Երկուշաբթի օրը Թուրքիայի ատգործնախարարությունը քննադատության է ենթարկել հայ - թուրքական արձանագրությունների սահմանադրականության վերաբերյալ Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի հունվարի 12-ին կայացրած որոշումը: Հայաստանի արտգործնախարարը մտադիր է այդ հայտարարության կապակցությամբ իր «տարակուսանքը հայտնել թուրք գործընկերոջը»:
Թուրքիայի արտաքին գերատեսչության տարածած հաղորդագրությունում ասված է, թե հիշյալ որոշումը պարունակում է նախապայմաններ եւ սահմանափակող դրույթներ, որոնք «վնաս են հասցնում արձանագրությունների տառին եւ ոգուն»:
«Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի որոշումը վտանգում է այդ արձանագրությունների շուրջ ընթացող բանակցությունների բուն իմաստը, ինչպես նաեւ դրանց հիմնարար նպատակը: Այդ մոտեցումը չի կարող ընդունելի լինել թուրքական կողմի համար», - ասված է հաղորդագրությունում:
Հայտարարելով, թե «Թուրքիան, հավատարիմ իր միջազգային պարտավորություններին, շարունակում է նվիրված մնալ հայ - թուրքական արձանագրությունների հիմնական դրույթներին», պաշտոնական Անկարան «նույն նվիրվածությունն է ակնկալում Հայաստանի կառավարությունից»:
Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի որոշմամբ գծվել էին իրավական այն սահմանները, որոնց շրջանակներում էլ, դատարանի գնահատմամբ, պետք է կյանքի կոչվեն հայ - թուրքական արձանագրությունները: Մասնավորապես, նշվել էր, թե արձանագրություններով ստանձնվող երկու կոնկրետ պարտավորությունները՝ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումն ու ընդհանուր սահմանի բացումը, ունեն փոխպայմանավորված ելակետային նշանակություն: Արձանագրություններում ամրագրված մյուս բոլոր պարտավորությունները, ըստ Սահմանադրական դատարանի, միջազգային իրավական ուժ կարող են ունենալ Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ փաստացի սահմանի բաց լինելու եւ կոնկրետ դիվանագիտական հարաբերությունների առկայության դեպքում:
Որոշ փորձագետներ էական են դիտում ինչպես այս, այնպես էլ Սահմանադրական դատարանի որոշման հետեւյալ հատվածը. - «Արձանագրություններում տեղ գտած դրույթները չեն կարող մեկնաբանվել ու կիրառվել այնպես, որ հակասեն Հայաստանի Սահմանադրության նախաբանի դրույթներին եւ Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրի 11-րդ կետի պահանջներին»:
Անկախության մասին հռչակագիրը, մասնավորապես, արձանագրում է, որ Հայաստանի Հանրապետությունը հետամուտ է Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը, ու թեեւ Թուրքիայի արտգործնախարարությունը չի մանրամասնում, թե հատկապես որ դրույթներն է արձանագրությունների ոգուն անհամապատասխան գնահատում, ենթադրություններ կան, որ պաշտոնական Անկարայի արձագանքը, մասնավորապես, կարող է պայմանավորված լինել հենց վերը նշված հղումներով:
«Ազատություն» ռադիոկայանի խնդրանքով մեկնաբանելով Թուրքիայի արտգործնախարարության արձագանքը` սահմանադրագետ Հրայր Թովմասյանը, մասնավորապես, ընդգծեց. - «Երեւի թե հայկական կողմի ուշացած արձագանքն է, որ Թուրքիան հիմա իրեն իրավունք է վերապահում նման բաների մասին հայտարարություն անել: Եվ պետք էր ավելի շուտ քայլեր անել` սկսած այն պահից, երբ արձանագրությունները ստորագրելուց հետո Թուրքիան սկսեց տարբեր ատյաններում բարձրաձայնել, որ սահմանը կբացվի կամ հարաբերությունները կզարգանան Ղարաբաղյան կոնֆլիկտի լուծումից հետո»:
«Գուցե թուրքական կողմին դուր չի եկել դատարանի այն մեկնաբանությունը, թե Արձանագրություններում ամրագրված պարտավորությունները միջազգային իրավական ուժ կարող են ունենալ Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ փաստացի սահմանի բաց լինելու դեպքո՞ւմ», - «Ազատություն» ռադիոկայանի այս հարցին Թովմասյանը արձագանքեց. - «Անշուշտ, հիմարին էլ պարզ է, որ եթե սահմանները բաց չեն եւ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատված չեն, այս արձանագրությունները զրո կոպեկ նշանակություն ունեն, եւ մնացած ինչի շուրջ պայմանավորվել են` չեն կարող այդպիսի բաներ լինել»:
Սահմանադրագետի համոզմամբ` այսօրինակ պահվածքով Թուրքիան իրականում ինքն է խոչընդոտում արձանագրությունների վավերացման ու կարգավորման հետագա ընթացքին:
«Սա արդեն քաղաքական պրոցես է` այստեղ իրավական պրոցեսներ չկան», - ընդգծեց Հրայր Թովմասյանը:
Ավելի ուշ Հայաստանի արտգործնախարարությունը տարածեց արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանի մեկնաբանությունը Թուրքիայի արտգործնախարարության հայտարարության կապակցությամբ:
«Ես մտադիր եմ կապվել իմ գործընկերոջ` պարոն Դավութoղլուի հետ` տարակուսանքս հայտնելու եւ պարզելու, թե ՀՀ Սահմանադրական դատարանի որոշման մեջ թուրքական կողմը որտե՞ղ է տեսել նախապայմաններ եւ ինչո՞վ է այն հակասում արձանագրությունների հիմնարար նպատակին», - ասել է նախարարը՝ հավելելով. - «Հուսով եմ, որ նման հայտարարությամբ թուրքական կողմը չի փորձում արդարացնել իր կողմից նախապայմաններ առաջադրելու շարունակական փորձերը եւ քողարկել արձանագրությունների վավերացման գործընթացի անհարկի ձգձգումը»։
Թուրքիայի արտաքին գերատեսչության տարածած հաղորդագրությունում ասված է, թե հիշյալ որոշումը պարունակում է նախապայմաններ եւ սահմանափակող դրույթներ, որոնք «վնաս են հասցնում արձանագրությունների տառին եւ ոգուն»:
«Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի որոշումը վտանգում է այդ արձանագրությունների շուրջ ընթացող բանակցությունների բուն իմաստը, ինչպես նաեւ դրանց հիմնարար նպատակը: Այդ մոտեցումը չի կարող ընդունելի լինել թուրքական կողմի համար», - ասված է հաղորդագրությունում:
Հայտարարելով, թե «Թուրքիան, հավատարիմ իր միջազգային պարտավորություններին, շարունակում է նվիրված մնալ հայ - թուրքական արձանագրությունների հիմնական դրույթներին», պաշտոնական Անկարան «նույն նվիրվածությունն է ակնկալում Հայաստանի կառավարությունից»:
Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի որոշմամբ գծվել էին իրավական այն սահմանները, որոնց շրջանակներում էլ, դատարանի գնահատմամբ, պետք է կյանքի կոչվեն հայ - թուրքական արձանագրությունները: Մասնավորապես, նշվել էր, թե արձանագրություններով ստանձնվող երկու կոնկրետ պարտավորությունները՝ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումն ու ընդհանուր սահմանի բացումը, ունեն փոխպայմանավորված ելակետային նշանակություն: Արձանագրություններում ամրագրված մյուս բոլոր պարտավորությունները, ըստ Սահմանադրական դատարանի, միջազգային իրավական ուժ կարող են ունենալ Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ փաստացի սահմանի բաց լինելու եւ կոնկրետ դիվանագիտական հարաբերությունների առկայության դեպքում:
Որոշ փորձագետներ էական են դիտում ինչպես այս, այնպես էլ Սահմանադրական դատարանի որոշման հետեւյալ հատվածը. - «Արձանագրություններում տեղ գտած դրույթները չեն կարող մեկնաբանվել ու կիրառվել այնպես, որ հակասեն Հայաստանի Սահմանադրության նախաբանի դրույթներին եւ Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրի 11-րդ կետի պահանջներին»:
Անկախության մասին հռչակագիրը, մասնավորապես, արձանագրում է, որ Հայաստանի Հանրապետությունը հետամուտ է Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը, ու թեեւ Թուրքիայի արտգործնախարարությունը չի մանրամասնում, թե հատկապես որ դրույթներն է արձանագրությունների ոգուն անհամապատասխան գնահատում, ենթադրություններ կան, որ պաշտոնական Անկարայի արձագանքը, մասնավորապես, կարող է պայմանավորված լինել հենց վերը նշված հղումներով:
«Ազատություն» ռադիոկայանի խնդրանքով մեկնաբանելով Թուրքիայի արտգործնախարարության արձագանքը` սահմանադրագետ Հրայր Թովմասյանը, մասնավորապես, ընդգծեց. - «Երեւի թե հայկական կողմի ուշացած արձագանքն է, որ Թուրքիան հիմա իրեն իրավունք է վերապահում նման բաների մասին հայտարարություն անել: Եվ պետք էր ավելի շուտ քայլեր անել` սկսած այն պահից, երբ արձանագրությունները ստորագրելուց հետո Թուրքիան սկսեց տարբեր ատյաններում բարձրաձայնել, որ սահմանը կբացվի կամ հարաբերությունները կզարգանան Ղարաբաղյան կոնֆլիկտի լուծումից հետո»:
«Գուցե թուրքական կողմին դուր չի եկել դատարանի այն մեկնաբանությունը, թե Արձանագրություններում ամրագրված պարտավորությունները միջազգային իրավական ուժ կարող են ունենալ Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ փաստացի սահմանի բաց լինելու դեպքո՞ւմ», - «Ազատություն» ռադիոկայանի այս հարցին Թովմասյանը արձագանքեց. - «Անշուշտ, հիմարին էլ պարզ է, որ եթե սահմանները բաց չեն եւ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատված չեն, այս արձանագրությունները զրո կոպեկ նշանակություն ունեն, եւ մնացած ինչի շուրջ պայմանավորվել են` չեն կարող այդպիսի բաներ լինել»:
Սահմանադրագետի համոզմամբ` այսօրինակ պահվածքով Թուրքիան իրականում ինքն է խոչընդոտում արձանագրությունների վավերացման ու կարգավորման հետագա ընթացքին:
«Սա արդեն քաղաքական պրոցես է` այստեղ իրավական պրոցեսներ չկան», - ընդգծեց Հրայր Թովմասյանը:
Ավելի ուշ Հայաստանի արտգործնախարարությունը տարածեց արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանի մեկնաբանությունը Թուրքիայի արտգործնախարարության հայտարարության կապակցությամբ:
«Ես մտադիր եմ կապվել իմ գործընկերոջ` պարոն Դավութoղլուի հետ` տարակուսանքս հայտնելու եւ պարզելու, թե ՀՀ Սահմանադրական դատարանի որոշման մեջ թուրքական կողմը որտե՞ղ է տեսել նախապայմաններ եւ ինչո՞վ է այն հակասում արձանագրությունների հիմնարար նպատակին», - ասել է նախարարը՝ հավելելով. - «Հուսով եմ, որ նման հայտարարությամբ թուրքական կողմը չի փորձում արդարացնել իր կողմից նախապայմաններ առաջադրելու շարունակական փորձերը եւ քողարկել արձանագրությունների վավերացման գործընթացի անհարկի ձգձգումը»։