Բնապահպաններն ասում են, որ նախագծի իրականացման արդյունքում Կապան քաղաքի տարածքը կհայտնվի պայթեցումների, փոշու եւ թունավոր տարրեր պարունակող միլիոնավոր տոննա ապարների ազդեցության տակ: Ըստ նրանց` Կապանի Շահումյան թաղամասի հանքի` բաց եղանակով շահագործումը մեծ ռիսկեր է պարունակում տեղի բնակչության առողջության եւ կյանքի համար:
«Ծանր մետաղները չեն անհետանում, նրանք ուղղակի կուտակվում եւ հողի, եւ մարդկանց օրգանիզմի մեջ: Ոչ ոք չի հետազոտում` ինչ է կատարվում այդ մարդկանց մոտ: Մենք այնտեղ գնում ենք, տեսնում ենք փոքր երեխաներ, նույնիսկ ատամ չկա բերանի մեջ ու ոչ ոք չի ասում, սա ատամների հարց չէ, սա համակարգային հարց է», - երկուշաբթի կայացած մամլո ասուլիսի ժամանակ ասաց «Էկոլուր» հասարակական կազմակերպության նախագահ Ինգա Զարաֆյանը:
Ըստ Զարաֆյանի` Սյունիքի մարզն առանց այն էլ աղետալի վիճակում է: Նա վկայակոչում է 2-3 տարի առաջ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի «Էկոլոգանոոսֆերային հետազոտություններ» կենտրոնի ուսումնասիրության արդյունքները, որոնց համաձայն` Կապանում ջրի, հողի, սննդամթերքի աղտոտվածությունը մի քանի անգամ գերազանցում է թույլատրելի սահմանները:
«Դինո գոլդ մայնինգ» ընկերության կանադական սեփականատեր «Դանդի փրեշըս մեթըլս» կորպորացիան Շահումյանի հանքավայրի պաշարները գնահատում է 12.4 միլիոն տոննա, հանքի բաց շահագործման եղանակին անցնելը ընկերությանը հնարավորություն կտա արդյունահանման տարեկան ծավալները հասցնել մի քանի միլիոն տոննայի:
«Սա նշանակում է, որ հանքավայրը կշահագործվի ոչ թե 25 տարի, այլ 5-6 տարի, եւ դա նշանակում է, որ այդ աշխատատեղերը 5-6 տարուց հետո ուղղակի կոչնչանան», - ասաց Զարաֆյանը:
Նախագիծը դեռեւս մշակման փուլում է, այն դեռ չի ներկայացվել ոչ կառավարությանը, ոչ էլ բնապահպանական փորձաքննության, սակայն բնապահպանները մտահոգ են` վկայակոչելով Թեղուտի հանքավայրի շահագործման նախադեպը:
«Մենք կորցնում ենք Զանգեզուրը: Շուտով այս տարածքում չենք ունենա ոչ մի բնակիչ, մնացած բոլոր բնակիչներն էլ կտառապեն շատ ծանր հիվանդություններից: Մենք տվյալներ ունենք Քաջարանի կոմբինատից, արդեն իսկ մեծ թվով հիվանդ մարդիկ, երեխաներ, անոմալ ծնունդներ կան Քաջարանում: Այս ամենը ավելի սուր վիճակով տեղափոխում ենք Կապան», - ասաց 50 բնապահպանական կազմակերպություններ համախմբող «Էկոլոգիական հասարական դաշինք»-ի համակարգող Սիլվա Ադամյանը:
Բնապահպանները նամակով պատրաստվում են դիմել կանադացի ներդրողներին, Կանադայի վարչապետին, ինչպես նաեւ Եվրոպական զարգացման բանկին` նախագիծը չֆինանսավորելու խնդրանքով: Նրանց ներքին տեղեկատվության համաձայն` խոսքը 50 միլիոն դոլարի ներդրման մասին է:
Բնապահպանները անհանգստացած են, քանի որ նախագծի իրականացման արդյունքում հանքի տարածքում նաեւ մրգատու ծառեր են կտրվելու: «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում Կապանի քաղաքապետ Արթուր Աթայանը վերջերս հայտարարել էր 7000 ծառերի հատման մասին: Մինչդեռ բնապահպանները այսօր հայտարարեցին, թե հատվելու է 50 000 ծառ:
«Սյունիքից մեր կոլեգաները նշում են` հստակ փաստեր կան, որ ընկերության փաստաթղթերում խոսվում է 50 հազար ծառի մասին, փոխհատուցումը տրվել է հենց 50 հազար ծառի համար, եւ տարօրինակ է, թե քաղաքապետը որտեղից է այդ թիվը վերցրել», - ասաց «Էկոդար» հկ-ի նախագահ Հրայր Սավզյանը:
Սավզյանի խոսքով` ծառերը հատելու կոնկրետ գործողությունների անցնելու դեպքում թե մայրաքաղաքի, թե Կապանի բնապահպան ակտիվիստները մտադիր են տեղում վրանային ճամբար կազմակերպել` թույլ չտալու ծառահատումները:
«Ուղղակի ֆիզիկապես թույլ չտանք, որ այդ ծառերը հատվեն, կարծում են, որ նրանք նույնիսկ չեն էլ սպասի հանրային լսումների, բնապահպանության նախարարության արձանգանքի կամ կառավարության համապատասխան որոշմանը: Քանի որ այսպես բացահայտ հայտարարում են, որ պետք է հատվի, այդ վտանգը կա», - ասաց բնապահպանը:
«Ծանր մետաղները չեն անհետանում, նրանք ուղղակի կուտակվում եւ հողի, եւ մարդկանց օրգանիզմի մեջ: Ոչ ոք չի հետազոտում` ինչ է կատարվում այդ մարդկանց մոտ: Մենք այնտեղ գնում ենք, տեսնում ենք փոքր երեխաներ, նույնիսկ ատամ չկա բերանի մեջ ու ոչ ոք չի ասում, սա ատամների հարց չէ, սա համակարգային հարց է», - երկուշաբթի կայացած մամլո ասուլիսի ժամանակ ասաց «Էկոլուր» հասարակական կազմակերպության նախագահ Ինգա Զարաֆյանը:
Ըստ Զարաֆյանի` Սյունիքի մարզն առանց այն էլ աղետալի վիճակում է: Նա վկայակոչում է 2-3 տարի առաջ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի «Էկոլոգանոոսֆերային հետազոտություններ» կենտրոնի ուսումնասիրության արդյունքները, որոնց համաձայն` Կապանում ջրի, հողի, սննդամթերքի աղտոտվածությունը մի քանի անգամ գերազանցում է թույլատրելի սահմանները:
«Դինո գոլդ մայնինգ» ընկերության կանադական սեփականատեր «Դանդի փրեշըս մեթըլս» կորպորացիան Շահումյանի հանքավայրի պաշարները գնահատում է 12.4 միլիոն տոննա, հանքի բաց շահագործման եղանակին անցնելը ընկերությանը հնարավորություն կտա արդյունահանման տարեկան ծավալները հասցնել մի քանի միլիոն տոննայի:
«Սա նշանակում է, որ հանքավայրը կշահագործվի ոչ թե 25 տարի, այլ 5-6 տարի, եւ դա նշանակում է, որ այդ աշխատատեղերը 5-6 տարուց հետո ուղղակի կոչնչանան», - ասաց Զարաֆյանը:
Նախագիծը դեռեւս մշակման փուլում է, այն դեռ չի ներկայացվել ոչ կառավարությանը, ոչ էլ բնապահպանական փորձաքննության, սակայն բնապահպանները մտահոգ են` վկայակոչելով Թեղուտի հանքավայրի շահագործման նախադեպը:
«Մենք կորցնում ենք Զանգեզուրը: Շուտով այս տարածքում չենք ունենա ոչ մի բնակիչ, մնացած բոլոր բնակիչներն էլ կտառապեն շատ ծանր հիվանդություններից: Մենք տվյալներ ունենք Քաջարանի կոմբինատից, արդեն իսկ մեծ թվով հիվանդ մարդիկ, երեխաներ, անոմալ ծնունդներ կան Քաջարանում: Այս ամենը ավելի սուր վիճակով տեղափոխում ենք Կապան», - ասաց 50 բնապահպանական կազմակերպություններ համախմբող «Էկոլոգիական հասարական դաշինք»-ի համակարգող Սիլվա Ադամյանը:
Բնապահպանները նամակով պատրաստվում են դիմել կանադացի ներդրողներին, Կանադայի վարչապետին, ինչպես նաեւ Եվրոպական զարգացման բանկին` նախագիծը չֆինանսավորելու խնդրանքով: Նրանց ներքին տեղեկատվության համաձայն` խոսքը 50 միլիոն դոլարի ներդրման մասին է:
Բնապահպանները անհանգստացած են, քանի որ նախագծի իրականացման արդյունքում հանքի տարածքում նաեւ մրգատու ծառեր են կտրվելու: «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում Կապանի քաղաքապետ Արթուր Աթայանը վերջերս հայտարարել էր 7000 ծառերի հատման մասին: Մինչդեռ բնապահպանները այսօր հայտարարեցին, թե հատվելու է 50 000 ծառ:
«Սյունիքից մեր կոլեգաները նշում են` հստակ փաստեր կան, որ ընկերության փաստաթղթերում խոսվում է 50 հազար ծառի մասին, փոխհատուցումը տրվել է հենց 50 հազար ծառի համար, եւ տարօրինակ է, թե քաղաքապետը որտեղից է այդ թիվը վերցրել», - ասաց «Էկոդար» հկ-ի նախագահ Հրայր Սավզյանը:
Սավզյանի խոսքով` ծառերը հատելու կոնկրետ գործողությունների անցնելու դեպքում թե մայրաքաղաքի, թե Կապանի բնապահպան ակտիվիստները մտադիր են տեղում վրանային ճամբար կազմակերպել` թույլ չտալու ծառահատումները:
«Ուղղակի ֆիզիկապես թույլ չտանք, որ այդ ծառերը հատվեն, կարծում են, որ նրանք նույնիսկ չեն էլ սպասի հանրային լսումների, բնապահպանության նախարարության արձանգանքի կամ կառավարության համապատասխան որոշմանը: Քանի որ այսպես բացահայտ հայտարարում են, որ պետք է հատվի, այդ վտանգը կա», - ասաց բնապահպանը:
