Միացյալ Նահանգների 100 տեղանոց սենատի 54 սենատորներ` թե դեմոկրատական, թե հանրապետական կուսակցությունների անդամներ նամակ են հղել նախագահ Ջո Բայդենին` հորդորելով ճնշումներ գործադրել Թուրքիայի վրա մարդու իրավունքների խախտումների և ինչպես նաև արտաքին «ռազմատենչ և մարտական» քաղաքականության համար։
Սենտատորները հիշատակել են նաև ղարաբաղյան պատերազմում Թուրքիայի դերակատարությունը` պնդելով, որ Թուրքիան խրախուսել է Ադրբեջանին բռնությունների դիմելով լուծել տարածքային վեճը Հայաստանի հետ։ Նրանք Էրդողանին մեղադրում են Թուրքիայում քննադատական լրատվամիջոցները լռեցնելու, լրագրողներին բանտարկելու և անկախ դատավորներից ազատվելու մեջ։
«Նախագահ Էրդողանը երկիրը տանում է աճող ավտորիտար ուղիով։ Նա սիստեմատիկորեն մարգինալացրել է ընդդիմությանը, լռեցրել քննադատական լրատվամիջոցներին, մաքրել անկախ դատավորներին և նրանց փոխարինել կուսակցությանը հավատարիմ մարդկանց, բանտարկել բազմաթիվ լրագրողների»,- գրել են սենատորները` հիշեցնելով, որ ըստ «Լրագրողների պաշտպանության կոմիտեի» զեկույցի` բանտարկված լրագրողների թվով Թուրքիան հետ է մնում միայն Չինաստանից։ Freedom house-ը 2020-ի զեկույցում Թուրքիային դասել է անազատ երկրների շարքում։ Պեպդեպարտամենտի մարդու իրավունքների 2019-ի զեկույցում նշված է, որ Թուրքիան հակաահաբեկչական լայն օրենսդրությամբ սահմանափակել է հիմնարար ազատություններն ու սպառնալիքի տակ դրել օրենքի գերակայությունը։
Թուրքիայի վարած արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ ԱՄՆ-ի նախագահին հղած նամակում սենատորները գրել են․ «Նախագահ Էրդողանի արտաքին քաղաքականությունը ժամանակի ընթացքում ավելի ռազմատենչ ու մարտական է դարձել։ Վերջին տարիներին Էրդողանը լկտիաբար հարձակվել է Սիրիայում ԱՄՆ-ի աջակցությունը վայելող քրդերի վրա, որոնք պայքարում էին «Իսլամական պետության» դեմ, նա ձեռք բերեց ռուսական հակաօդային պաշտպանության համակարգեր, չնայած զգուշացումներին, որ դրանք անհամատեղելի են ամերիկյան տեխնոլոգիաների հետ։ Նա խրախուսեց Ադրբեջանին` բռնություններ գործադրել Հայաստանի հետ տարածքային վեճը լուծելու համար»։
Սենատորները նաև նշում են, որ նախագահ Էրդողանը փորձել է ճնշումներ գործադրել ԱՄՆ-ի և այլ երկրների վրա` Թուրքիային արտահանձելու այն քաղաքացիներին, որոնց նա մեղադրում է 2016-ի ձախողված հեղաշրջման փորձին մասնակցելու մեջ. «Էրդողանի կառավարությունը փորձել է քննադատողներին լռեցնել նաև ԱՄՆ-ում, ինչպիսին է NBA-ի խաղացող և իրավապաշտպան Էնես Քանթերը՝ Ինտերպոլով հետախուզում հայտարարելով նրա հանդեպ»։
Սենատորները նշել են, որ Թուրքիան մնում է կարևոր գործընկեր աշխարհի այդ մասի նշանակալից տարածաշրջանում և ընդգծել, որ հենց դրա համար էլ դիմում են ԱՄՆ-ի նախագահին։ «Մենք կարծում ենք` Միացյալ Նահանգները դաշնակիցներից պետք է պահանջի բարձր չափանիշներ և անկեղծորեն նրանց հետ խոսի մարդու իրավունքներից ու ժողովրդավարությունից նահանջի խնդիրների մասին», - գրել են սենատորները` Ջո Բայդենին կոչ անելով նախագահ Էրդողանի և նրա վարչակազմի ուշադրությունը հրավիրել նրա վրա, որ նրանք պետք է անհապաղ դադարեցնեն այլախոհության վրա ճնշումները տանը, թե դրսում, ազատ արձակեն բաղբանտարկյալներին ու խղճի բանտարկյալներին և ամբողջովին փոխեն իրենց ավտորիտար կուրսը։
Սենատորները նամակի վերջում նշել են, որ Ամերիկայում երկկուսակցական ավանդույթ կա` աջակցել մարդու իրավունքների ու ժողովրդավարության հիմնարար արժեքներին, և պատրաստակամություն են հայտնել Բայդենի աշխատակազմին օգնել այդ կարևոր հարցում։
54 սենատորների կողմից ստորագրված նամակի տեքստը տեղադրված է Սենատի պաշտոնական կայքում, ստորագրողների թվում են հայտնի սենատորներ` Սենատի մեծամասնության ղեկավար դեմոկրատ Չաք Շումերը, Էմի Կլոբուչերը, հանրապետականներ Միթ Ռոմնին, Մարկո Ռուբիոն։
Թուրքական իշխանամետ Daily Sabah-ը, ներկայացնելով սենատորների նամակը, նաև պատասխանել է նրանց մեղադրանքերին` հենվելով այդ հարցերում իշխանությունների դիրքորոշումների վրա։ Մասնավորապես Սիրիայում քրդերի վրա հարձակումների մասին ասվում է, որ դրանք հակաահաբեկչական գործողություններ են, NBA-ի բասկետբոլիստ և ակտիվիստ Էնես Քանթերը ներկայացված է որպես ԱՄՆ-ում բնակվող Ֆեթուլահ Գյուլենի ահաբեկչական կազմակերպության անդամ։
Արձագանքելով նաև ղարաբաղյան պատերազմում Թուրքիայի դերակատարության մասին սենատորների գնահատականին` Daily Sabah-ը մեկնաբանել է, թե «Անկարան ռազմական օգնություն չի ցուցաբերել Ադրբեջանին, բայց թուրք պաշտոնյաները ասել են, որ նրանք համերաշխ են Ադրբեջանի հետ` ազատագրելու Հայաստանի կողմից 30 տարի օկուպացված տարածքները»։
Ըստ Reuters մեկնաբանի՝ ակնկալվում է, որ Բայդենն ավելի կոշտ դիրքորոշում կցուցաբերի Անկարայի հանդեպ մարդու իրավունքների խախտումների համար։ 2016-ի ռազմական հեղաշրջման անհաջող փորձից հետո Թուրքիայում մոտավորապես 300 հազար մարդ է ձերբակալվել, ավելի քան 150 հազար պետական ծառայողներ պաշտոնանկ են արվել, հարյուրավոր լրատվամիջոցներ են փակվել, ընդդիմադիր տասնյակ պատգամավորներ հայտնվել են ճաղերի ետևում։
