Աշխարհում նոր կորոնավիրուսի տարածումից կես տարի անց գիտնականները փաստում են, որ այս համաճարակի ամենամեծ առեղծվածը թերևս դրա տարբերակված ընթացքն է. բազմաթիվ են դեպքերը, երբ միևնույն քաղաքում ապրող և առողջական գրեթե նույն պատկերն ունեցող երկու հասակակիցներից մեկը հայտնվում է վերակենդանացման բաժանմունքում, մյուսը, վարակակիր լինելով հանդերձ, այդպես էլ որևէ ախտանշան չի ունենում: Թե որն է պատճառը, այս պահին որևէ մեկը հստակ չի կարող ասել: Գիտականները, մի քանի ամիս շարունակվող հետազոտություններրց հետո էլ դեռ վերջնական եզրակացության չեն եկել:
Դեռ անպատասխան է նաև սրանից բխող մյուս հարցը` ի վերջո, վարակակիրներից քանի՞սն են հիվանդությունը տանում առանց ախտանշանների, և արդյո՞ք նրանք, ովքեր նույնիսկ չեն հազում կամ փռշտում, կարող են վարակել իրենց շրջապատին:
Սինգապուր. Վարակակիրների առնվազն կեսը հիվանդության որևէ նշան չունի
Առաջիններից մեկն այս հարցը սկսել են ուսումնասիրել Սինգապուրի փորձագետները: Քաղաք-պետությունում կորոնավիրուսի առաջին դեպքն արձանագրվել էր հունվարին ու տարածվել մասնագետների համար մութ ճանապարհով: Պարզվել էր, որ վարակակիրների մեծ մասը միմյանց չեն ճանաչում և որևէ շփում չեն ունեցել: Տարածման առեղծվածը բացատրելու համար երկրի առաջատար համաճարակաբանները լայնածավալ հետաքննություն էին սկսել ու դիմել ոստիկանների օգնությանը: Վարակակիրների հետ զրույցներից բացի, ուսումնասիրվել էին տեսախցիկների ձայնագրություններ, բջջային հեռախոսների տվյալներ, և ի վերջո գտնվել էր բոլորին միավորող օղակը. պարզվել էր, որ վարակվածները մասնակցել են եկեղեցական մի ժամերգության, որին ներկա էր եղել այդ օրերին համաճարակի էպիկենտրոնը դարձած Վուհանից եկած մի զույգ: Ընդ որում, վերջիններս հիվանդությանը բնորոշ որևէ ախտանշան չէին ունեցել` չէին հազացել, չէին փռշտացել, բայց փաստորեն վարակել էին առնվազն մեկ տասնյակ մարդու: Է'լ ավելի մեծ էր եղել մասնագետների զարմանքը, երբ պարզվել էր, որ վարակված կանանցից մեկը եկեղեցի էր մտել այդ արարողությունից մի քանի ժամ անց և նույնիսկ չէր էլ հանդիպել Վուհանից եկածներին: Պարզապես նստել էր նրանց աթոռին:
Հիվանդության որևէ նշան չունեցող, բայց վարակն աննկատ տարածողների թիվը պարզելու համար մի քանի շաբաթ առաջ Սինգապուրում լայնածավալ թեստավորում էր սկսվել, և այսօր համաճարակի դեմ պայքարի ազգային շտաբի պետ լոուրենս Վանգը հրապարակել է արդյունքները. - «Պարզվեց, որ ախտանիշ ունեցող յուրաքանչյուր հիվանդին բաժին է ընկնում առնվազն մեկ ասիմպտոմ վարակակիր: Համենայնդեպս, դա է վկայում մեր`Սինգապուրի փորձը: Այո, նրանք չեն հազում, չեն փռշտում, բայց, այդուամենայնիվ, փոխանցում են վարակը: Մինչև այժմ արձանագրված դեպքերը վկայում են, որ նրանք կարող են վարակել մյուսներին, եթե ապրում են շատ մոտ հեռավորության վրա, սերտորեն շփվում են այլոց հետ, կամ օգտվում են միևնույն սպասքից»:
Հենց այդ պատճառով էլ, ըստ պաշտոնյաների, Սինգապուրը որոշել է հետ կանգնել համաճարակի դեմ սահմանափակումները չեղարկելու որոշումից` հորդորելով քաղաքացիներին հնարավորինս շատ մնալ տանը և նվազեցնել շփումները: Սինգապուրը նաև առաջիններից մեկն էր աշխարհում, որտեղ դիմակները դարձան պարտադիր, դրանք անգամ միջին և բարձր դասարանների աշակերտներն են կրում: Իսկ կարգազանցներին սպառնում է տուգանք` ավելի քան երկու հարյուր դոլարի չափով:
Դիմակը`պաշտպանության հավելյալ միջոց
Հենց ասիմպտոմ վարակակիրների առատության պատճառով Մեծ Բրիտանիան որոշեց պարտադիր դարձնել դիմակները հասարակական տրանսպորտում:
«Հիմա, երբ ավելի շատ մարդիկ են դուրս գալիս փողոց, և որևէ մեկը չգիտի, թե նրանցից քանիսն են վարակակիր, քանիսը կարող են վարակել կողքինին`առանց այդ մասին իմանալու, մենք պետք է ձեռնարկենք հնարավոր բոլոր քայլերը` պաշտպանվելու համար», - օրեր առաջ հայտարարել էր Միացյալ Թագավորության տրանսպորտի նախարար Գրանտ Շապսը: - «Հունիսի 15-ից դիմակները պարտադիր կդառնան հասարակական տրանսպորտում. Պարտադիր չէ, որ դրանք բժշկական լինեն, կարող եք նաև ինքներդ կարել: Այլ երկրների փորձը ցույց է տվել, որ անգամ դրանք թույլ են տալիս թեկուզ սահմանափակ, բայց կանխել վարակի տարածումը»:
Օրեր առաջ նաև Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպութնոը վերանայեց նախկինում տրված հանձնարարականը. համադրելով արդեն վեց ամիս ավելի քան 200 երկրներից ստացվող տեղեկությունները`կազմակերպության գլխավոր քարտուղար Թեդրոս Գեբրեսիոսը հայտարարեց` դիմակները պե՛տք են և օգնում են հաղթահարել համավարակը. - «Վերջին շրջանում ի հայտ եկած նոր փաստերի լույսի ներքո Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը խորհուրդ է տալիս կառավարություններին քաջալերել հանրությանը դիմակ կրել հանրային այն տարածքներում, որտեղ սոցիալական հեռավորության նորմերի պահպանումը անհնար է, օրինակ`հասարակական տրանսպորռում, խանութներում ու այլ մարդաշատ վայրերում»:
Մասնագետներն ընդգծում են, որ միայն դիմակը կրելով, առանց պաշտպանական մյուս միջոցների, ձեռքերը հաճախ ախտահանելու, դժվար թե հաջողվի կանխել վարակի տարածումը: Մյուս կողմից, քանի դեռ չգիտենք ինչպես գտնել ու տարանջատել բոլոր վարակակիրներին, անհրաժեշտ է գործի դնել պաշտպանության հնարավոր բոլոր միջոցները` տեսանելի ու անտեսանելի տարածումը կանխելու համար:
Հիվանդներ, որոնք երբեք ախտանիշ չեն ունենում
Ի դեպ, այս ֆենոմենը նոր չէ բժշկության մեջ: Վարակի` առանց ախտանշանների տարածման ամենահայտնի դեպքն արձանագրվել է անցած դարի սկզբներին Նյու Յորքում. քաղաքի տարբեր թաղամասերում ապրող և միմյանց հետ որևէ կապ չունեցող ութ տարբեր ընտանիքներ հիվանդացել էին որովայնային տիֆով, առնվազն երեք մարդ մահացել էր: Տևական հետաքննությունից հետո պարզվել էր, որ բոլոր այդ ընտանիքներում աշխատել է միևնույն խոհարարը` Մարի Մալոնը: Ինքը Մալոնը երբեք հիվանդության որևէ ախտանիշ չէր ունեցել, մինչև կյանքի վերջին օրը համոզված էր, թե լիովին առողջ է և ուղղակի հալածվում է իռլանդուհի ներգաղթյալ լինելու պատճառով: