Ցեղասպանության թանգարան և Մեծ եղեռնի զոհերի հիշատակը հավերժացնող հուշահամալիր այցելած թուրքական «Today's Zaman» թերթի լրագրող Օսման Ունալանը ցուցանմուշներին ու վավերագրերին ծանոթանալուց հետո ասաց, որ ցավ է ապրում, բայց իրեն մեղավոր չի զգում։
«Որպես մարդ, տեսնելով ու լսելով ներկայացվածը, իհարկե, ցավ եմ ապրում այն ամենի համար, ինչը տեսել ու կրել են մարդիկ, որոնք ապրել են այդ ժամանակաշրջանում», - ասաց Ունալանը։
Թուրք լրագրողի խոսքով՝ այսօր Թուրքիայի ոչ մի քաղաքացի չպետք է իրեն մեղավոր զգա, պետք է պարզապես ուսումնասիրել պատմական անցքերը, և եթե, իհարկե, այդպիսի բան տեղի է ունեցել, տեղյակ պահել այդ մասին ամբողջ աշխարհին։
«Երկու երկրների միջև հարաբերությունների կարգավորման համար անհրաժեշտ է, որ հարցն ընդգրկվի քաղաքական օրակարգում։ Հայաստանի քաղաքական օրակարգում հայ-թուրքական հաշտեցման գործընթացը մեծ կարևորություն ունի, ու թեև Թուրքիայում մարդիկ տեղյակ են Հայաստանի ու հայերի մասին, այդուհանդերձ, մեր երկրի քաղաքական օրակարգում այդ հարցը տեղ չի գտել», - նշեց Ունալանը։
Քադիր Գյուզելը ծնունդով Բուրսա քաղաքից է, աշխատում է տեղի «Իրավունք» թերթում։ «Ազատության» հետ զրույցում ասաց, որ հայերի ու Հայաստանի մասին իմացել է լրագրությամբ զբաղվելու տարիներին, իսկ դպրոցից ոչինչ չի հիշում։
«Թուրքիայում գրեթե բոլորը գիտեն, որ Օսմանյան կայսրության տարիներին մեծ ողբերգություն է տեղի ունեցել։ Մի կողմ թողնենք այն, որ Թուրքիայում արդեն սկսել են խոսել Ցեղասպանության մասին, միևնույն է, մեր երկրում այդ իրադարձությունները հանրությանը այլ կերպ են ներկայացվում։ Եվ քանի որ ինքս բավականաչափ տեղեկությունների չէի տիրապետում, հայտնվել էի այն մարդկանց կողքին, որոնք ժխտում են Եղեռնի փաստը։ Հիմա արդեն, երբ Ցեղասպանության թանգարանում ծանոթացա այդ նյութերին, տեսա վավերագրերը, խորապես հուզվեցի՝ հասկանալով, թե ինչու Թուրքիան մինչև օրս չի ճանաչել Ցեղասպանությունը», - ասաց Գյուզելը։
Ըստ լրագրողի, Թուրքիայի իշխանությունները շատ լավ գիտակցում են, թե ինչ է սպասվում իրենց ճանաչումից հետո, դրա համար էլ շարունակում են մերժողական քաղաքականությունը։
«Ցեղասպանության մասին անշուշտ պետք է խոսել, սակայն ոչ թանգարանի տնօրեն Հայկ Դեմոյանի նման», - ասում է թուրք լրագրողը։
Նշենք, որ Ցեղասպանության թանգարան այցելության ժամանակ տնօրեն Հայկ Դեմոյանը թուրք լրագրողների հետ զրույցում ասել էր, որ թանգարանը մի վայր է, որտեղ ներկայացված է ոչ միայն հայ ժողովրդի պատմությունն ու հիշողությունը այլև՝ Թուրքիայի ու թուրք ժողովրդի, և դա անվիճելի իրողություն է։
«Ցեղասպանության թանգարանի տնօրենի ուղերձը շատ բացասական և, իմ կարծիքով, ոչ դրական մոտեցում էր հայ-թուրքական հարաբերությունների հետագա զարգացման տեսանկյունից», - նշեց է Քադիր Գյուզելը՝ շարունակելով․ - «Ես չգիտեմ, թե «ցեղասպանություն» բառն օգտագործելով ինչ է փոխվում, որքանով է մեղմացվում այդ ցավը, այնուամենայնիվ դա պատմական իրողություն է, և եթե նայում ենք 1915 թվականի իրադարձություններին 2015 թվականի պատուհանից, ապա դա միանշանակ պետք է ցեղասպանություն անվանել, իսկ եթե հենց 1915 թվականի պատուհանից ենք նայում, ապա դա կարող է մեկնաբանվել` կոնկրետ այդ ժամանակի իրավիճակից ելնելով»:
«Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման համար կողմերը պետք է ավելի մեղմ մոտենան հարցին, և այդ պարագայում միայն կարելի է լուծում գտնել։ Կոպիտ միջոցներով ու խիստ տոնայնությամբ դրան հասնել հնարավոր չէ։ Ոչ թե պետք է նայել մարդու դեմքին ու հարցնել՝ ընդունո՞ւմ ես Ցեղասպանությունը, այլ պետք է երկխոսել մարդկանց հետ՝ փորձելով աստիճանաբար հասնել հարցի լուծմանը», - ընդգծեց թուրք լրագրողը:
Անկարայից լրագրող Հուսեյն Հայաթսևերը Ցեղասպանության հուշահամալիր այցելությունից հետո «Ազատության» հետ զրույցում ասաց, որ որևէ մեկը չպետք է ամաչի, կամ էլ հպարտանա տեղի ունեցածով: Յուրաքանչյուրը պետք է մեղավոր զգա իր գործած մեղքերի համար, քանի որ մարդն ինքը չի ընտրում իր ազգությունը։
«Եթե դու հիմա հարցնես՝ ես ինձ մեղավոր զգո՞ւմ եմ, կպատասխանեմ՝ ոչ։ Սակայն, Ցեղասպանության թանգարանում տեսնելով այդ ամենը՝ ես խորը վշտացած եմ ու նեղված, և իմ սրտի մի անկյունում այդ վիշտը գտել է իր տեղը», - նշեց անկարացի լրագրողը՝ հիշելով, որ դպրոցում ուսանելիս իրենց սովորեցնում էին, որ առաջին աշխարհամարտի տարիներին հայերն ու ռուսները միացել ու դուրս են եկել Թուրքիայի դեմ, և հենց դա է հայերի բռնագաղթի պատճառը:
«Արդեն ուսանողական տարիներին՝ 2004-2006 թվականներին, Հրանտ Դինքի հրապարակումների, ելույթների շնորհիվ հնարավորություն ունեցա տեղեկություններ իմանալ հայերի ու հայկական հարցի մասին», - ասաց Հայաթսևերը։
Թուրք լրագրողը թերահավատ է, որ մոտ ապագայում հայ-թուրքական միջպետական հարաբերությունները կկարգավորվեն: Թուրքիան առաջիկայում չի ճանաչելու Հայոց ցեղասպանությունը, Հայաստանը չի հրաժարվում ճանաչման գործընթացից, կա նաև Ղարաբաղյան խնդիր։
Թուրք լրագրողներն ու բլոգերները Հայաստան էին ժամանել «Աջակցություն Հայաստան-Թուրքիա կարգավորման գործընթացին» ծրագրի շրջանակներում կազմակերպված ավտոբուսային շրջագայության միջոցով, որի նախաձեռնողն է «Եվրասիա համագործակցություն» հիմնադրամը։