՝ եթե 25 տոկոս լինի, դա շատ լավ է:
Պատասխան. – 25 տոկոսը նույնն է, ինչ մենք այսօր ունենք: Ես միշտ ասել եմ՝ ինչ ունենք, դա ցանկանում ենք պահպանել, եթե հնարավոր չլինի մեծացնել:
Հարց. - Ասում են, որ Ռոբերտ Քոչարյանը 2008 թվականից հետո հավակնելու է ձեր պաշտոնին, այսինքն՝ կուզենա վարչապետ դառնալ: Դուք պատրա՞ստ եք զիջել ձեր տեղը, եւ արդյոք ի՞նչ եք կանխատեսում՝ հաջորդ ձեր աշխատանքը ի՞նչ կարող է լինել:
Պատասխան. – Չգիտեմ, թե ով է ասում, գոնե նախագահի հետ իմ զրույցներում նա այդպիսի ցանկություն չի հայտնել: Ուրիշ բան է, որ վերլուծաբանները կարող են ենթադրություններ կատարել այդ ուղղությամբ: Չգիտեմ՝ 2008 թվականին վարչապետ կլինե՞մ, թե՞ չեմ լինի, որ զիջեմ կամ չզիջեմ: 2007 թվականի ընտրություններից է կախված եւ իմ աշխատանքի ոլորտը, եւ ապագան: Այսինքն, այդ պատճառով մենք ցանկանում ենք 2007 թվականին այնպիսի արդյունքներ ստանալ, որ պահպանենք այսօրվա մեր հնարավորությունները՝ ի դեմս գործադիր եւ օրենսդիր մարմիններում մեր ներկայացվածության աստիճանի, որից հետո պարզ կլինի, կուսակցությունը կորոշի, թե ինչպիսի աշխատանքներ ես պետք է կատարեմ:
Հարց. – «Ասոշիեյթեդ Փրես»-ի այն հարցին, թե ի՞նչ է հարկավոր վարչապետին երջանիկ լինելու համար, դուք նաեւ պատասխանել էիք, որ երջանիկ կզգայիք, եթե խաղաղ ճանապարհով եւ արդարացի լուծված տեսնեիք Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրը: Տարեվերջյան ասուլիսում Ռոբերտ Քոչարյանի հայտարարությամբ (մինչեւ խորհրդարանական ընտրությունները բանակցությունների դադարեցման մասին) այս հիմնախնդրի լուծումը հետաձգվում է որոշ ժամանակով: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում սրան, եւ նաեւ ինչպե՞ս եք վերաբերվում այն հեռանկարին, որ երկրում, ըստ նախագահի առաջարկի, պետք է տեղի ունենա քաղաքական միջոցառում՝ ընտրություններ, առանց ամենակարեւոր հարցի՝ Ղարաբաղի հարցի խնդիրը օգտագործելու, առանց շոշափելու, առանց դրա վերաբերյալ, ստացվում է, նաեւ ծրագրեր ներկայացնելու:
Պատասխան. - Առանց շահարկելու, ոչ թե շոշափելու:
Հարց. – Նա ասաց՝ օգտագործելու:
Պատասխան. – Ուրեմն, այո, հարցը շահարկման կտրվածքով օգտագործելու: Ես կողմնակից եմ, որ Ղարաբաղի հարցը, բնականաբար, արագ լուծվի եւ խաղաղ ճանապարհով լուծվի, պատերազմ չլինի եւ արժանապատիվ ձեւով լուծվի եւ հայերի համար, եւ ադրբեջանական կողմի համար: Եթե կոմպրոմիսներ չեղան, միայն մի կողմի համար եղավ, դա հերթական խնդիրն է լինելու, կռվախնձորն է լինելու, որ մեկ օր պայթելու է: Չէինք ցանկանա այդպիսի անորոշ լուծում գտնել, որ հետո մեր սերունդները ստիպված լինեն եղած սխալը ուղղել: Այդ գործընթացի նկատմամբ վերջին տարիներին, գոնե 1997 թվականից սկսած, բոլոր քաղաքական ուժերը իրենց տեսակետները հայտնել են: 2007 թվականին այնպիսի նոր խնդիր չի առաջանում, նոր գործոն չի առաջանում, որ այդ քաղաքական ուժերի վերաբերմունքը փոխվի: Յուրաքանչյուրը իր իրավունքը ուներ այդ խնդրի մասին խոսելու: Մենք հատուկ չենք սառեցնում գործընթացը: Իրավիճակն այնպիսին է, որ միեւնույն է, բանակցություններ գնում են, հանդիպում են արտաքին գործերի նախարարները, կամ, ասենք, համանախագահները: Հիմա, անկախ նրանից՝ ընտրություններ կլինեն, թե չեն լինի, եթե բանակցությունների արդյունքը դրական լինի, անպայման կներկայացվի հասարակությանը եւ քաղաքական ուժերին: Ցավոք սրտի, առայժմ դրական ոչինչ չկա, եւ հույս էլ չունենք, որ այս ընթացքում կարող է դրական լինի, եւ դրա անունը կարող ենք դնել սառեցում՝ ձեւակերպենք այսպես, ոչ թե հայկական կողմը ասում է՝ «չէ, դուք նորմալ բաներ եք ասում, ընտրություններ են, ես չեմ ցանկանում այդ խնդիրը լուծել»: Առաջարկը չկա:
Աննա Իսրայելյան, Ատոմ Մարգարյան, Արմեն Դուլյան