Ճիշտ 30 տարի առաջ տեղի է ունեցել աշխարհքաղաքական կարևոր իրադարձություն, որը վճռորոշ ազդեցություն է գործել 20-րդ դարի վերջին տասնամյակի պատմական բոլոր զարգացումների վրա և մնում է ուժերի այսօրվա հարաբերակցության հիմքում:
1991 թվականի հուլիսի 1-ին լուծարվել է Վարշավյան ուխտը՝ սոցիալիստական պետությունների բանակների միավորումը:
Այն 1955 թվականի մայիսի 15-ին կազմել են Խոհրդային Միությունը, Ալբանիան, Բուլղարիան, Չեխոսլովակիան, Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետությունը (Արևելյան Գերմանիա), Հունգարիան, Լեհաստանը և Ռումինիան:
Կրեմլի ղեկավարները եվրոպական սոցիալիստական պետությունների ղեկավարների հետ որոշել են կազմել Վարշավայի դաշինքն այն բանից հետո, երբ Փարիզում ՆԱՏՕ-ի պետությունները Հյուսիսատլանտյան դաշինք են ընդունել Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությունը (Արևմտյան Գերմանիա):
Վարշավյան ուխտի պաշտոնական անվանումն էր «Բարեկամության, համագործակցության և փոխադարձ օգնության պայմանագիր», իսկ նշանաբանն էր՝ «Խաղաղության և սոցիալիզմի միություն»:
Աշխարհում ստեղծված երկու ռազմական գերհզոր դաշինքների՝ ՆԱՏՕ-ի և Վարշավյան ուխտի թեժ պայքարը երեք և կես տասնամյակ է տևել, այդ շրջանն անվանել են նաև «սառը պատերազմի» տասնամյակներ:
Դա ոչ միայն ռազմական երկու հայեցակարգերի, այլ նախևառաջ իրարամերժ գաղափարախոսությունների մրցակցություն էր:
Արևմտյան դաշինքի երկրները դավանել են ազատ շուկայի և մարդու անհատական ազատությունների արժեքները, Մոսկվայի կազմած դաշինքն էլ պաշտպանել է կոմունիզմի գաղափարները:
Վարշավյան ուխտի համար մեծ փորձություն է դարձել 1968 թվականի «Պրահայի գարունը»: Համոզվելով, որ Չեխոսլովակիայում սոցիալիստական իշխանակարգը պարտվում է սեփական ժողովրդի հետ գաղափարախոսական պայքարում և կարող է զիջել դիրքերը՝ Խորհրդային Միության առաջնորդած Վարշավյան պայմանագրի բանակները ներխուժել են Չեխոսլովակիա:
Ռումինիան և Ալբանիան հրաժարվել են միանալ այդ արշավանքին, Ալբանիան1968-ին դուրս է եկել Վաշավյան պայմանագրից: Կոմունիստները խեղդել են չեխերի և սլովակների ապստամբությունը:
Սոցիալիստական երկրներն ու նախևառաջ Սովետական Միությունը միլիարդավոր գումարներ են ծախսել Արևմուտքի հետ ռազմատեխնիկական մրցակցությունը տանուլ չտալու համար:
Դա չէր կարող չվատթարացնել սոցիալիստական երկրների տնտեսական և սոցիալական վիճակը: Ի վերջո, սոցիալիստական աշխարհակարգը սկսել է փլուզվել:
1990 թվականին Արևելյան Գերմանիան դուրս է եկել Վարշավյան պայմանագրից: Սովետական միությունում քաղաքական և ազգամիջյան ցնցումներ էին, տնտեսությունն աննախադեպ ճգնաժամի մեջ էր:
1991 թվականը դարձել է ճակատագրական, հուլիսի 1-ին լուծարվել է Վարշավյան ուխտը, օգոստոսի 19-ից 22-ը տեղի է ունեցել հայտնի «պուտչը», որը վկայել է ԽՍՀՄ անհույս վիճակի մասին:
Դա արդեն հոգեվարք էր, դեկտեմբերին 8-ին կնքվել է Բելովեժյան համաձայնությունը, դեկտեմբերիը 26-ին տեղի է ունեցել այն, ինչ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետագայում անվանել է «20-րդ դարի աշխարհքաղաքական աղետ»՝ Խորհրրդային Միությունը հայտարարվել է լուծարված:
