Հայաստանում լարվածությունը մի փոքր նվազում է: Այդ մասին ասել է ընդդիմադիր Հայ ազգային կոնգրեսի (ՀԱԿ) առաջնորդ, Հայաստանի առաջին նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը ռուսաստանյան «Մոսկովսկիե Նովոստի» պարբերականին տված հարցազրույցում:
Անդրադառնալով Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակին` Տեր-Պետրոսյանը հայտարարել է. - «Կլինի ֆորմալ, բաց երկխոսություն: Կոնգրեսի եւ նախագահի նշանակած պատվիրակությունները կարող են հանդիպել եւ քննարկել բոլոր խնդիրները»:
Միաժամանակ, նա ընդգծել է, որ ներկայումս ընդդիմադիր Կոնգրեսի կողմից «ձեւակերպումների մեղմացումը» «ոմանց կողմից չի ընկալվում»:
«Երեք տարի մենք պայքարել ենք շատ առճակատային, շատ կտրուկ ձեւակերպումների մակարդակով: Ժողովրդական հոգեբանության, փողոցային պայքարի հոգեբանության վրա դա մեծ ազդեցություն ունի: Դրան սովորել էին, եւ հիմա ձեւակերպումների ցանկացած մեղմացում դիտվում է որպես դավաճանություն: Եթե մենք խիստ առճակատման մեջ էինք իշխանությունների հետ եւ հիմա որոշ հարցեր իշխանությունների հետ երկխոսությամբ լուծելու պատրաստակամություն ենք ցուցաբերում, դա ոմանց կողմից չի ընկալվում», - նշել է ՀԱԿ-ի առաջնորդը` հավելելով. - «Դա մեր պարտքն է` բացատրել ժողովրդին, թե ինչի ենք մենք հասել եւ ինչի դեռ կհասնենք: Կարեւորը արդյունքներն են: Իսկ արդյունքներ կան եւ դեռ կլինեն»:
Հայաստանի իշխանությունները, ըստ ՀԱԿ-ի առաջնորդի, ստիպված գնացին զիջումների՝ տեսնելով արաբական աշխարհի իրադարձությունները, Հայաստանում ծավալվող սոցիալական ընդվզումը եւ Կոնգրեսի հանրահավաքների մարդաշատությունը:
«Այդ ամենը մենք կարողացանք համախմբել: Վերջին հանրահավաքները 100-հազարանոց էին: Եվ իշխանությունները հասկացան, որ պետք է ինչ-որ բան անել, հակառակ դեպքում կարող են ստանալ Թունիսը, Եգիպտոսը եւ այլն: Չեմ չափազանցում», - ասել է Տեր-Պետրոսյանը եւ հավելել. - «Եթե նրանք կատարեցին քաղբանտարկյալների ազատ արձակման, օպերայի մոտ հանրահավաքների արտոնման եւ 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձությունների քննության մեր պահանջները, դա այն պատճառով չէր, որ մեզանից վախեցան: Նրանք վախեցան իրավիճակից: Ինչ-որ որոշումներ չկայացնելու դեպքում հետո ավելի վատ է լինում: Եվ նրանք ստիպված էին գնալ այս զիջումներին»:
«Իշխանությունների այս շարժումները Սարգսյանի` Ռոբերտ Քոչարյանի ստվերից դուրս գալու փորձի են նմանվում: Եթե նա դա անի, հնարավո՞ր է, որ նախագահության երկրորդ ժամկետում էլ վերընտրվի», - լրագրողի այս հարցին Տեր-Պետրոսյանը պատասխանել է. -
«Ո'չ Սերժը, ո'չ Ռոբերտը երբեք չէին կարող նախագահ դառնալ, եթե չկեղծեին ընտրությունները... Եթե ես գնում եմ բանակցությունների, դա չի նշանակում, որ ընդունում եմ նրա լեգիտիմությունը: Ոչ մի դեպքում: Ինչպես նախկինում եմ համարել, որ նա ոչ լեգիտիմ է, ընտրություններն էլ՝ կեղծված, այդպես էլ շարունակելու եմ համարել»։
Արտահերթ ընտրությունների՝ ՀԱԿ-ի պահանջին վերաբերող հարցին ընդդիմադիր շարժման առաջնորդը պատասխանել է. - «2011 թվականի առաջին 4 ամիսներին Հայաստանից 45 հազար մարդ է հեռացել: Սրանք պաշտոնական տվյալներն են: Ի՞նչ կարող ենք ունենալ երկու տարի հետո: Խորհրդարանական ընտրություններից է մեկ տարի մնում, նախագահական ընտրություններին դեռ երկու տարի կա: Խնդիրը անհրաժեշտ է լուծել հնարավորինս շուտ: Կհաջողվի թե ոչ՝ չգիտեմ, դա ինձնից չէ կախված, ոչ էլ` Կոնգրեսից: Դա կախված է ժողովրդից: Ամեն ինչ տեղի է ունենում նրա ճնշման տակ»:
«Ես չեմ շտապում: Իրե'նք պետք է շտապեն, եթե գոնե մի քիչ մտածում են պետության եւ ժողովրդի մասին», - հայտարարել է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը:
Ծավալուն հարցազրույցի` արտաքին քաղաքականությանը վերաբերող հատվածում Հայաստանի առաջին նախագահը կարծիք է հայտնել, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման մասով գործող նախագահ Սերժ Սարգսյանն «ամեն ինչ ճիշտ է արել»:
«Այդ թեման միշտ պետք է օրակարգում պահել, որովհետեւ առանց հայ- թուրքական հարաբերությունների կարգավորման, առանց սահմանների բացման Հայաստանը զարգացման հեռանկարներ չունի», - հայտարարել է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը` հավելելով, որ ինքը շատ լավ պատկերացնում է սահմանի բացման ճանապարհային քարտեզը:
«Այժմ ալգորիթմը հետեւյալն է. հնարավոր է դա մեզ դուր չի գալիս, բայց դա փաստ է` թուրքերը չեն գնա որեւէ կարգավորման, քանի դեռ Ղարաբաղի հարցը լուծված չէ», - ասել է Կոնգրեսի առաջնորդը:
Միաժամանակ Լեւոն Տեր Պետրոսյանը կարծում է, որ Ղարաբաղի հարցով ցանկացած լուծում այսօր ավելի վատ է լինելու, քան 13 տարի առաջ:
«Այն ինչ հնարավոր էր անել 13 տարի առաջ, փորձում են հիմա անել, բայց հսկայական կորուստների գնով։ 1998-ին մենք մոտ էինք լուծմանը», - նշել է Լեւոն տեր Պետրոսյանը` ընդգծելով, որ այն ժամանակ առաջ քաշված կարգավորման փուլային տարբերակը գրեթե նույն ծրագիրն էր, ինչ որ այժմ դրված է սեղանին՝ Մադրիդյան սկզբունքների տեսքով:
«Ի՞նչ ունենք 13 տարի հետո. Ադրբեջանի համախառն ներքին արդյունքը 5 անգամ ավելի է քանի Հայաստանինը, բյուջեն 5 անգամ մեծ, ռազմական ծախսերն էլ 10-ն անգամ գերազանցում են: Բնականաբար, Ադրբեջանի պահանջներն ավելի կոշտ կլինեն։ Այժմ հասնել նրան, ինչին հնարավոր էր հասնել այն ժամանակ՝ շատ դժվար կլինի: Ցանկացած լուծում ավելի վատ է լինելու, քան այն ժամանակ: Ցավոք», - ասել է Լեւոն Տեր Պետրոսյանը:
«Երբ Ղարաբաղը դադարեց հակամարտության կողմ լինել, դա աշխարհի վերջն էր ինձ համար, եւ հայկական դիվանագիտության ամենահիմար, եթե ոչ հանցավոր սխալն էր՝ համաձայնել, որ Ղարաբաղն այլեւս բանակցային կողմ չլինի: Չէ՞ որ մենք Ղարաբաղի ինքնորոշման կողմնակից ենք, իսկ որտե՞ղ է Ղարաբաղի ինքնորոշումն առանց Ղարաբաղի, ինչպե՞ս Հայաստանը պետք է Ադրբեջանի հետ համաձայնագիր ստորագրի Ղարաբաղի ճակատագրի վերաբերյալ, այդ դեպքում ո՞ւր մնաց ինքնորոշումը», - հարցնում է Տեր-Պետրոսյանըլ:
Հայաստանի կողմից Ղարաբաղի անկախության ճանաչումը նա համարում է «սուբյեկտիվ ցանկության շրջանակներից դուրս»: Հիշեցնելով, որ Հայաստանի երեք նախագահներն էլ չեն ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը, Կոնգրեսի առաջնորդը եզրակացնում է` «նշանակում է` կա օբյեկտիվ պատճառ»:
Տեր-Պետրոսյանի խոսքով, ղարաբաղյան հարցի կարգավորման ողջ քաղաքականությունը մինչ այժմ, առնվազն խոսքերի մակարդակով, հիմնված է փոխզիջման վրա։
«Ճանաչելով Լեռնային Ղարաբաղը` մենք կհրաժարվեինք այդ սկզբունքից։ Անմիջապես դադարում են բանակցությունները, անմիջապես Ադրբեջանին այլընտրանք չի մնում, քան հարցը լուծել ուժային ճանապարհով։ Այդ դեպքում, հավաստիացնում եմ, միջազգային հանրության համակրանքը կուղղվի Ադրբեջանի կողմը», - պարզաբանել է Կոնգրեսի առաջնորդը:
Հայտարարելով, որ «Ռուսաստանը պարտավոր չէ հայկական կողմին պաշտպանել», Հայաստանի առաջին նախագահը ճիշտ է համարում Գյումրիում ռուսական ռազմաբազայի տեղակայման ժամկետի երկարաձգման քայլը:
«Դուք մոռանում եք հոգեբանական պահը. Հայաստանում ռուսական բազան միանշանակ Թուրքիայի համար միջամտության խոչընդոտ է, անկախ նրանից, թե այդ բազան արդյո՞ք կմիջամտի Հայաստանի օգտին: Միայն բազայի գոյության փաստը Թուրքիային շատ բան է ասում։ Եթե հանկարծ Ղարաբաղում պատերազմ սկսվի, Ռուսաստանը պարտավոր չէ հայկական կողմին պաշտպանել։ Շատերը կարծում են, որ պարտավոր է, բայց դա շատ վտանգավոր մոլորություն է։ Չկա նման պարտավորություն», - ասել է Հայ ազգային կոնգրեսի առաջնորդ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը։
Անդրադառնալով Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակին` Տեր-Պետրոսյանը հայտարարել է. - «Կլինի ֆորմալ, բաց երկխոսություն: Կոնգրեսի եւ նախագահի նշանակած պատվիրակությունները կարող են հանդիպել եւ քննարկել բոլոր խնդիրները»:
Միաժամանակ, նա ընդգծել է, որ ներկայումս ընդդիմադիր Կոնգրեսի կողմից «ձեւակերպումների մեղմացումը» «ոմանց կողմից չի ընկալվում»:
Երկխոսության պատրաստակամությունը ոմանց կողմից չի ընկալվում ...
«Երեք տարի մենք պայքարել ենք շատ առճակատային, շատ կտրուկ ձեւակերպումների մակարդակով: Ժողովրդական հոգեբանության, փողոցային պայքարի հոգեբանության վրա դա մեծ ազդեցություն ունի: Դրան սովորել էին, եւ հիմա ձեւակերպումների ցանկացած մեղմացում դիտվում է որպես դավաճանություն: Եթե մենք խիստ առճակատման մեջ էինք իշխանությունների հետ եւ հիմա որոշ հարցեր իշխանությունների հետ երկխոսությամբ լուծելու պատրաստակամություն ենք ցուցաբերում, դա ոմանց կողմից չի ընկալվում», - նշել է ՀԱԿ-ի առաջնորդը` հավելելով. - «Դա մեր պարտքն է` բացատրել ժողովրդին, թե ինչի ենք մենք հասել եւ ինչի դեռ կհասնենք: Կարեւորը արդյունքներն են: Իսկ արդյունքներ կան եւ դեռ կլինեն»:
Հայաստանի իշխանությունները, ըստ ՀԱԿ-ի առաջնորդի, ստիպված գնացին զիջումների՝ տեսնելով արաբական աշխարհի իրադարձությունները, Հայաստանում ծավալվող սոցիալական ընդվզումը եւ Կոնգրեսի հանրահավաքների մարդաշատությունը:
«Այդ ամենը մենք կարողացանք համախմբել: Վերջին հանրահավաքները 100-հազարանոց էին: Եվ իշխանությունները հասկացան, որ պետք է ինչ-որ բան անել, հակառակ դեպքում կարող են ստանալ Թունիսը, Եգիպտոսը եւ այլն: Չեմ չափազանցում», - ասել է Տեր-Պետրոսյանը եւ հավելել. - «Եթե նրանք կատարեցին քաղբանտարկյալների ազատ արձակման, օպերայի մոտ հանրահավաքների արտոնման եւ 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձությունների քննության մեր պահանջները, դա այն պատճառով չէր, որ մեզանից վախեցան: Նրանք վախեցան իրավիճակից: Ինչ-որ որոշումներ չկայացնելու դեպքում հետո ավելի վատ է լինում: Եվ նրանք ստիպված էին գնալ այս զիջումներին»:
«Իշխանությունների այս շարժումները Սարգսյանի` Ռոբերտ Քոչարյանի ստվերից դուրս գալու փորձի են նմանվում: Եթե նա դա անի, հնարավո՞ր է, որ նախագահության երկրորդ ժամկետում էլ վերընտրվի», - լրագրողի այս հարցին Տեր-Պետրոսյանը պատասխանել է. -
«Ո'չ Սերժը, ո'չ Ռոբերտը երբեք չէին կարող նախագահ դառնալ, եթե չկեղծեին ընտրությունները... Եթե ես գնում եմ բանակցությունների, դա չի նշանակում, որ ընդունում եմ նրա լեգիտիմությունը: Ոչ մի դեպքում: Ինչպես նախկինում եմ համարել, որ նա ոչ լեգիտիմ է, ընտրություններն էլ՝ կեղծված, այդպես էլ շարունակելու եմ համարել»։
Արտահերթ ընտրությունների՝ ՀԱԿ-ի պահանջին վերաբերող հարցին ընդդիմադիր շարժման առաջնորդը պատասխանել է. - «2011 թվականի առաջին 4 ամիսներին Հայաստանից 45 հազար մարդ է հեռացել: Սրանք պաշտոնական տվյալներն են: Ի՞նչ կարող ենք ունենալ երկու տարի հետո: Խորհրդարանական ընտրություններից է մեկ տարի մնում, նախագահական ընտրություններին դեռ երկու տարի կա: Խնդիրը անհրաժեշտ է լուծել հնարավորինս շուտ: Կհաջողվի թե ոչ՝ չգիտեմ, դա ինձնից չէ կախված, ոչ էլ` Կոնգրեսից: Դա կախված է ժողովրդից: Ամեն ինչ տեղի է ունենում նրա ճնշման տակ»:
«Ես չեմ շտապում: Իրե'նք պետք է շտապեն, եթե գոնե մի քիչ մտածում են պետության եւ ժողովրդի մասին», - հայտարարել է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը:
«Երբ Ղարաբաղը դադարեց հակամարտության կողմ լինել...»
Ծավալուն հարցազրույցի` արտաքին քաղաքականությանը վերաբերող հատվածում Հայաստանի առաջին նախագահը կարծիք է հայտնել, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման մասով գործող նախագահ Սերժ Սարգսյանն «ամեն ինչ ճիշտ է արել»:
«Այդ թեման միշտ պետք է օրակարգում պահել, որովհետեւ առանց հայ- թուրքական հարաբերությունների կարգավորման, առանց սահմանների բացման Հայաստանը զարգացման հեռանկարներ չունի», - հայտարարել է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը` հավելելով, որ ինքը շատ լավ պատկերացնում է սահմանի բացման ճանապարհային քարտեզը:
«Այժմ ալգորիթմը հետեւյալն է. հնարավոր է դա մեզ դուր չի գալիս, բայց դա փաստ է` թուրքերը չեն գնա որեւէ կարգավորման, քանի դեռ Ղարաբաղի հարցը լուծված չէ», - ասել է Կոնգրեսի առաջնորդը:
Միաժամանակ Լեւոն Տեր Պետրոսյանը կարծում է, որ Ղարաբաղի հարցով ցանկացած լուծում այսօր ավելի վատ է լինելու, քան 13 տարի առաջ:
«Այն ինչ հնարավոր էր անել 13 տարի առաջ, փորձում են հիմա անել, բայց հսկայական կորուստների գնով։ 1998-ին մենք մոտ էինք լուծմանը», - նշել է Լեւոն տեր Պետրոսյանը` ընդգծելով, որ այն ժամանակ առաջ քաշված կարգավորման փուլային տարբերակը գրեթե նույն ծրագիրն էր, ինչ որ այժմ դրված է սեղանին՝ Մադրիդյան սկզբունքների տեսքով:
«Ի՞նչ ունենք 13 տարի հետո. Ադրբեջանի համախառն ներքին արդյունքը 5 անգամ ավելի է քանի Հայաստանինը, բյուջեն 5 անգամ մեծ, ռազմական ծախսերն էլ 10-ն անգամ գերազանցում են: Բնականաբար, Ադրբեջանի պահանջներն ավելի կոշտ կլինեն։ Այժմ հասնել նրան, ինչին հնարավոր էր հասնել այն ժամանակ՝ շատ դժվար կլինի: Ցանկացած լուծում ավելի վատ է լինելու, քան այն ժամանակ: Ցավոք», - ասել է Լեւոն Տեր Պետրոսյանը:
«Երբ Ղարաբաղը դադարեց հակամարտության կողմ լինել, դա աշխարհի վերջն էր ինձ համար, եւ հայկական դիվանագիտության ամենահիմար, եթե ոչ հանցավոր սխալն էր՝ համաձայնել, որ Ղարաբաղն այլեւս բանակցային կողմ չլինի: Չէ՞ որ մենք Ղարաբաղի ինքնորոշման կողմնակից ենք, իսկ որտե՞ղ է Ղարաբաղի ինքնորոշումն առանց Ղարաբաղի, ինչպե՞ս Հայաստանը պետք է Ադրբեջանի հետ համաձայնագիր ստորագրի Ղարաբաղի ճակատագրի վերաբերյալ, այդ դեպքում ո՞ւր մնաց ինքնորոշումը», - հարցնում է Տեր-Պետրոսյանըլ:
Հայաստանի կողմից Ղարաբաղի անկախության ճանաչումը նա համարում է «սուբյեկտիվ ցանկության շրջանակներից դուրս»: Հիշեցնելով, որ Հայաստանի երեք նախագահներն էլ չեն ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը, Կոնգրեսի առաջնորդը եզրակացնում է` «նշանակում է` կա օբյեկտիվ պատճառ»:
Տեր-Պետրոսյանի խոսքով, ղարաբաղյան հարցի կարգավորման ողջ քաղաքականությունը մինչ այժմ, առնվազն խոսքերի մակարդակով, հիմնված է փոխզիջման վրա։
«Ճանաչելով Լեռնային Ղարաբաղը` մենք կհրաժարվեինք այդ սկզբունքից։ Անմիջապես դադարում են բանակցությունները, անմիջապես Ադրբեջանին այլընտրանք չի մնում, քան հարցը լուծել ուժային ճանապարհով։ Այդ դեպքում, հավաստիացնում եմ, միջազգային հանրության համակրանքը կուղղվի Ադրբեջանի կողմը», - պարզաբանել է Կոնգրեսի առաջնորդը:
Հայտարարելով, որ «Ռուսաստանը պարտավոր չէ հայկական կողմին պաշտպանել», Հայաստանի առաջին նախագահը ճիշտ է համարում Գյումրիում ռուսական ռազմաբազայի տեղակայման ժամկետի երկարաձգման քայլը:
«Դուք մոռանում եք հոգեբանական պահը. Հայաստանում ռուսական բազան միանշանակ Թուրքիայի համար միջամտության խոչընդոտ է, անկախ նրանից, թե այդ բազան արդյո՞ք կմիջամտի Հայաստանի օգտին: Միայն բազայի գոյության փաստը Թուրքիային շատ բան է ասում։ Եթե հանկարծ Ղարաբաղում պատերազմ սկսվի, Ռուսաստանը պարտավոր չէ հայկական կողմին պաշտպանել։ Շատերը կարծում են, որ պարտավոր է, բայց դա շատ վտանգավոր մոլորություն է։ Չկա նման պարտավորություն», - ասել է Հայ ազգային կոնգրեսի առաջնորդ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը։
