Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ երկկողմ հարաբերությունների կարգավորման շուրջ համաձայնության գալու մասին հայտարարությունը, ինչպես «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ հարցազրույցում մեկնաբանեց Հայաստանի արտգործնախարարության խոսնակի պաշտոնակատար Տիգրան Բալայանը, չի նշանակում, որ պաշտոնական Երեւանը փոխել է իր տեսակետը Անկարայի կողմից առաջադրվող նախապայմանների` ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման եւ զորքերի դուրսբերման կամ պատմաբանների հանձնաժողով ստեղծելու վերաբերյալ:
Բալայանը հրաժարվեց մեկնաբանել, թե ինչու է հայտարարությունը հրապարակվել ապրիլի 24-ի նախօրեին։
«Ազատություն» ռադիոկայանի հարցին՝ եթե Հայաստանը եւ Թուրքիան համաձայնության են եկել երկկողմ հարաբերությունների կարգավորման «համապարփակ շրջանակի շուրջ երկու կողմերին գոհացնող կերպով», որն է այդ դեպքում «ճանապարհային քարտեզ» սահմանելու անհրաժեշտությունը, Տիգրան Բալայանը արձագանքեց. - ««Ճանապարհային քարտեզ» բառակապակցությունը դիվանագիտական բառապաշարում ընդունված եւ օգտագործվող հասկացություն է, որը նշանակում է ձեռնարկվելիք քայլերի ծրագիր: Ծրագրի մանրամասները առայժմ հրապարակման ենթակա չեն»:
Ազգային Ժողովում ներկայացված միակ ընդդիմադիր քաղաքական ուժի՝ «Ժառանգություն» կուսակցության խորհրդարանական խմբակցության ղեկավար Արմեն Մարտիրոսյանը հնչեցրեց իր մտահոգությունը. - «Պաշտոնական հայտարարությունը չի ներառում, թե ինչ կետերի մասին է խոսքը, ինչ հիմքերի մասին է խոսքը: Սկզբունքային կետերի շուրջ՝ թե ինչ կետերի շուրջ են գնում բանակցությունները… Իսկ որ բանակցությունների համար ինչ-որ կետեր կան, որովհետեւ համաձայնեցված հիմքերի մասին է խոսքը: Դա ինձ խորը մտահոգության առիթ է տալիս: Ես կարծում եմ, որ Հայաստանի եւ Թուրքիայի հարաբերությունները չպետք է կապված լինեն երրորդ կողմի հետ հարաբերություններով, եւ երկրորդ՝ որեւէ նախապայման չպետք է լինի»:
Վլադիմիր Կարապետյան
Ընդդիմադիր Հայ ազգային կոնգրեսի արտաքին կապերի պատասխանատու Վլադիմիր Կարապետյանը «Ազատություն» ռադիոկայանի հետզրույցում «շատ վտանգավոր» որակեց ընդունված հայտարարությունը, քանի որ, նախ` սրանով հաստատվում է, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման փաստաթղթի նախագիծը համաձայնեցված է, եւ երկրորդ` սահմանը չի բացվի, քանի դեռ չի կարգավորվել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը:
«Այդ քարտեզը, այլ հարցերին, քան Ղարաբաղյանը հարցն է, չի կարող վերաբերել, քանի որ հայ-թուրքական հարաբերությունների փաստաթղթերի փաթեթը արդեն պատրաստ է եւ շատ ծավալուն չի էլ կարող լինել, քանի որ խնդրահարույց հարցերը հայտնի են եւ 2-3 էջի մեջ կարող են տեղավորվել: Կարծում եմ, որ սրանով հաստատվել թուրքերի այն պնդումները, որ չի բացվելու սահմանը առաջիկայում եւ հաստատվում է Հայաստանի արտաքին քաղաքականության ձախողումը»:
Նրա խոսքով, սա անցած աշնանը ստորագրված Մայդորֆյան հռչակագրից հետո «հերթական պարտվողական փաստաթուղթն է, եւ չափազանց վտանգավոր է, որ նման հայտարարությունը եղել է ապրիլի 24-ից առաջ:
«Սրանով Հայաստանը ուղերձ է հղում աշխարհին, որ մենք նույնպես գոհացած ենք հայ-թուրքական գործընթացով», - շարունակեց Կարապետյանը: - «Հայաստանի իշխանությունները փաստորեն ընդառաջեցին թուրքերի ջանքերին՝ կանգնեցնելու Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը երրորդ երկրների կողմից: Սերժ Սարգսյանի կառավարման ժամանակաշրջանում որեւէ երկիր չի ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը»:
Իշխող Հանրապետական կուսակցության մամուլի խոսնակ Էդուար Շարմազանովի փոխանցմամբ, Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ հարաբերությունների կարգավորման շուրջ համաձայնության վերաբերյալ հայտարարությունը կարելի է միայն ողջունել, իսկ Հայաստանի պաշտոնական դիրքորոշման փոփոխման վերաբերյալ գնահատականները սխալ են. - «Հայկական կողմը ոչ մի անգամ իր դիրքորոշումը չի փոխել եւ հստակ արտահայտել է իր դիրքորոշումը: Դա նաեւ համընկնում է Հանրապետական կուսակցության դիրքորոշման հետ՝ այս հարաբերությունների հաստատումը մենք միայն տեսնում ենք առանց նախապայմանների»:
Դաշնակցությունը, որը մաս է կազմում իշխող կոալիցիային, այսօր տարածած հայտարարությամբ «դատապարտելի եւ անընդունելի» է համարել նշված հայտարարության ստորագրումը:
ՀՅԴ Բյուրի քաղաքական հարցերի եւ Հայ դատի գրասենյակի պատասխանատու Կիրո Մանոյանը «Ազատություն» ռադոիակայանին ասաց. - «Սա փոփոխություն է ենթադրում: Եթե Թուրքիան նախապայման է դնում եւ Հայաստանը համատեղ հայտարարությամբ հանդես է գալիս եւ ասում է, որ արդեն ինչ-որ ճանապարհ անցել ենք, եւ որոշ հեռանկար կա, որ նաեւ առաջ գնանք, դա նշանակում է, որ այդ նախապայմաններով հանդերձ որոշել են առաջ գնալ»:
Մանոյանը կիսում է այն տեսակետը, որ արտգործնախարարությունների ստորագրած հայտարարությունը նշանակում է, որ հայ-թուրքական սահմանը առաջիկայում չի բացվելու. - «Երբ ծրագիր մշակում ես բանակցությունների համար, դա չես անում երկու ամսվա համար: Դա նշանակում է, որ երկար, շատ երկար ժամանակի մասին է խոսքը»:
Բալայանը հրաժարվեց մեկնաբանել, թե ինչու է հայտարարությունը հրապարակվել ապրիլի 24-ի նախօրեին։
«Ազատություն» ռադիոկայանի հարցին՝ եթե Հայաստանը եւ Թուրքիան համաձայնության են եկել երկկողմ հարաբերությունների կարգավորման «համապարփակ շրջանակի շուրջ երկու կողմերին գոհացնող կերպով», որն է այդ դեպքում «ճանապարհային քարտեզ» սահմանելու անհրաժեշտությունը, Տիգրան Բալայանը արձագանքեց. - ««Ճանապարհային քարտեզ» բառակապակցությունը դիվանագիտական բառապաշարում ընդունված եւ օգտագործվող հասկացություն է, որը նշանակում է ձեռնարկվելիք քայլերի ծրագիր: Ծրագրի մանրամասները առայժմ հրապարակման ենթակա չեն»:
Ազգային Ժողովում ներկայացված միակ ընդդիմադիր քաղաքական ուժի՝ «Ժառանգություն» կուսակցության խորհրդարանական խմբակցության ղեկավար Արմեն Մարտիրոսյանը հնչեցրեց իր մտահոգությունը. - «Պաշտոնական հայտարարությունը չի ներառում, թե ինչ կետերի մասին է խոսքը, ինչ հիմքերի մասին է խոսքը: Սկզբունքային կետերի շուրջ՝ թե ինչ կետերի շուրջ են գնում բանակցությունները… Իսկ որ բանակցությունների համար ինչ-որ կետեր կան, որովհետեւ համաձայնեցված հիմքերի մասին է խոսքը: Դա ինձ խորը մտահոգության առիթ է տալիս: Ես կարծում եմ, որ Հայաստանի եւ Թուրքիայի հարաբերությունները չպետք է կապված լինեն երրորդ կողմի հետ հարաբերություններով, եւ երկրորդ՝ որեւէ նախապայման չպետք է լինի»:
«Այդ քարտեզը, այլ հարցերին, քան Ղարաբաղյանը հարցն է, չի կարող վերաբերել, քանի որ հայ-թուրքական հարաբերությունների փաստաթղթերի փաթեթը արդեն պատրաստ է եւ շատ ծավալուն չի էլ կարող լինել, քանի որ խնդրահարույց հարցերը հայտնի են եւ 2-3 էջի մեջ կարող են տեղավորվել: Կարծում եմ, որ սրանով հաստատվել թուրքերի այն պնդումները, որ չի բացվելու սահմանը առաջիկայում եւ հաստատվում է Հայաստանի արտաքին քաղաքականության ձախողումը»:
Նրա խոսքով, սա անցած աշնանը ստորագրված Մայդորֆյան հռչակագրից հետո «հերթական պարտվողական փաստաթուղթն է, եւ չափազանց վտանգավոր է, որ նման հայտարարությունը եղել է ապրիլի 24-ից առաջ:
«Սրանով Հայաստանը ուղերձ է հղում աշխարհին, որ մենք նույնպես գոհացած ենք հայ-թուրքական գործընթացով», - շարունակեց Կարապետյանը: - «Հայաստանի իշխանությունները փաստորեն ընդառաջեցին թուրքերի ջանքերին՝ կանգնեցնելու Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը երրորդ երկրների կողմից: Սերժ Սարգսյանի կառավարման ժամանակաշրջանում որեւէ երկիր չի ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը»:
Իշխող Հանրապետական կուսակցության մամուլի խոսնակ Էդուար Շարմազանովի փոխանցմամբ, Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ հարաբերությունների կարգավորման շուրջ համաձայնության վերաբերյալ հայտարարությունը կարելի է միայն ողջունել, իսկ Հայաստանի պաշտոնական դիրքորոշման փոփոխման վերաբերյալ գնահատականները սխալ են. - «Հայկական կողմը ոչ մի անգամ իր դիրքորոշումը չի փոխել եւ հստակ արտահայտել է իր դիրքորոշումը: Դա նաեւ համընկնում է Հանրապետական կուսակցության դիրքորոշման հետ՝ այս հարաբերությունների հաստատումը մենք միայն տեսնում ենք առանց նախապայմանների»:
Դաշնակցությունը, որը մաս է կազմում իշխող կոալիցիային, այսօր տարածած հայտարարությամբ «դատապարտելի եւ անընդունելի» է համարել նշված հայտարարության ստորագրումը:
ՀՅԴ Բյուրի քաղաքական հարցերի եւ Հայ դատի գրասենյակի պատասխանատու Կիրո Մանոյանը «Ազատություն» ռադոիակայանին ասաց. - «Սա փոփոխություն է ենթադրում: Եթե Թուրքիան նախապայման է դնում եւ Հայաստանը համատեղ հայտարարությամբ հանդես է գալիս եւ ասում է, որ արդեն ինչ-որ ճանապարհ անցել ենք, եւ որոշ հեռանկար կա, որ նաեւ առաջ գնանք, դա նշանակում է, որ այդ նախապայմաններով հանդերձ որոշել են առաջ գնալ»:
Մանոյանը կիսում է այն տեսակետը, որ արտգործնախարարությունների ստորագրած հայտարարությունը նշանակում է, որ հայ-թուրքական սահմանը առաջիկայում չի բացվելու. - «Երբ ծրագիր մշակում ես բանակցությունների համար, դա չես անում երկու ամսվա համար: Դա նշանակում է, որ երկար, շատ երկար ժամանակի մասին է խոսքը»:
